Sanýyorum yirmili yaþlarda Fatih Karagümrük’te Cerrahi dergahýnda gece zikirlerinden sonra çay sohbetlerinin birinde duymuþtum ismini. Hocamýz onun için: “Komünist, devrimci, þairdir, yazardýr ama en az bizim kadar bu ülkeyi sever” demiþti.
Nasýl yani diye sorunca:
Yuþa yarýn git bir kitapçýdan: “Devlet Ana”yý al oku. Öyle konuþalým dedi.
Hayret ettim. Ama içime de bir merak düþürdü. Kitaba para vermemek için tam 3 ay salladým! Ancak merakýma yenilip gidip aldým kitabý. Sonuçta tavsiye üzerine aldýðým bir kitaptý ve tavýr aldýðým bu güruhun yazarýna para kazandýrmak içkiye para vermek ile eþ deðerdi… Devlet Anayý burun kývýrarak okumaya baþladým. Burun kývýrarak diyorum, zira solcu ve çoðu “Köy Enstitüsü” mezunu yazarlarýn köy romanlarý ve izdüþümleri midemi bulandýrýrdý. Evet Tahir de solcuydu ve Osmanlý Devleti’nin kuruluþunu kim bilir nasýl çarpýtmýþ ve ne çamurlar atarak, pislikler sürerek kirletmiþti!

Fakat hiç de öyle olmamýþtý. Kitabý okudukça sardý beni; hayretler içindeydim ve itiraf ederim, sayfalar ilerledikçe “Yahu keþke bitmese bu kitap” diye söylendiðimi bile hatýrlarým… Daha önce elime kazara geçen Abdullah Ziya Kozanoðlu’nun, Oðuz Özdeþ’in, Feridun Fazýl Tülbentçi’nin, Michael Zevaco gibi yabancý komünist yazarlarýn tarihi kitaplarýndan hiç bir tat alamamýþtým fakat “Devlet Ana”dan aldýðým keyif gerçekten farklýlýk arz etmiþti. Daha sonralarý Dede Korkut’tan, Evliya Çelebi’den, Naima Tarihi’nden ve Çorum aðzýndan devþirildiðini öðrendiðim renkli bir üslup, ustaca kurulmuþ olaylarýn dantel gibi örgüsü, tam Anadolu aðzý diyaloglar ve inanýlmaz zenginlikte ki tarih bilgisi beni kitaba çakýverdi… Hoþ kitapta Yunus Emre’ye þarap içirilmesine ve benzeri birkaç noktaya “Yaptýn yine yapacaðýný” diye içerlemiþ olsam da Kemal Tahir yabana atýlacak bir romancý deðildi. Üstelik bu adam þimdiki gerizekalý solcular gibi devletin altýný oymuyor, bu devlete ve köklerine sahip çýkýyordu!!! Ben de o vakit genç bir ülkücüydüm ve devlet deyince damarlarýmda ki kanýn akýþý deðiþir, tüylerim diken diken olurdu! “Devlet Ana”yý okudum çarpýldým. Sonra aldým bir daha okudum… Sonra bir daha… Ýnanýr mýsýnýz her seferinde farklý heyecan ve zevk alýyordum. Artýk Kemal Tahir’i Solcularýn Cemil Meriç’i gibi görmeye baþladým. Keþke bir de komünist olmasaydý da dedim ama adamýn seçtiði yol buydu…

Peki kimdi Kemal Tahir?
Nazým Hikmet’in en yakýn arkadaþlarýndan biriymiþ! Deme yahu! Birlikte Yavuz zýrhlýsýnda isyan çýkarmaya teþebbüs etmiþler, vay vay… Bu yüzden açýlan askeri davada suçlu bulunarak on beþ yýl aðýr hapse mahkûm edilmiþ ve Ýstanbul, Çankýrý, Malatya, Çorum, Nevþehir cezaevlerinde tam 12 yýl hapis yatmýþ.
12 yýl mý?
Nerden baksan bir ömür abiciðim… Aldýðý bu cezayý da aklým almamýþtý. Komünist olduðuna kýzýyor, içerleniyordum beri taraftan “Devlet Ana”yý yazan bir yazarýn hain olacaðýna ihtimal dahi vermiyordum. Teþebbüs halinde kalan bir suç için verilen bir ceza bu kadar aðýr olmamalýydý diye düþünüyordum! Belli ki, o da memleketini, tarihini, kültürünü baþka türlü seviyordu. Vatanseverlik bizim tekelimizde deðildi ya! Bu fikirleri dostlarýmla açýk bir þekilde dile getiremiyordum belki ama adamýn üslubuna, anlatýmýna, fikirlerine, acayip ilgi duymaya baþlamýþtým. Sonra abimizin bütün kitaplarýný tek tek satýn almaya ve nefret etmek için bir þeyler aramaya baþladým. Beyoðlu’nda Avrupa pasajýndaki kitapçý Ali abimden Tahir’e ait eserlerden: Saðýrdere, Esir Þehrin Ýnsanlarý, Esir Þehrin Mahpusu, Yorgun Savaþçý, Kurt Kanunu, Bozkýrdaki Çekirdek, Yol Ayrýmý… gibi eserleri satýn aldým. Bir ara “Yahu, bunlar nasýl bir akýllar?” gibi karakteristik Kemal Tahir cümleleriyle mukabelelerde bulunuyordum.

Kemal Tahir, ne Osmanlý tarihine öteki solcu vatan haini yazarlar gibi bakýyordu, ne köye, ne de eþkýyaya… Evet farklýydý, fakat bu farklýlýðýn nereden geldiðini biliyordum. “Coðrafya kaderdir” desem iyi bir realist bir tespitte bulunmuþ olur muyum sevgili okuyucum ama böyle hissediyordum. Okuma alaným geniþledikçe meseleyi daha iyi anlamaya çalýþýyordum. Ýdris Küçükömer’in “Düzenin Yabancýlaþmasý”ný, Sencer Divitçioðlu’nun; “Asya Tipi Üretim Tarzý ve Osmanlý Toplumu”nu da okudum. Bu arada “Türkiye Defteri” gibi aklýn baþýnda bir kaç sol dergileri ve Kemal Tahir’e sahip çýkan “Fikir ve Sanatta Hareketi”ni de bulup buluþturup okumalar yapmaya ve yakýn takibe almýþ oldum. Devlet Ana yazarýný Cemil Meriç’e ve Yahya Kemal’e benzetiyordum sanýyorum; o sadece bir romancý deðil, ayný zamanda bir tarih filozofu gibi geliyordu artýk bana. Ve en ilginç olaný, Osmanlý tarihini Batý için geçerli olan o lanet þemaya oturtmayý Tahir kesin bir dille reddediyordu. Bunun tabii sonucu olarak Batýlýlaþmaya karþý çýkýyordu ve kafamýz abiyle tutmaya baþlýyordu. Hep “bir de komünist olmasa ve açýk saçýk sahneler yazmasaydý” diyordum. Tarih okuyordu, çünkü Kemal Tahir’e göre, tarihle iliþkimizin kesilmesi felaketimizin asýl kaynaðý idi. Bir milletin yolu geleceðinde deðil, tarihinde kesilirdi; bir toplumu tarihsiz býrakmak demek, silahsýz, teçhizatsýz býrakmak demekti. O halde tarihle yeniden iliþki kurmanýn bir yolu bulunmalýydý. Esasen baþka türlü var olmak imkan sýzdý. Bu yorumun ve “kerim devlet” görüþünün bizim o günlerdeki görüþlerimize bir hayli benzediðini söyleyebilirim. Kendi iddialarýmýzý arkadaþ ortamlarýnda güçlendirmek için yeri geldiði zaman “bakýn, sýký bir Marksist olmasýna raðmen Kemal Tahir de saðcýlar gibi düþünüyor!” diyordum. O Türk’ün devlet kurma dehasýndan ve Osmanlý düzeninin insancýllýðýndan söz ediyordu, biz cihan hakimiyeti mefkuresinden. Bu mefkurenin Osmanlý tecrübesiyle büyük ölçüde hayata geçirilmesi “kerim devlet” anlayýþýnýn bir sonucu olduðunu rahat bir þekilde dile getiriyordu. Fethettiðimiz coðrafyalarý sömürmüyor, aksine adalet götürüyorduk; iþgalci deðil, kurtarýcýydýk. Bu gerçeðin farkýna varan Bizans köylüleri ve daha sonra Balkan topluluklarý, çok zaman feodallerin zulmünden Osmanlý’nýn adaletine sýðýnmýþlardý. Nitekim Devlet Anada Saint Jean þövalyesi Notüs Gladyüs feodalizmin kýyýcýlýðýný sembolize ediyordu, Mavro ise Türk’ün insaniyetine ve adaletine sýðýnmýþ Bizanslý köylüydü. Feodal dönemi yaþamamýþtýk; bu yüzden Osmanlý toplumunu Batý tarih þemasýna oturtmak mümkün deðildi; çünkü Batý baþka biz baþkaydýk; Batý’nýn ahlaký egoistti, bizim ahlakýmýz altruist; Batý kýyýcýydý, biz alçakgönüllü ve adil…

Bu görüþler bir çeþit milliyetçilik deðilse neydi? Eðer Türk milliyetçiliði Türk’ü sevmekse, hiç kimse Kemal Tahir’in milliyetçi olmadýðýný söyleyemezdi. Yýllarca yattýðý hapishanelerde Türk insanýyla haþir neþir olmuþ, onu sevmiþ, ruhuna nüfuz etmiþti. Üstelik yakýndan tanýdýðý insanlar hep orta Anadolu’dan katýksýz Türklerdi; onlarýn dilini alýp roman dili yapmýþtý. Hakikat þu ki, ham bir Marksist olarak girdiði hapishaneden yetkin bir romancý olarak çýkan Tahir, Türk insanýný 12 yýl boyunca yakýndan gözleyerek ve tarih okuyarak geleneði olduðu gibi yazmýþ, bu þuurla Türk romanýnýn peþine düþerek bunu belli ölçüde baþarmýþtý. Türk romaný diyorum, çünkü Kemal Tahir’e göre Türkçe roman baþka, Türk romaný baþkaydý…

Evet “Hadi caným Sen de Komünistlere benzemeye baþladýn” dediðinizi duyar gibi oluyordum ama Kemal Tahir bal gibi de bizden biriydi; hiç þüphesiz, duygularýný ve yaklaþýmýný milliyetçilik kelimesiyle ifade edemezdi; kuþatýcý yerlilik kavramýna düþkünlüðü zannedersem bu sýkýntýdan kaynaklanýyor olabilirdi. Yerli bir sosyalizmin peþindeydi ve Osmanlý düzeninde sosyalizminin paralelini arýyordu. Çýkarmayý planladýðý aylýk derginin adýnýn sloganý bu bakýmdan ilginç gelmiþti: “Gerçek yerli düþünce, gerçek yerli sanat”. Bu slogandaki yerli kelimesini büyük harflerle yazmýþtý. Kýsacasý, Kemal Tahir kelimenin tam manasýyla ve her haliyle yerli bir aydýnýmýz, entelektüelimiz, þairimiz ve yazarýmýzdý…

Ve belli ki Allah’ýn verdiði akýlla düþünmeyi iyi bilen bir yazardý. Bir görüþe körü körüne saplanmýyor sýk sýk “Yahu, gene yanýldýk, ne avanakmýþýz!” diyerek gerçeði aramayý baþarabiliyordu. Gerçeðin çok deðiþken ve her an uyanýk olunmazsa onu yakalamanýn çok zor olduðu kanaatini dile getirmekten asla çekinmiyordu. “Her þeyi her sabah yeniden düþünelim!” dediðini yýllarca yakýnýnda bulunan Ayþe Þasa’dan az okumadýk herhalde. Bunun bütün peþin hükümlerden ve art düþüncelerden arýnmak için yapýlan bir çeþit egzersiz olduðu ve ona saðlýklý düþüncenin yolunu açtýðý muhakkak. Bazý gerçeklerin farkýna varýp da bunlarý seslendirmeye baþlayýnca çevresindeki bazý insanlarýn son derece rahatsýz olduðu anlaþýlýyor. Açýkçasý, beni ve benim yaþýtlarýmdan birçok okuru kendisine baðlayan görüþleri Kemal Tahir’e sayýsýz da düþman kazandýrmýþtý. Osmanlý hakkýndaki bütün genel geçer görüþleri elinin tersiyle itip Batýlýlaþmaya þiddetle karþý çýktýðý için özellikle Kemalist solcular tarafýndan nefret ediliyordu, hatta kalp krizi geçirip ölmesine, dostlarýnýn birinin evindeki akþam yemeðinde genç bir Marksist aydýnýn “Sizin kitaplarýnýzý toplatmak lazým!” diyerek yaptýðý aðýr saldýrýnýn sebep olduðu söylenirdi.
“Ýsa’nýn Son Akþam Yemeði”ne benzetilen bu trajik hadisenin teferruatý Dr.Hulusi Dosdoðru’nun Batý Aldatmacýlýðý ve Putlara Karþý Kemal Tahir (1974) adlý kitabýnda yazar.

Evet ister inanýn, ister inanmayýn solcu yazarlar arasýnda ölümüne üzüldüðüm tek yazar Kemal Tahir’dir. Geçen hafta pazar günü “Kurt Kanunu”nu tekrar okudum. Yani yakýn tarihimizin tersine çevrilmiþ gerçeklerini bir bir anlattýðý bu romanlarýndan ben oldukça istifade ettim.

Sahi Tahir bugün yaþasaydý, günümüz solcu geçinen kerestelerin hakkýnda ne düþünürdü, yoksa yine her þeyi her sabah yeniden düþüne düþüne yeni sol ile ilgili nasýl bir kitap mý yazardý doðrusu bunu da merak ediyorum……


Selamlarýmla…