Cesare Pavese, 26 Aðustos 1950 günü Torino’da bir otel odasýna kapanacak ve midesine indirdiði uyku haplarýyla yaþama ‘elveda!’ çekecekti.

Ýntihar yeni bir þey, bir rastlantý ya da âni bir karar deðildi onun için; düpedüz tasarlanmýþ, hatta tecrübe edilmiþ bir eylemdi. Ýntiharla daha lise yýllarýndan tanýþýyordu Pavese. Okul arkadaþlarýndan biri, kendini bir aþk yüzünden öldürmüþtü. O da, uðruna ölebileceði bir kadýnýn yokluðundan, ölüme karar vermiþti. Ne var ki vazgeçti bundan, kurþunlarý baþýna deðil, boþluða sýktý.

Bundan sonra, hep bir gölge gibi izledi Pavese’yi intihar düþüncesi. Çünkü “Ýntihar düþüncesi hayata bir karþý çýkýþtý.” onun için. Ama kolay deðildi öyle, “Ýnsanýn ancak tutkuyu aþarak gerçekleþtirebileceði tutkulu bir davranýþtý.” intihar. Bu sonuncusu da pek kolay olmamýþtýr. Ölümünden bir hafta önce, 18 Aðustos 1950 tarihli günlüðüne þu cümleler düþecektir: “Kolay sanmýþtým ilk düþündüðümde. Zayýf kadýnlar yapmýþtý bu iþi. Alçakgönüllülük istiyor, kendini beðenmiþlik deðil.” O günün son sözleri de þöyledir: “Tiksiniyorum bütün bunlardan. Sözle deðil. Eylem. Artýk yazmayacaðým.”

“Artýk yazmayacaðým” sözünü, ömür defterini kapamadan bir gün önce Davide Lajolo’ya yazdýðý mektupta da yineler Pavese, “Artýk yazmayacaðým, ölüler ülkesine yollanacaðým.” Yazmak bir yana, yaþamýna son vermeden, bütün yazýlarýný yakacaktýr. Ýçlerinden yalnýz bir dosya kalýr, intihar ettiði otel odasýnda. Rengi solmuþ, yeþil bir dosyadýr bu ve kapaðýnda kýrmýzý ve mavi kurþunkalemle “Cesare Pavese’nin Yaþama Uðraþý” yazýyordur. Bu, Pavese’nin, 1935—1950 arasýný kapsayan günlükleridir.

Yalnýz Kadýnlar Arasýnda ile Ay ve Þenlik Ateþleri’ni okumuþtum Pavese’den. Günlükleri çýktýðý günden beri almak istedim ama bir türlü alamamýþtým. Günlüklerinden yer yer alýntýlar, parçalar okumuþtum fakat tamamýna ulaþamamýþtým. Geçen hafta günlüklerini okuyup bitirdim. Pavese’nin günlükleri bir insan için sanat ve yaþam felsefesi kýlavuzu hükmünde diyebilirim... Aþkla þiir, özgürlükle sanat, yaþamla ölüm düþüncesi iç içe. Adým baþý aforizmalar sýralýyor Pavese; bunlar, kendi kendine hesaplaþma denemeleri oluyor bir yandan da. Zaten günlükler iç hesaplaþmalardan, kendini yere vurmalardan ve dört baþý mâmur, bala batýrýlmýþ aforizmalar düþürmekten baþka nedir?

Günlerin kendi yok Pavese’nin Yaþama Uðraþý’nda. Günlerden sýzan, damýtýlan izler var. Günlerin tortusu… Pavese yaþam karþýsýnda güçsüzdür çoðu zaman. Bunalýmlý ve yalnýzdýr. Sýradan bir yalnýzlýk deðil onunki. Acý çektiren bir yalnýzlýk. Kendisinin yazdýðýna göre “acý çektiren yalnýzlýk, öldürme isteðini de birlikte getirir.”

Yaþama Uðraþý’nda Pavese günlerini çýplak olarak sunmuyor bize, ama bu, günlüklerinden onu tastamam tanýyamayacaðýmýz anlamýna gelmiyor. Yaþama koþmak, her zaman yeniden baþlamak isteyen Pavese ile yorulan, ikide bir kendini tepeleyen Pavese bir arada. Kýrýlgan, incinmiþ ve içinde baþka dünyalarýn özlemi olan bir Pavese. Özgürlük tutkunu… Faþizme baþkaldýrýp hapse girer, sürgüne gönderilir, ama o hep özgürlüðün, insanca yaþamanýn türküsünü söyler. Peþini hiç býrakmayan “intihar” ve yaþam yorgunluðu bir yana, aslýnda umuttan, yeniden baþlamaktan söz açar o hep. Þöyle der bir günlüðünde: “Dünyanýn en büyük mutluluðu baþlamaktýr. Canlý olmak iyidir, çünkü yaþamak her zaman, her dakika yeniden baþlamak demektir. Ýnsan bu duygudan yoksunsa -hapis, hastalýk, alýþkanlýk, budalalýk yüzünden- ölsün daha iyi.

Pavese benim iyi bir dostumdu. Þimdi “Yaþama Uðraþý”yla dostluðumuz bir kat daha pekiþti. Onun günlükleri el kitabým olacak benim. Sýk sýk döneceðim ona.

Pavese’den Alýntýlar

“Bir kadýn, eðer budala deðilse, eninde sonunda bir insan yýkýntýsý ile karþýlaþýr ve onu kurtarmaya çalýþýr. Kimi zaman da baþarýr bu iþi. Ama bir kadýn, eðer budala deðilse, eninde sonunda akýllý, saðlýklý bir adam bulup onu bir yýkýntýya çevirir. Her zaman baþarýr bu iþi.”

“Gençliðimin sona erdiðini haber veren belirtiler arasýnda en önemlisi artýk edebiyata karþý büyük bir ilgi duymayýþým. Bir zamanlar her þeye raðmen duyduðum, manevi doðrular bulma umuduyla açmýyorum kitaplarý artýk. Okuyorum, daha da çok okuyabilmek istiyorum, ama bir zamanlar yaptýðým gibi, kitaplarda bulduðum çeþitli yaþantýlarý ne heyecanla karþýlýyorum ne de bunlarý parlak, þiir öncesi ussal bir gürültüye dönüþtürüyorum. Torino sokaklarýnda dolaþýrken de ayný þey oluyor. Bu yerleri artýk yaratma çabasýný hýzlandýran romantik, simgesel bir güç kaynaðý olarak görmüyorum. Her keresinde, ‘önceden yapýlmýþ bu’ demek geliyor içimden. Ezilmelerimi, saplantýlarýmý, yorgunluklarýmý ve dinlenmelerimi iyice gözden geçirince, açýkçasý hayata yeni buluþlar getirecek bir alan olarak bakmýyorum artýk, þiir daha az ilgilendiriyor beni bu açýdan; sadece düþünülecek ve çözümlenecek olan sýkýcý bir malzeme gözüyle bakýyorum her ikisine de.”

“Bir erkekle bir kadýn arasýnda aþktan daha önemli ne olabilir? Bu, insanýn bir baþkasýný kendisiyle bir tutabileceði anlamýna gelir: onun her davranýþýný ve hareketini kendi davranýþý ve hareketi gibi görmek, hayatýn tadýný çýkarmasýndan hayatýn tadýný kendimiz çýkarýyormuþuz gibi sevinmek, bizim baþkalarýyla yaptýðýmýz þeyleri o baþkalarýyla yapýyor diye kendimizi bir þeyden yoksun kalmýþ hissetmemek, baþka bir deyiþle, öbür insanlarý da kendimizi sevdiðimiz kadar sevmek. Bu sevgiye iyilik deniyor. Ama ya o insan kaybolursa? Kendimizin kaybolan bir parçasýný sevebilir miyiz? Bunun için kimsenin hiçbir zaman kaybolmadýðýna, ölüm diye bir þey olmadýðýna inanmamýz gerekir (…) Peki. Ama sen ölümü kendin için kabul ediyorsan, bir baþkasýnýn da kendisi için kabul etmesine nasýl karþý çýkabilirsin? Bu da iyiliktir. Hiçliðe varabilirsin, ama piþmanlýða ve nefrete deðil. Þunu her zaman hatýrla: Sana hiç kimse bir þey borçlu deðil. Kendinde neye hak görüyorsun? Doðduðunda hayat üzerinde herhangi bir iddian var mýydý?”

Baþkalarýyla –hatta karþýna çýkan tek insanla– sanki her þey o an baþlayacak ve biraz sonra bitecekmiþ gibi yaþamalýsýn. (Yaþama Uðraþý 322)

Kendini öldürmeye karar vermiþ bir adamýn damarlarýndan boðazýna yönelen bu gizli ve köklü sevinç neden? Ölümle yüz yüze gelindi mi, hâlâ diri oluþumuzun kafaya dank baþka bir þey kalmaz geriye (Yaþama Uðraþý 98)

Kimbilir kaç kez o güvenli ve yerinde karara vardýk: Ondan ‘uzak duracak’, ona sanki her þey þimdi baþlýyormuþ gibi davranacak, bu arada da onun her tutumunu biliyor olmanýn getirdiði büyük avantaja sahip olacaktýk. Ve kimbilir kaç kez bunu baþaramadýk? Niçinine bir bakalým. Yalnýzlýkla bütünleþip onun karþýsýnda kurban rolünü oynadýk. Onun karþýsýnda sakin ve hazýr olmalýsýn; yalnýzlýðýna dalmalýsýn. Artýk kaya ol, dalga deðil. ’33’nte sandaldaki saðlamlýðýna yeniden kavuþ. Boþalan içsel enerjini tazele. Rýza göster, talep etme. Bekle. Her dürtünün seni nerelere götüreceðini gör. O bildik alçaltýcý durumlara götüren bütün dürtülere egemen ol. Bunu yapamazsan, hiçbir þey yapamazsýn. (Yaþama Uðraþý 100)

Gerçeðin mutlak mantýðýna inanan düþünürler bu konuyu bir kadýnla ciddi olarak tartýþmamýþlardýr. (Yaþama Uðraþý 101)

Bir insan acý çekiyorsa, baþkalarý bir sarhoþmuþ gibi davranýrlar ona: “Hadi, kalk bakalým; yeter bu kadar, hadi iþine; öyle deðil, ha þöyle…” (Yaþama Uðraþý 103)

Eskiden beri bilinen bir þey, ama yeniden bulduðum için kendi adýma seviniyorum. Ancak bir özveriyi gerektiren sevgiye inan; bunun dýþýnda herþey, çoðu zaman, boþ sözlerden baþka bir þey deðildir. (Yaþama Uðraþý 114)

Acý çekmek (mutsuzluk, yas), düþünceleri belli bölgelerden uzak tutmak, böylece orada egemen olan acýlardan kurtulmak için zihinde tel örgü yaratmak gibidir. Bu bakýmdan, manevi yetenekleri sýnýrlar acý çekmek (Yaþama Uðraþý 116)

Fýrtýnalý bir iç hayatlarý olup da konuþarak ya da yazarak içlerini dökmek istemeyenler, aslýnda, fýrtýnalý iç hayatlarý olmayan insanlardýr.
Yalnýz bir insanla arkadaþlýk et, herkesten çok konuþtuðunu göreceksin. (Yaþama Uðraþý 125)

Elbette acý çekerek insan birçok þey öðrenebilir. Ne yazýk ki acý çekmek öðrendiklerimizden yararlanacak gücü býrakmaz bizde; bir þeyi sadece bilmekse, hiçten de az bir þeydir. (Yaþama Uðraþý 130)

Ýnsan nasýl ölümü düþünmeyebiliyorsa, kadýnlarý da düþünmeden edebilir. (Yaþama Uðraþý 135)

Kendimi yalnýz býrakmamak için bütün gece aynanýn karþýsýnda oturdum… (Yaþama Uðraþý 142)

Bekârlar evlilerden daha çok ciddiye alýrlar evliliði. (Yaþama Uðraþý 163)

Kýskançlýða karþý geçici bir çaredir cinsel ahlak. Bir baþka erkeðin cinsel gücüyle herhangi bir karþýlaþtýrmayý önleme çabasýdýr. Kýskançlýk ise böyle bir karþýlaþtýrma yapma zorunda kalma korkusudur. (Yaþama Uðraþý 166)

Bir çeþit insan vardýr ki, hayattan bir þey beklememeye alýþmýþtýr ne yaptýðý bir iþ ne de çektiði acý için bir karþýlýk umar. Ne olursa olsun, hiç kimseden, hatta yardým ettiklerinden bile bir þey beklemez. Dolayýsýyla, ancak dilediði zaman baþkalarýna yardým eder. Týpký benim gibi. (Yaþama Uðraþý 179)

Bir baþka insanýn çocukluðunu öðrenmek, onu yeniden yaþamak istemek, belli bir sevgi belirtisidir. (Yaþama Uðraþý 206)

Aþk iki sevgiliyi birbirlerine deðil, kendi kendilerine çýrýlçýplak gösterme gücüne sahiptir. (Yaþama Uðraþý 212)

Hayatýn alaycý yasalarýndan biri de þudur: Sevilen kimse, veren deðil, alan insandýr. Sevilen kimse sevmez, çünkü seven, verir. Bu da anlaþýlmayacak bir þey deðildir; çünkü vermek almak kadar kolay unutulmayan bir zevktir; kendisine bir þey verdiðimiz insan bizim için gerekli, yani sevdiðimiz bir insan olur. Vermek bir tutku, neredeyse bir kusurdur. Kendisine bir þeyler verebileceðimiz bir kimsemizin olmasý gerekir. (Yaþama Uðraþý 234)

Bir kadýn evlendiði zaman bir baþka erkeðe ait olur; bir baþka erkeðe ait olduðu zaman da artýk ona söyleyeceðin hiçbir þey yoktur. (Yaþama Uðraþý 239)

Beklemek de bir uðraþ. Hiçbir þey beklememek korkunç. (Yaþama Uðraþý 322)

Birtakým þeylerden düzenli ve inançlý olarak vazgeçen insan, hayatýný iþte bu vazgeçtiði þeyler üstüne kurmuþtur. Gözü yalnýz bunlarý görür. (Yaþama Uðraþý 373)

Zaferin tadýný çýkarabilmemiz için ölülerin dirilmesi, yaþlýlarýn gençleþmesi, uzaktaki dostlarýmýzýn dönmesi gerekir. Biz bunun düþünü dar bir çevrede, bizim için bütün dünya sayýlan bildik yüzler arasýnda kurmuþtuk; þimdi büyüdüðümüze göre, yaptýklarýmýzýn ve söylediklerimizin gene bu yüzlerde yansýmasýný isteriz. Oysa onlar yaþlanmýþ, ölmüþ, kayýplara karýþmýþlardýr. Bir daha dönmemecesine. Bu durumda umutsuzca çevremize bakar, bizi yalnýz býrakan, ama bizi seven, yaptýklarýmýza hayranlýk duyacak olan bu küçük dünyayý yeniden yaratmaya çalýþýrýz. Ama böyle bir dünya yoktur artýk. (Yaþama Uðraþý 378)

Bir kadýnýn aþkýndan deðil; aþk – herhangi bir aþk – bizi olanca çýplaklýðýmýz, mutsuzluðumuz, incine bilirliðimiz, hiçliðimiz içinde gösterdiði için de öldürür kendini insan. (Yaþama Uðraþý 409)

Çivi çiviyi söker. Ama bir çarmýh yapýlýr dört çividen. (Yaþama Uðraþý 415)

Ama daha korkunç olaný þudur: yaþama sanatý, sevdiklerimize onlarla birlikte olmaktan ne büyük bir zevk duyduðumuzu belli etmemekten baþka bir þey deðildir; bunu baþaramadýk mý, býrakýp giderler bizi.

Asýl baþarýsýz insan, büyük iþleri gerçekleþtiremeyen deðil – bunu kim baþarmýþtýr ki- bir yuva kurmak, bir dostluðu, bir kadýnla mutlu bir iliþkiyi sürdürmek, ekmek parasýný kazanmak gibi küçük þeylerde baþarýsýzlýk gösteren insandýr. Baþarýsýzlýðýn en acýsý budur.

Kalýn saðlýcakla…