Ýnsanýn fýtratýnda, kendinden daha üstün bir güce ya da daha üstün olduðunu sandýðý bir varlýða tapýnma eðilimi vardýr. Bu eðilim elbette ki tüm varlýklarý, Allah’a meyletmek için var edilmiþtir. Ama çoðu zaman insanlýk bu asýl amacýn dýþýna çýkarak, ilahlýkla hiç alakasý olmayan eþya, insan, sistem ya da tabiattaki herhangi bir varlýðý eriþilemez güç olarak atfedip ilahlaþtýrmýþtýr. Ýlah seçimi doðrudur ya da yanlýþtýr, bu farklý bir konu ama genel anlamda, insandaki bu ilah edinme faktörüne din ya da bir diðer açýlýmýyla inanç kültürü denilmektedir.

Nitekim insanlar, tarih boyunca çok deðiþik inanýþ biçimlerini kendilerine din edinmiþler ve ona göre yaþamýþlardýr. Zira bu farklýlýðý belirleyen en büyük etkense, içinde bulunduklarý hayat tarzý ve ihtiyaçlarýdýr. Ýnsanlar her ne kadar ihtiyaçlarý ölçüsünde kendilerine bir yol çizmeye çalýþsalar da sürekli yanlýþa meyledip, çaresizlik içinde çýkmaza girmiþlerdir. Ýþte bunun içindir ki Allah belli dönemlerde insanlara doðruyu görmeleri için yine kendi içlerinden kendileri gibi biri olan insanlarý seçip onlara önderlik yapmalarýný saðlamýþtýr. Peygamber diye isimlendirdiðimiz bu nadide insanlar, her ne kadar içinde bulunduklarý toplumlarý hayat ve anlayýþ bakýmýndan doðruya sevk etseler de zamanla o toplumlar yine dejenere olmuþlardýr. Bu, elbette birazda insanýn fýtratý itibariyle yanlýþa olan meylinden kaynaklanmaktadýr. Bu yanlýþtaki en aktif rol ise insanda bulunan “ben bilirim” havasý ya da sevgi ve saygýda aþýrýya kaçma duygusudur.

Tarihi objektif bir þekilde incelediðimiz de, gördüðümüz en belirgin gerçek þudur ki insanlarý, ya kendilerine zorbalýkla ilahlýk taslayan bir hükümdara olan aþýrý saygýlarý ya da herhangi bir özelliði itibariyle muhabbetlerini kazanmýþ kahramanlara olan aþýrý sevgileri, onlarý ilahlaþtýrmalarýna ve böylece de þirk pisliðine bulaþmalarýna neden olmuþtur. Onun için þunu net olarak bilmeliyiz ki insan; kâinattaki hiçbir þeye, her ne sebeple olursa olsun kesinlikle aþýrý saygý ya da aþýrý sevgi beslememelidir. Çünkü evrendeki her þeyin tek sahibi kesinlikle Allah’týr ve onun dýþýndaki her þey, elbet bir gün yok olmaya mahkûmdur yani hiçbir þeyin ekstra özelliði yoktur. Bu nedenle en doðru inanýþ biçimi, sadece Allah’ý ilah kabul etmek ve onun dýþýndaki hiçbir þeyi yüceleþtirmemektir. Zaten gerçekte de bu böyledir yani hiç bir þey ve hiçbir kimse onunla asla boy ölçüþemez. Zira o Allah ki, tüm zaman ve mekânlarýn tek sahibidir.

Nitekim din, inanç, düþünce ve anlayýþ bakýmýndan herkes özgürdür. Çevresindekilere zarar vermediði ve onlarýn özgürlüklerini kýsýtlamadýðý sürece isteyen istediði þekilde düþünüp, istediði biçimde yaþama hakkýna sahiptir. Allah herkesi özgür yaratmýþ ve herkesin her özelliðini kendine vermiþtir. En sonunda da herkes, kendisi için kazýlan mezara gömülecek ve kendi hesabýný, kendisi verecektir. O nedenle hiç kimsenin hiçbir þekilde hiç kimsenin inancý, düþüncesi ve yaþantý þeklini engellemek ve kýsýtlamak gibi bir hakký yoktur. Düþüncesine veya inancýna katýlýrsýnýz ya da katýlmazsýnýz bu sizin bileceðiniz bir þeydir ama kesinlikle insanlarýn inanç ve düþünce biçimine saygý duymak zorundasýnýzdýr. Musevi, Ýsevi, Müslüman, Mecusi, Ateist, Budist veya Þamanist her ne olursa olsun insanlarýn ya da toplumlarýn, inançlarýný küçümsemek, aþaðýlamak, yadýrgamak ve onlarýn saygý duyduðu herhangi bir þeye hakaret etmek kesinlikle yanlýþtýr. O insanlarýn düþünce ve inanç biçimleri size yanlýþ gelebilir ama o, onlarýn doðrusudur. Ne biliyorsunuz belki de, sizin düþünce þekliniz yanlýþtýr ve onlarýn ki doðrudur. Onun için böylesi durumlarda yapýlmasý gereken tek þey, saygý ve sevgi çerçevesi içinde her iki tarafýnda baðýmsýz bir þekilde, düþüncesini ortaya koyarak doðru olaný bulmaya çalýþmalarýdýr. Ama maalesef günümüz çaðdaþ dünyasýnda insanlar, birbirlerinin inanç ve düþüncelerine saygý duymak bir tarafa; tam aksine kendisi gibi düþünmeyen ve inanmayan insanlarý ya da toplumlarý infilak etmeye çalýþýlmaktadýr. Nitekim tüm insanlýk adýna belirtiyorum ki, böyle bir uygulama biçimi, kesinlikle çok vahþicedir.

Ayrýca tüm bunlarý göz önüne alarak diyoruz ki, lütfen hiç kimse düþünce, inanç ve yaþantý þeklinden dolayý kimseyi yadýrgamasýn ve de bundan dolayý yargýlanmasýn. Zira böyle bir þey, en büyük insanlýk ayýbýdýr.


Mehmet Akif UÇAR