Yaklaşık 6 yıl önce birkaç arkadaşla birlikte Beyoğlu Belediyesi’nin düzenlediği bir fotoğraf sergisini gezmeye gitmiştik. Bu sergide kendi fotoğrafları da sergilenen Azerbaycanlı fotoğraf sanatçısı Ramiz Samidov isminde sanatçı arkadaşla tanışmıştım…

Kendisi o yıllarda Türkiye’ye ve İstanbul’a ilk kez gelmiş şehri çok sevdiğini söylemişti. Elbette “Bülbülü altın kafese koysalar vatanım” der imiş.. Ramiz de nihayetinde İstanbul ve Adana’yı gezmiş memleketine döndüğünde “vatanım da vatanım” demişti…


Bugün bilgisayarımda eski evrakları, mailleri, fotoğrafları şöyle biraz inceleyince “Azerbaycanlı Gardasın Maili” diye word dosyası şeklinde sakladığım bu yazı ile karşılaştım. Ramiz’in İstanbul ve Adana ile ilgili gözlemlerini okuyunca hayalimde altı yıl önce yaşadığım tüm hatıralar tekrar canlandı. Ben de bu vesile ile bu güzel paylaşımın kayıtlarda kalması ve Ramiz’in hatırasının kalıcı olması için şahsıma gönderdiği maili olduğu gibi -biraz da düzenleyerek- sizlerle paylaşmaya karar verdim.
İşte Can gardaşın gözünden İstanbul ve Adana…

Ah İstanbul, İstanbul…

Lap kiçik yaşlarımı xatırladım.

Hele o vaxt Naxçıvanda qardaş ölkenin televiziyalarını izleyirdim. Neheng şeher, deniz, rengberenk gemiler ve en nehayet hesretle baxdığım uzun minareli mescidler… Her şey yaddan çıxsa da göy üzüne ucalan göydelen minareleri heç unuda bilmirdim…

Bir gün men de onları lap yaxından seyr ede bileceyimi xeyal edirdim.

Buludlardan Yuxarı

Teyyaremiz buludların üstüne çıxdı. Saatımızın eqreblerini iki saatlığına geriletdik. Sonsuzluğa uzanıb geden topa-topa beyaz buludlar. Yuxarı baxıram. Göy üzü mas-mavi. Buludlardan yuxarı buludlar yoxdur…

Güneş batmağa gedir, teyyaremiz aşağı. Lap Amerika filmlerini xatırladım. Men bilmirem bura teyyaredir yoxsa restoran. Yemeyin biri gedir, biri gelir, içmek üçün her şey var…Yox burada teyyaremizi heç kim girov götürmedi. Qardaş ölkenin gözelliyinin ilk girovları ise bizler olduq.

Fark Etdiniz mi?

Her bir yeni şehere gederken insanın yaddaşında müeyyen elementler ilişib qalır. Adeten bu kiçik elementler her defe ona benzer hadiselerle rastlaşdıqda yada düşür. Atatürk adına hava limanından çetinlikle de olsa bir taksi ile otele doğru yol aldıq. Burada en meşhur sözlerden biri de “trafik” sözüdür. Bu barede bir az sonra, özü de xüsusi olaraq… Yol boyu rengareng reklamlar göz oxşayırdı. Bir söz ise adamın lap şüuraltına qeder işleyirdi. “Farketdinizmi? Sokaklar heç bu kadar temiz olmamışdı, Farketdinizmi? ” Gökyüzü heç bu kadar mavi olmamışdı?…

Bax belece İstanbul şeher belediyyesi şeherin seliqe-sehmanlı olması, temiz ve gözel olması çün bu cür maraqlı reklamları şeherin bütün görkemli yerlerine asdırmışdı.

Doğrudan da İstanbul temiz ve gözel şeher kimi insanın yadında qalır. Hetta sübh tezden bir vaxtlar bizim şeherimizde de olduğu kimi susepen maşınlarla şeherin yuyulduğunun şahidi olursan.

Burası Türkiye Yoxsa Rusya? Hele hava limanında olarken hem bizim, hem de qonşu Rusyanın şeherlerinden İstanbula axışan ve ele oradaca özlerinin heyasızlıqları ile diqqeti celb eden bir qrup qadınlara rast geldik. Ele bu tip bioloji silahlara şeherin merkezi küçelerinde de az rast gelinmir.

Tesevvür edin ki, İstanbulun merkezi küçeleri ile gedirsen ve etrafında en çox eşidilen rus sözleri olur. Hele biyabırçılıq axşamlar başlayır. Küçelere çıxan exlaqsız rus qadınlarının açıq-aşkar alveri geceler ela gedir. Türkiyeli qardaşlarımız ise onların ölkelerine yöneldilmiş bu bioloji silahlarla ne qeder mübarize aparsalar da xeyri yoxdur. Bizim olduğumuz dövrde Türkiye metbuatında gün erzinde bir neçe exlaqsız rus qadınlarının şeherden deportasiya olunmalarını da eşidirdik. Hetta bir defe qeyretleri güc gelen bir neçe Trürk exlaqsız qadınların pencerelerini daşlamış ve neticede onlara xesaret yetirmişdiler.

Bütün bu menzerelerin şahidi olandan sonra onu derk etdim ki, qardaş ölkeni ele bizim kimi çox imtahanlar gözleyir.

Minarelerden gelen ezan seslerini eşidende heç cür tesevvür ede bilmirsen ki, qedim müselman Osmanlıların veteni artıq bioloji hedefe çevrilib. Tebii ki, bu silahların lazımi qaydada işlemesine şerait yaradan da mehz Türkiyenin yeni “türkleridir”. Eger onlara Türk demek olarsa…

Aman Taksi, Yaman Taksi…

He bax bu hisseni xüsusi ürekağrısı ile yazacam. Nebade İstanbula düşerken özünüzü xam kimi gösteresiniz. Doğrudur buranın taksilerinde taksometr deyen qurğu işleyir ki, bu qurğu vasitesi ile sizin gedeceyiniz yola güre pulunuz hesablnır.

Buranın taksi sürücüleri size ne qeder gülüb, size özlerini ne qeder qardaş kimi büruza verseler bilin ki, bir o qeder de size atmaq isteyirler.

Evvela taksiye oturarken diqqetli olun ki, sürücü taksometrde gece xidmet haqqını gösteren düymeni sıxmasın. Eger bele etse siz batdınız. Bele tesevvür edek ki, Bakıda on min manatlıq getdiyiniz bir yolu qet edirsiniz ve sürücü sizden iyirmi abş dolları deyerinde türk liresi alır. Bax burada sizin üreyiniz ağrıyır ve Bakıya qayıdan saat heç bir taksiden qiymet soruşmadan mineceyinize söz verirsiniz. Yene de Bakıya şükr edirsiniz…

Yollardakı tıxaclardan ise heç danışmağa deymez.

Yol Ehvalatı

Sübh tezden türk qardaşımız şexsi arabası ile otelin heyetinde gözleyirdi. Yaman telesdirirdi meni. Hele gün çıxmamasına baxmayaraq yaman telesirdi dostum. Bu telaşın sebebini o qeder de başa düşe bilmirdim. Böyük şeheri yara-yara Avropadan Asiya qitesine gedirdik. Meşhur Boğaziçi körpüsünün görünüşü iki qitenin birleşmesine xüsusi gözellik verirdi. Qaradeniz ve Mermere denizlerinin birleşdiyi boğaz. Burada denizin suları biri-birlerine axırlar. Ecazkar bir menzere canlanır buralarda. Neheng körpüden keçende artıq gün çıxmağa başladı.

Artıq birazdan Asiya qitesinde idik. Sahilde Türkiyenin Qız qalasının qarşısında oturub günün çıxmasına tamaşa ederek pürrengi bir çay içmeyin ne demek olduğunu sizlere sözle çatdıra bilmeyecem. Gerekdir ki, özünüz burada olub bir çay içesiniz.

Birazdan Türkiyenin en hündür yeri olan Böyük Çamlıca tepseine qalxdıq. Artıq trafik-tıxaclar başlamışdı. Tesevvür edin ki, saat 9 da işde olmaq üçün şexsi avtomobilinizle saat 6 dan evden çıxmalısınız. Yoxsa işe gec qalacaqsınız.

İstanbulu lap hündürden seyr edib yolumuza davam etdik.

Bu şeherde insanları yalnız bir şey düşündürür. Pul, pul yene de pul…

Pulun varsa ne istesen et buralarda… Adam lap iyrenirdi insanların bu cür dünyagörüşüne.

Otele dönmek üçün biz de İstanbulun en böyk problemi olan yol tıxacları ile rastlaşdıq.

Asiya qitesindeki erazide demek olar ki, iş yerleri çox azdır. Hamı Avropa hissesine axışır ve iş yerlerine telesirdi.

Biz de iki saatdan çox vaxtımızı avtomobilde keçirmeli olduq.

Adana Kababı

Bax belece qardaş ölkeni gezmeye davam etdik.

Bu defe seferimiz Adana şeherine idi.

Sübh tezden Adana hava limanında teyyaremiz uğurlu eniş etdi.

Her şey qaydaslnda idi. Dostumuz da bizi qarşılamağa gelmişdi. İlk defe gördüyümüz dostumuz adımızı bir kağız parçasında yazaraq elide tutmuşdu. “Ramiz Samidov”

He budur bizim adam.

Ele ilk tanışlığımız şeherin bezi maraqlı yerleri ile oldu. Bu şeher İstanbuldan ferqli olaraq çox sakit ve eliqeli şeher idi. Buranın insanları da bir başqa idiler. Seher yemeyi süfresinde bilende ki, buralra qonaq gelmişik, o saat yeke bir tort parçasını qarşımıza qoydula ki, bes bizde qonağa xüsusi hörmet var.

Amma İstanbulda acından ölsen bele heç kim sene bir yardım elini de uzatmaz.

Ne ise…

Adanada xeyli gezdik-dolaşdıq, en çox yadımızda qalan ise Tükiyenin en varlı adamlarınan biri olan Sabançının tikdirdiyi neheng mescid ve onun xalqı üçün miras qoyub getdiyi fabrikler, zavodlar oldu.

Nahar vaxtı ise özümüzü verdik gözel bir türk restoranına ki, gelmişken meşhur olan Adana kababının da dadına baxaq. Kabab geldi ne geldi… Doğrudan da dadlı türk metbexinin tamı bu yerde özünü büruza verdi. Sizlere de buralara ayağınız düşse mütleq bu kababın dadına baxmağı tövsiyye edirik.

Adananın en böyük M1 adı ile meşhur olan neheng marketi ise adamı heyretlendiridi.

Narıncı Reng Güc Getirir

Yri gelmişken bir meseleni diqqetinize çatdırım ki, Türkiyede en çox sevdiyim ve doy-doya içerek hele de dadından doymadığım tebii portağal şiresi xüsusi bir dada ve vitamine mexsusdur. Küçelerde kiçik biznesini qurmuş ehli bu meyveni yarı bölerek xüsusi maşında sıxır ve 1.5 lireye satırlar. Bir fincan bu şireden içdinse bütün İstanbulu yorulmadan geze bilersen.

He, her tin başı satılan bu portağalları gördükce lap Bakının müxalifet mitinqlerini xatırlayırdım. Herçend ki, portagalın da rengi narıncıdır… Göresen Bakıda da bu qeder portağal bolluğu olsaydı bundan neçe istifade ederdiler. Çox güman ki, ya satışı qarağa olunardı ya da satışı o qeder ela gederdi ki, heç birini de dermana tapmazdın…

Qayıdış

Düzünü desem o qeder qanunla yaşadıq ki, bu bir neçe günü Bakıya dönen kimi azad nefes lmağa başladıq. Tesevvür edin ki, Türkiyenin gömrüyünden keçerken mobil telefonumu unudaraq orada qomuşdum. Götürmek üçün geri qayıtdıqda bötründen tapança sallanan qızlar menden bir telefon haqqında o qeder sorgu sual etdiler ki, gel göresen. “Pin kodu girin lütfen, son aanan numaralardan söyleyin, daha bir numara söyleyin, telefonunuzda daha neler vardı…” ve s. Heyif deyil Bakı. Menimdir vessalam…

Hele size gömrükden keçerken “Sayın baylar, lütfen kemerlerinizi ve ayaqabılarınızı çıkarınız …” deyib seni soyundurmalarından demiem. Eh Bakı, Bakı… Senin yerini heç yer vere bilmez.

Heyder Eliyev aına Bakının hava limnında yere endik. Bir saata qeder yüklerimizi gözledikde ve gömrüyün tükürpedici sese malik aparatlarından adlayıb içeri daxil olanda, meni yoxlayan aparatın ses-küy salaraq özünü dağıtmasına mehel qoymayan ve başı alış-verişe yamanca qarışan çiyi paqonlu qardaşları görende derinden nefes aldım ve dedim.

Heyran olum sene veten! Ne yaxşı ki, sen varsan…