SSCB nin dağılması ve mozaiğin her bir parçasının kendi başına uçmasını öğrenmesi dünya siyasi sahnesinde ender görülecek bir olaydı. Bu yazımızda, mozaiklerden birisi ve ülkemizin önemli bir komşusu olan Gürcistanı inceleyeceğiz. Ülkemizin geleceği için önemli bir konumda bulunan Gürcistan, siyasi, ekonomik ve etnik anlamda gösterdiği farklılıklarla detaylı bir incelemeyi hak ediyor.

KOMŞUNUN EVİ NASIL GÖRÜNÜYOR

Gürcistanın önemini bir kaç farklı bakış açısından inceleyeceğim.

a. Türkiye Açısından :
-Türkiyenin Türki Cumhuriyetlere açılan kapısı Gürcistandır. 21. Yüzyıl politikalarında Türki Cumhuriyetler çok önemli yer tutan Türkiye, tüm faaliyetlerinde Gürcistan yolunu kullanmak zorundadır. Bu bağlamda Hazar petrollerinin Türkiye üzerinden batı bloğuna akıtılması için tek geçiş yolu Gürcistandır. (İran yolunu ABD istememektedir. Azerbaycan-Nahçıvan hattı ise Ermeni toprağından geçmektedir.)
-Doğu sınırından emin olmak isteyen Türkiyenin 2 sınır komşusu Gürcistan ve Ermenistandır. Rusyanın desteğine, ABD de güçlü bir lobiye sahip Ermenistan kısa vadede Türkiye ile ilişkilerini düzeltecek gibi görünmemektedir. (Ermeni dosyası ayrı bir yazıda incelenecektir) Bu durumda diğer ülke olan Gürcistanın dost ve müttefik bir ülke olması önem arz etmektedir.
-Kafkasyada oluşacak ve içinde Türkiyenin de yer alacağı her türlü pakt, ittifak, birlik vs. nin coğrafi olarak tam ortasında kalan Gürcistan, bu sebeple adı geçen birlikteliklerin içinde olmak durumundadır. Siyasi ve ekonomik yapısının bu gelişmelere uygun olmasının önemi aşikardır.

b. Rusya Açısından :
-Karadenizdeki 2 önemli limandan birisi olan Batum, Gürcistan'a aittir. Kendisine ait sadece Novorosisk limanı olan rusya (karadeniz sahillerinin geri kalanı bu tür bir liman inşasına uygun değildir) dış ticareti için Gürcistana bağımlı kalmakta ve bu durum Rusya'nın hiç hoşuna gitmemektedir.
-Mevcut Gürcistan yönetimi, geleceklerini batı bloku içinde görmektedir. Gürcistanın yakın bir gelecekte NATO ya üyelik başvurusu yapması beklenmelidir. (NATO genel sekreterinin bu ülkeye yaptığı ziyaretler oldukça anlamlıdır) Batı blokuyla yapılan bu flört, rusya için kabul edilebilir değildir. Rusya, yanıbaşında bir ABD kalesi görmek istememektedir.
-Eğer petrol boru hatlarının Gürcistandan geçmesi önlenebilirse geriye ya rusya hattı veya rusya kontrolündeki ermenistan hattı seçeneği kalmaktadır. Bunun dışındaki ihtimaller (Batı müttefiki Gürcistan-Türkiye hattı) Rusya'nın hazar petrollerindeki kontrol gücünü yok edecektir.

c. ABD açısından :
-En büyük yatırımcıları amerikan firmaları olan Hazar petrollerinin sorunsuz olarak akdenize akıtılması önem kazanmaktadır. Bu bağlamda petrol boru hatlarının geçeceği bütün ülkeler ABD nin müttefiki olmalı veya en azından kontrol edilebilir olmalıdır. Gürcistan'ın batı sempatizanı politikaları ABD tarafından desteklenmelidir.
-Asya-Avrupa arasında kara ve demir yolu ile ulaşımın kavşak noktası Gürcistandır. Bu ulaşım ağına deniz yolunu eklemek de yine sadece Gürcistan vasıtasıyla yapılabilir. Yeni cumhuriyetlerle yapılacak ticaret için bu yollara ihtiyaç vardır. Ayrıca AB ve ABD tarafından önerilen ve finanse edilen "İpek Yolunu Canlandırma Projesi" bu ülkeden geçmektedir.
-Geleneksel rakip olan Rusyayı çepeçevre sarma ve tecrit etme politikasının en önemli taşlarından birisi de Gürcistandır. SSCB nin dağılmasından sonra batı ülkeleri olan Litvanya, Estonya, Letonya zaten batı bloku ile bütünleşme yolunda çok önemli adımları atarak Rusyayı batı yönünden kapatmışlardır. Şimdi sıra kafkas cephesindedir. Bu cephede rusyaya komşu iki ülke Azerbaycan ve Gürcistandır. Azerbaycan, Türkiyeye olan yakınlığının da etkisiyle seçimini batı bloku yönünde zaten yapmıştır. Bu cephede sadece Gürcistan kalmıştır.
Burada enteresan bir coğrafya ortaya çıkmaktadır. Rusya yönünde tercihini kullanan Ermenistanın Rusya ile sınırı yoktur. Dolayısı ile bu iki ülke arasında gerçekleşecek her türlü ulaşım, batı blokunda yer almış bir ülke üzerinden yapılabilmektedir.

MUTFAKTA NE PİŞİYOR

Gürcistan, diğer bağımsızlığını kazanmış ülkelerle pek çok konuda benzerlikler göstermektedir. Ekonomik darboğaz bunlardan en belirgin olanıdır. Ülkede üretim ve iş potansiyeli yok denecek kadar azdır. Pek çok gürcü, rusyada gurbetçi olarak çalışmakta ve evine para göndermektedir. Çok daha az sayıda olmakla beraber, başta Türkiye olmak üzere komşu ülkelerde de gürcü işçileri görmek mümkündür.
Diğer ülkelerden farklı olarak Gürcistan bir de iç savaş yaşamış, zamanını ve kaynaklarını bu süreç içinde boşa harcamıştır.
Yine diğer ülkelerden farklı olarak Gürcistan içinde halen statüsü tam bir belirginliğe kavuşmamış 3 bölge vardır : Abhazya, Güney Osetya ve Acaristan. Bu üç bölgede tam bağımsızlık veya özerklik adı altında sık sık çatışmalar yaşanmakta, bunlar da ülkenin kalkınmasını geciktirici rol oynamaktadır.
Ülkesinde hala rusya (Eski SSCB) askeri üssü bulunmasının sancılarını çekmektedir. Bu üssün boşaltılmasını istese de Rusya buna yanaşmamakta, 15 yıl daha kalmasını istemektedir. Bu üssün kendisi için tehdit oluşturduğunu gören Gürcistan huzursuzdur.

KIZLAR NE YAPIYOR

OSETYA : Osetya, ikiye bölünmüş bir cumhuriyettir. Kuzey osetya, Rusya içinde yer alan ve tarih boyunca Rusyaya bağımlı kalmış, sorun çıkarmamış bir cumhuriyettir. Güney Osetya ise Gürcistan topraklarında kalmaktadır. Osetler, güney ve kuzey farkının kalkıp birleşmeyi ve Osetya adıyla devam etmeyi istemekte, toprakları elinden alınacağı için Gürcistan buna karşı çıkmaktadır. Bu sebeple bölgede çatışmalar çıkmış, rusyanın arabuluculuğu ile ateşkes statüsüne geçilmiştir. Ancak fiili durum (defacto) bu birleşme tamamlanmıştır. Henüz kesin bir çözüm üretilememişitr.
Rusyanın, Gürcistana karşı bir kozu elinden gideceği için bu birleşmeye karşı olduğu ve Güney Osetyanın bazı özerklik şartları ile Gürcistan içinde kalmasını istediği, bu anlamda da Gürcistanla hedefinin aynı olduğu söylenebilir.

ABHAZYA : Yine tam bağımsızlık isteğiyle ayaklanan bir bölgedir. Bölgesi büyük, nüfusu diğer sorunlu bölgelere göre fazladır. 1992 yılında çıkan çatışmalarda gürcü ordusunu yenmeyi başarmış ve o tarihten itibaren tam bağımsızlığı fiili durum (defacto) olarak devam etmektedir. Gürcistan, Abhazyaya istediği tüm şartları kabul ederek özerklik vermek istese de Abhazyanın şimdilik tam bağımsızlıktan başka bir konumu kabul etmeyeceği anlaşılmaktadır. Bu katı tutuma Gürcistana olan güvensizliğin yoğun katkısından da söz etmek mümkündür. Bu arada, savaştan sonra Abhazya'ya konulan ekonomik ambargonon abhazyayı yumuşatmadığı gibi çözümü çıkmaza soktuğu da söylenebilir. Halen çözüm bulunabilmiş değildir.

ACARİSTAN : Bu bölge, diğerlerine göre temel değişiklikler gösterir.
- Diğer özerk bölgelerde ayrılığın sebebi etnik olmasına rağmen, acaristanda dinseldir.
- Diğer bölgelerin ayrılığı tarihsel bir hukuka dayanmamasına rağmen acaristanın özerkliği 1921 Kars anlaşmasına dayanmaktadır.
- Diğer bölgelerde ekonomik portre çok kötü olmasına rağmen, acaristanın gerek iç savaşa katılmaması, gerek gürcistanla çatışmaya girmemesi ve gerekse batum limanının bu bölgede olması sebebiyle ekonomik sıkıntı çekmemektedir. Hatta merkezi hükümetin finansal desteği olduğu söylenebilir.
- Yine diğerlerinin aksine Gürcistandan ayrılmayı düşünmemektedir. Geleceğini özerk statüde ancak Gürcistan içinde görmektedir. Halen fiili olarak çok yüksek özerklik şartlarıyla yaşantısını sürdürmekte, bu konuda merkezi hükümetle bir görüş ayrılığına düşmemektedir.

KOMŞU NE DÜŞÜNÜYOR

Halen Gürcistanın çözmeye çalıştığı sorunlar şunlardır :
- Ekonomik tablo : Bir an önce serbest piyasa ekonomisine geçmek, dış sermayeyi ülkeye çekmek, akaryakıt ve doğalgaz boru hatlarının inşası ile beraber gelir seviyesini arttırmak, batı bloku ile ticari ilişkilerini hızla geliştirerek refah seviyesini yükseltmek çabasındadır.
- Siyasi tablo : Ülkesindeki SSCB izlerini silmeye çalışmakta, bu anlamda ülkede halen Rusya tarafından sürdürlen Rus varlığını kaldırarak bir an önce gerçek anlamda demokrasiye geçmek için çaba göstermektedir. Batı bloku ile ilişkilerini her gün biraz daha geliştirmektedir.
- Askeri tablo : Kendi silahlı kuvvetlerini modernize etmeye ve güçlendirmeye çalışmakta, bunun için de batı konseptlerini esas almaktadır. NATO ve Avrupa ülkelerinin orduları ile iyi ilişkiler kurulmuş, batılı ülkelerden askeri yardımlar alınmaya başlanmıştır. Tüm planlarını, donanımını ve askeri eğitimini NATO standartlarına uyumlu hale getirmeye başlamıştır. Ülkesinde bulunan Rusya askeri üssünün bir an önce kapatılması için yoğun uğraşı vermektedir.

KOMŞUM BANA BAKIYOR

Gürcistanın halen kendi evine çeki düzen vermekle meşguldür. Gerek yaramaz kızlarını terbiye etme çabaları ve gerekse ekonomik darboğaz komşunun pencereye gelmesini şimdilik kaydıyla önlemektedir.
Ancak ülkedeki milliyetçi kesimin, aslında gürcü toprağı olduğu ve Türkler tarafından işgal edildiği gerekçesiyle iÜüDogu Lazistan adini verdikleri Ardahan, Artvin, Oltu, Tortum, Bayburt, Gümüshane, Trabzon, Giresun'u istediği bilinen bir gerçektir. Bu konuda bazı milliyetçi yazarların gazetelerde yazılarının çıktığı bilinmektedir.

SONUÇ

Gürcistan, bulunduğu jeopolitik konum sebebiyle kafkasların en önemli ülkelerinden birisidir. Kendisi için seçtiği geleceğin ülkemizle paralellik göstermesi hem ülkemiz, hem de kendisi için büyük bir şanstır.
Bu güne kadar bu ülke ile olan ilişkileri gayet başarılı götüren dışişlerimizden bundan sonrası için de aynı performansı beklemek hakkımızdır.