Ýlham, insan hayatýnýn tamamýna hakim zâhir-bâtýn (iç – dýþ) ikileminin bir tek çizgide ve olabilecek en son limitte kaynaþmasý, bütünleþmesi.

Ýlham, insan aklýnýn ve gönlünün Cebrail kanadýyla okþanmasý, uyarýlmasý. Yükseliþini, manasýný, tamamýna erdirmek üzere yola çýkmýþ tüm kelimelerin “en güzel” adýyla mana gergefine uðrayarak ve uygun kumaþlarla istikametine devam etmesi.

Her bilenin üstünde yegâne “Alim” olan Allah’hu Azimu Þan tarafýndan her bir þeyi tekrar, yeniden bilmeye muhtaç insanýn rezonans frekanslarýyla bilemediklerini bilir, göremediklerini görür, iþitemediklerini iþitir, duyar hale gelebilmesi…

Bilginin ve daha ötesi ilmin en duru kaynaðýný keþif, doyma bilmeyen öðrenme istek ve iþtahýnýn tatmine ulaþtýrýlmasýndaki keyfiyet… Hata payýnýn sýfýra düþürülmesi. Ýlmin ârizîliðine, bilginin izâfîliðine, seçme, tercih etmedeki kusurlarýn giderilmesinde bir mihenk taþý… Parça ile bütün arasýndaki baðlantýlarýn tespitini orijinaline en yakýn nitelikte yapabilme ve böylece ilmin bütünlüðünü idrak edebilme meselesinde doðruyu, ama her zaman doðruyu gösteren istikamet ibresi.
Sahi sezgi nedir?
Vicdan kavramýndan tam olarak ne anlaþýlmalýdýr?
Önsezinin ilim ve bilimle iliþkisi ne anlam taþýr?
Bilgi nedir, ilim nedir, his nedir?
Doðaçlamanýn (Tulûat) gerçek hayatta bir yeri var mý?
Mantýðýn kuru, yavan ve kendini beðenmiþ ukalâlýklarýndan bilginin berekete bakan yönünü kurtarmak ve keyfiyet denen meçhule ulaþmak mümkün mü?
Analiz ve sentez gücünün ana dinamiðinin adý ne?
Rüya ve hülyalarla eþya ve hâdiselerin iliþkisi ne?
Bir nokta olan ilmi bölen, parçalayan cehaleti yok etmenin çaresi ne?
Asýl ile görünen arasýndaki iliþkiyi ilim ve bilgi bazýnda yakalamanýn yolu ne?
Ve birbiri içine girmiþ ve girdikçe de arapsaçýna dönmüþ sorularýn netlik derecesindeki farklýlýklar saklý kalmakla birlikte en net cevabý, ilham nedir veya neler ilham deðildir, usul ve metoduyla incelemeye alýnan ilham kavramýnýn anlaþýlmasýna baðlý.

Evet, o arý için, bal yapmasýna imkan saðlayacak yol. Bir örümceðin að kurma sanatýný, bir ipek böceðinin en nadide kumaþý dokuma seçkinliði, balinalarýn denizlerine dönme becerilerini yönlendiren esas güç. O, bütün hayvanlarda, insiyaký davranýþlarýn fýtrat baðlantýsý.

Bu düþünceyi ne göz görmüþ, ne kulak duymuþ, ne de o, daha önce herhangi bir gönle konuk olmuþtur. Ýlham bu. Gerisi ilham benzeri birer esinti. Daha çok eski malumatlarý derleyip yenileme ameliyesi.

Ýnsan, mahiyeti itibariyle ilmi kendi bütünlüðü içinde kaplayacak güce sahip. Ama, fakat ve lakin insanýn da türünün de ömür süresi belli ve sýnýrlý. Ýnsanýn ilimden nasip payý yeteri kadar çünkü fýtratta israfa zerre kadar yer yok!

Zorlayýcý olan esasen ilhamdýr! Yani ilham kendisi zorlayýcý olandýr. Onu zorlamak mümkün mü? Ýlham ilmi baðlayýcý zincir. Onu ilmin veya bilginin kendisi kabul etmek hatalarýn en büyüðü… Ancak iç içelik öylesine görülmedik bir ölçüdedir ki, onu anlamada hataya düþmemek de mümkün deðil!

Bilgi, ilmin elvan elvan, renk renk kelama, beyana dökülüp yazýlmasý. Bilgiye kimliðini kazandýran da iþte bu renklerdeki çeþitlilik. Fakat renge tonunu veren yine ilham. Netlik veya bulanýklýk, ilhamýn baðlantý merkezinin aþýnmýþlýðýný veya korunmuþluðunu gösteren belge.

Sonsuzun olmayan iki ucu: Ýþte ilhamla vahiy arasýndaki mesafe de tam olarak bu. Biri, Alemlerin Rabbi ünvanlýyla, yek diðeri de tek ahizeyle konuþma. Peygamber ve veli nispeti. Baðlayýcý olma yönleri de buna göre kayýtlý.

Ýlhamlar arasý nisbet farký ister inanýn ister inanmayýn bir gerçek. Zira düþünce farklýlýklarýnýn en önemli gerekçesi bu. Þeytan nefesiyle, ilhamýn münasebeti olmadýðýný söylemek bile abes. Heves, Kaf sýnýrýný aþamaz ki, ilhama komþu olabilsin..

Þiir mûsikî. Ýlhamla beslenenin, nefesine karanfil kokusu sinmiþ. Ýlham da, esinti de cihaný kaplamýþ. Cins, dil, din ve ýrk ayýrýmýna tamamen kapalý. Ýþleyen bir kafa ile birlikte uyanýk gönül sahipleri ilham coðrafyasýnýn her karesine dahil. Fakat uðrak yeri pek az. Ýstemelerdeki isteksizlik onun için bir dalgakýran. Doyumun maddede aranmasý varlýk gayesiyle boðuþmak. Ýlhamýn rüyasý ise sükûnet. Kavga, kaos onu ürküten, kaçýran ses; ilham hasretimizin yegane sebeplerinden biri.