20’li yaþlarýmda kitaba olan ilgimin artmasý yüzünden çok sýkýntýlar çektim. Gerek kitap almaktaki imkansýzlýklarým gerek bahþirelerle satýn aldýðým kitaplarý vakitsizliðim ve uðraþýlarým yüzünden okuyamamýþlýðým beni hep hüzünlendirmiþtir. Hatta çoðu kez satýn aldýðým ama okuyamadýðým kitaplarýmla özellikle geceleri göz göze geldiðimde “seni okuyacaðým az sabýrlý ol” dediðimi, kitabýmýn da üzgün, solgun bir ifadeyle bakýp; “Sen mi okuyacaksýn?” diye sorduðunu hatýrlýyorum…

Aslýnda kitaplarýma karþý hep iyi davranmýþýmdýr. Onlarý temizlerim, tozunu alýrým, okþarým, severim, bazen koklar, bazen de öperim…

1997 yýlýnda internetin bu ülkede yeni yeni yayýlmaya baþladýðý bir dönemde birçok kitap projesinde fahri olarak çalýþtým. Dev eserleri, kýymetli kitaplarý kelime kelime yazýp onlarý bir külliyat haline getirdim. Tabi kimsenin bu durumdan haberi yoktur. Bu bir hobiydi benim için. Bugün külliyat olarak internette dolaþan binlerce eserin e kitap olmasýnda imzam vardýr. Okunan ve ardýndan el açýlýp Fatihalarýn dile geldiði her duada azýcýk hissem olduðunu hissediyorum…

Her ne ise…

Mevzumuz bunlar deðil. Mevzumuz CHP’li 104 yaþýndaki bir Dinozorun “Bilgiler ve Balýklar” kitabýyla ilgili… Evet Ýþ Bankasý Kültür Yayýnlarý arasýnda çýkan ‘Bilgeler ve Balýklar’ adlý kitabýn sahibi Cahit Kayra’nýn bir eseri olan bu kitap kendi deyiþiyle, “haftanýn bir günü bir balýk sofrasýnda buluþan”, “deðiþik düþünsel ve nesnel yapýda yedi adam”ýn yaptýklarý konuþmalarý konu ediniyor.

Öncelikle size Cahit Kayra kim ya da Cahit Kayra nedir diye mini bir açýklama yapmam gerekir. Kayra, 1917 yýlýnda Ýstanbul’da doðmuþ Yahudi kökenli Türk bir siyasetçi ve yazardýr… Siyasal Bilgiler Okulu’nu bitirmiþ, Ýþ Bankasý Yönetim Kurulu Üyeliði, 4.(XV) Dönem Ankara Milletvekilliði ile Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlýðý yapmýþ, evli iki de çocuk babasý biridir. Takribi olarak 43 tane basýlmýþ eseri vardýr. 104 yaþýnda CHP’li bir dinozordur ve hala da hayattadýr.

Bilgeler Balýklar isimli bu eserini bana yayýncýlýk yaptýðým bir dönemde yine ayný tayfadan olan bir yayýmcý hanýmefendi hediye etmiþti. Hediye kitaplar benim için önemliydi. Onlarý özenle okumam gerektiðini düþünmüþümdür. Bu kitabý bana hediye eden hanýmefendi Sezen Haným’ý maalesef korona virüs nedeniyle kayýp ettik. Sezen Haným’ýn topraðý bol olsun… Ýþte bu vefat haberi hatýralarýmý canlandýrdý ve kitabý okuyup bu tahlili de ona ithaf etmek isterim…

Evet Kayra, eþinin “kutsal yemek” adýný verdiðini söylediði bu yemekli toplantýlara katýlan “iyi niyetli, ama biraz ters ve titiz doðalý” yedi kiþi: Bilge dediði Sulhi Bey, gazete yazarý Hüseyin Bey, þair Halim Bey, yazar Burhan Bey, Profesör Fýrat Bey, Müdür Hadi Bey ve Ýsveçli Çelik Bey… Kayra, “Müntekim Ökmen”in Aziz Hatýrasýna’ adadýðý “Bilgeler ve Balýklar”ýn baþýna bir “Zorunlu Açýklama” koymuþ. Bu açýklamada, kitapta “adý geçen kiþilerin gerçek” olmadýklarý; yazarýn bunlarý düþünde tasarladýðý ve öylece kaðýda geçirdiðini bildiriyor. Dahasý, þu: Kayra’ya göre, “bu baðlamda, özellikle Müntekim Ökmen, Hasan Pulur, Hilmi Yavuz, Hasan Mani, Orhan Duru, Murat Katoðlu ve Demir Özlü” gibi “saygýdeðer kiþilerin, kitaptaki konuþmacýlar […] ile ilgi ve iliþkileri” yok diyor! Kayra, “bu açýdan karþýlaþýlabilecek benzerlikler için bütün içtenliðimle özür diler, baðýþlanmamý, okurlarýmdan saygý ile rica ederim” diyor.

‘Bilgeler ve Balýklar’ yazarýnýn, bu ‘zorunlu açýklama’ya niçin gerek duyduðunu, özellikle, adý geçen yedi kiþinin (Ökmen, Pulur, Yavuz, Mani, Duru, Katoðlu ve Özlü), kitapta anlatýlan kiþilerle (Sulhi Bey, Hüseyin Bey, Halim Bey, Hadi Bey, Burhan Bey, Fýrat Bey ve Çelik Bey) bir ‘ilgi ve iliþkileri olmadýðýný’ niçin açýklamak zorunluluðunu hissettiðini anlamak mümkün olmasa da, 22 hafta boyunca her çarþamba günü, Beþiktaþ’ta, Turgut’un Lokantasý’nda toplanýp balýk yiyen yedi kiþinin kim olduklarýný saptamak zor olmasa gerektir diye düþünüyorum!

Ama acaba gerçekten o kadar kolay mý? Kayra, lokanta sahibi Turgut ile Halim Bey’in her hafta sayýsal loto aldýðý seyyar piyangocu Mustafa’nýn ‘gerçek’ kiþiler olup olmadýklarý konusunda bir açýklama yapmýyor. Gerçi, Beþiktaþ’ta, Köyiçi’ndeki balýk pazarýnda, “Beþiktaþlý Turgut’un yeri” diye bir lokantanýn mevcut ve sahibinin Turgut Vidinli olduðu; ayrýca, o civarda Mustafa Aydoðan adýnda, seyyar Milli Piyango, þans topu ve sayýsal loto bayiliði yapan bir þahsýn bulunduðu biliniyor ise de, “kutsal” çarþamba yemeklerinin gerçekten ‘Turgut’un Yeri’nde yenip yenmediðini ve Halim Bey’in sayýsal lotolarý gerçekten Mustafa Aydoðan’dan alýp almadýðýný bilemediðimiz için, bu saptamayý yapmak o kadar kolay görünmüyor!

Belki de bu, sanýldýðý kadar zor deðil! Yapýlacak þey, Beþiktaþ’ta, Turgut’un Yeri’ne giderek, Turgut Vidinli’den veya lokantanýn hizmetlileri Ahmet ile Yunus’tan, bu zevatýn her çarþamba, orada yemek yiyip yemediklerini öðrenmek mümkün olabilir; – ya da seyyar bayi Mustafa Aydoðan’dan þair Halim Bey’in sayýsal loto alýp almadýðýný! Ama, ya Sulhi Bey, Hüseyin Bey, Halim Bey, Hadi Bey, Burhan Bey, Fýrat Bey ve Çelik Bey… diye birileri gerçekten yoksa? Bu isimler, gerçeklikte var olan kiþilere deðil de, ‘Bilgeler ve Balýklar’ýn yazarýnýn belirttiði gibi, onun düþünde tasarladýðý, kurmaca kiþilerine aitse? O zaman, Turgut Vidinli veya Mustafa Aydoðan’dan, bu kiþilerin her çarþamba orada yemek yiyip yemediklerini öðrenmek nasýl mümkün olacaktýr? Herhalde, olmayacaktýr!

Ama bir ihtimal daha var: O da þudur: Gerçekten de Sulhi Bey, Hüseyin Bey, Halim Bey, Burhan Bey, Hadi Bey, Fýrat Bey ve Çelik Bey diye birileri vardýr. Gelgelelim, bu durumda, Müntekim Ökmen, Hasan Pulur, Hilmi Yavuz, Orhan Duru, Hasan Mani, Murat Katoðlu ve Demir Özlü’nün kurmaca kiþiler olduklarý sonucu çýkacaktýr ki, bu, bizi, klasik mantýðýn ‘olmayana ergi’ (‘reductio ad absurdum’) kuralý gereðince, ‘kutsal’ Çarþamba Yemekleri’nin de kurmaca olduðu sonucuna götürecektir!

Her neyse, dedektifçiliði bir kenara býrakýp, kitaba þöyle bir bakalým isterseniz. ‘Bilgeler ve Balýklar’ kitabýnda Kayra, metni iki temel düzlemde kurgulamýþ: Birinci düzlem de adý geçen yedi kiþinin sofra sohbetlerini; ikinci düzlem de ise, her hafta yemek sýrasýnda okunan hikayeleri içeriyor. Neredeyse “Binbir Gece Masallarý”na ironik bir nazire, bir pastiþ olarak okunabilecek yer yer komik ve absürd metinler okuyucuyla bir araya geliyor. Dolayýsýyla, yemek sýrasýnda okunan ve edebiyat deðeri aðýr basan hikayelerle (ki, ayrý bir kitap olabilir!), yemek sýrasýnda yapýlan ve mizah deðeri aðýr basan konuþmalarýn, farklý iki anlatý düzlemi inþa ederek oluþturduklarý metin, ‘Bilgeler ve Balýklar’ý, bir bakýma post modern sayýlabilecek bir anlatýya dönüþtürüyor. Baktýðýmýzda dünyadan baþka bir dünyasý olmayanlar için bu metinler oldukça eðlendirici hem bir o kadar da ciddi anlatýyor olmalý. ‘Bilgeler ve Balýklar’ bu düzlemde Ýslamcý ya da ahiret kaygýsý duyan gençliðe hiçbir þey sunmuyor dedikodunun dýþýnda… Bu yazarlarý okurken benim ruhum sýkýlýyor. Ýçim onlara acýyor. Onlarýn benzersiz olarak gördüðü bu metinler ben de niyeyse bunaltý ve tiksinti uyandýrýyor.

Ýþte kitap böyle bir kitap! Bu arada; Hasan Pulur, ‘Milliyet’te, ‘Bilgeler ve Balýklar’ý tanýttýðý sütununda, kitaptaki ‘Zorunlu Açýklama’yý alýntýlarken, kendi adýný çýkarmýþ, üstelik, metinden bir bölümün (kendi adýnýn) çýkarýldýðýný göstermek durumunda olan yazým iþaretini de kullanmamýþtýr. Dahasý, sayýn Pulur’un, kitaptaki eþhasýn kýsaca tanýtýldýðý ‘Önsöz’den, ‘Hüseyin Bey’ ile ilgili bölümü de alýntýlamaktan kaçýndýðý görülüyor. Acaba, sayýn Pulur’la, Hüseyin Bey arasýnda, bizim bilmediðimiz bir iliþki mi var? Sanýrým, bunun için de sayýn Kayra’nýn ölmeden önce bir zorunlu açýklama yapmasý daha gerekiyor…