Genelde insan olmakla ilgili ilk akla gelenler, çevresine ve büyüklere karþý saygýlý olmak, yardýmda bulunmak, vatandaþlýk görevlerini ve dini vecibelerini yerine getirmek þeklinde anlaþýlmaktadýr. Elbette bunlarda insan olmanýn diðer nüveleridir.
Ancak gerçek anlamda insan olmak her þeyden önce, kiþinin kültürel açýdan kendisini doldurup, gerek bireysel yaþamýnda gerekse toplumsal açýdan, doðru ve gerçekçi kararlarý verme düþünce yetisine sahip olmakla mümkündür.
Birçok konuda kendi baþýna karar veremeyen bireyler, çevresine karþý ne kadar saygýlý davranýrsa davransýnlar, bilgi ve düþünme yetisi olarak her zaman “Alt Düþünce” kategorisinde yer alýrlar.
Bir insan özgüven ve bilgi eksikliðiyle yaþadýðý sürece, sürekli baþkalarýndan ya destek alýr veya taklit ederek yaþamýný sürdürür. Bu yapý psikoloji bilimine göre güdümlenmiþ düþünce anlamýna gelmekte olup, üst insan (Üst Düþünce) kategorisinden tamamen uzaktýr.
     Dünya yüzünde yaþayan canlý varlýklar içerisinde, en karmaþýk yapýya sahip olan ve sürekli üzerinde düþünülmesi gereken tek varlýk insandýr. Bu yüzden insanýn kendisini tanýyýp doðru ve gerçekçi yaþayabilmesiyle ilgili, Filozoflar sayfalarca makale ve kitap yazmýþlardýr.
Örneðin Sokrates: “Kendini bil der.
Mevlana: Bir ben var bir de benden içeri.
Hünkâr Bektaþý Veli: Hakiki fikirler hakka yürür, hakký kullananlar hilelerde boðulur.
Zerdüþt Peygamber: Ýyi düþün güzel söyle saðlam yap der.
Dekart: Düþünüyorum öyleyse varým.
Dünyayý anlamayan insaný, insaný anlamayan da dünyayý asla çözemez. Gibi benzer özlü sözleri daha da çoðaltmak mümkündür.
Fizik kanununa göre bir saniye bile durmadan güneþ ve kendi ekseninde dönen dünyamýz, insaný yaþartýrken ayný zamanda düþüncemizin de duraðan (Statik) olmadýðýný kanýtlamaktadýr.
Onun içindir ki, doðadaki fizik kanunuyla birlikte felsefenin temel ilkeleri öðrenilip kavranýlmadýðý sürece, insan hem kendi gerçekliðine hem de üst düþünce yapýsýna asla ulaþamamaktadýr. Dünyanýn doðal evrimsel hareketi, özellikle insanda iki ana temel düþünce yapýsýný oluþturmaktadýr.
Bunlardan birincisi; insaný içgüdüsel yeti seviyesinde tutan “Alt Düþünme” biçimi iken, Ýkincisi; insan bilincinin sürekli merak, sorgulama ve araþtýrma itkisiyle “Üst Düþünce Yetisine” sahip olmasýdýr.
     Fiziksel ve hareket yönüyle diðer canlýlardan belirgin bir farklýlýða sahip olan insan, daha fazla enerji harcamadan içgüdüsel yetisinin etkisinde “Alt Düþünme” kaldýðý için, dünyaya ve insanlýða sürekli metafizik çerçeveden bakmakla yetinmektedir.
Bu mantýðýn ana kaynaðýndaki idealist düþünme, insanýn merak, araþtýrma ve sorgulama yetisini frenleyip, tüm olaylarý ve yaþananlarý yüce bir güce baðlamasý neticesinde, insanýn evrensel diyalektik düþüncesinin geliþmesini engellemektedir.
     Ýþte insanýn bu içgüdüsel düþünme yetisinden ayrýlýp, gerçek insan (Üst Ýnsan ya da Üst Düþünme Yetisi) özelliðine sahip olabilmesi için merak, sorgulama ve araþtýrma mekanizmasýný sürekli geliþtirmek zorundadýr.
Bu sayeden deðil midir? Birçok dogmatik duygu, alýþkanlýk, taklit ve saplantýlardan arýnýlarak, günümüz modern ve daha rahat yaþam þekli gerçekleþmiþtir.
     Yaklaþýk olarak 65 milyon yýl önce dünya canlýlarýnýn yaþamý incelendiðinde, insanýn ilk atasý sayýlan primatlarýn, diðer canlý varlýklarla ayný temel güdüyle hareket edip yaþadýðý rahatlýkla anlaþýlmaktadýr.
     Ýnsanýn ilk varoluþ tarihinde mevcut olan bu doðal içgüdüsel hayvani yaþam ve düþünme biçimi, ne yazýk ki, aradan milyon yýllar geçmesine raðmen, çaðýmýzda bile birçok toplum ve kiþide hâlâ devam ettiði görülmektedir.
     Örneðin Primatlardan hatýra kalan ilkel güdüsel egoist yapýnýn, çaðýmýz modern insanýnda biraz daha yontulmuþ þekilde hiçbir sýnýr tanýmadan, aþýrý varlýklara sahip olmak, herkese ve her þeye hükmetmek için türlü entrikalarý sürdürmesi, dünya insanlýðýnýn henüz üst insan olamadýðýný göstermeye yetmektedir. Ýnsanlýðýn çaðýmýzda bu alt insan derecesinde kalmasýnýn en büyük sorumlusu ise, mevcut devlet sistemlerine hâkim olan güçlerden baþkasý deðildir.
Çünkü; istisna bazý demokratik yapýlarýn dýþýnda, diðer birçok devletlerin yöneticileri, dünya kamuoyuna karþý her ne kadar süslü püslü mesaj ve görüntüler verseler de, samimiyetten tamamen uzaktýrlar. Gerçekte ise poroto hayvani içgüdüsel (Alt Ýnsan) yapýyý aþmadýklarý veya aþmak istememelerindendir.
Bu anlayýþý sürdürmek içinde, eðitim sistemlerini araþtýran ve sorgulayan bilimsel düþünce yapýsýndan uzak, daha çok hayale dayanan dini dogmalar ve etnik urkçýlýða dayandýrmalarýdýr. Neden böyle bir þeye ihtiyaç duyulduðunu ise þu þekilde açýklayabiliriz.
Eðitimlisinden eðitimsizine kadar çoðu insanýn kolayca yýkamadýðý saplantý ve alýþkanlýklarýn baþýnda kariyer, büyüklük kompleksi, güç, rütbe, makam, mevki ve doyumsuzluk egoizmi, insana diðer þeylerden daha yüksek derecede haz vermektedir. Bu alt insan haz duygusundan vazgeçilmesi demek, yaþamýn bu düþüncede olanlar için anlamsýzlaþmasý demektir.
Örneðin zaman zaman bazý kendini bilmezlerin açýktan ifade ettiði gibi, okumuþlar olmasa toplum daha kolay yönetilir düþüncesi, boþuna söylenmiþ bir þey deðildir. Aslýnda bu tür ifadeler baþta devlet yöneticiler olmak üzere birçok insanýn ne kadar içgüdüsel haz (Hedonist) ve kendine aþýk (Narsist) anlayýþýn esiri olduklarýnýn en açýk þekilde dýþa vurmasýdýr.
Ýnsanýn, insan olamamasýnýn temelini ve engellerini kýsaca bu þekilde belirtirken, diðer taraftan gerçek insan olmanýn ya da üst düþünme yetisinin, insana saðladýðý deðerlere biraz daha yakýndan bakmakta fayda vardýr.
Üst Düþünme Yetisi; dünya ve doðanýn fiziksel deviniminden hareketle, diyalektik olarak insanýn beyin içerisindeki hücrelerin sayýsal açýdan daha fazlasýný çalýþtýrmasýyla meydana gelen merak, sorgulama ve araþtýrma mekanizmasýdýr.
Bu ise insanýn sürekli sorgulama yetisini üst aþamada hareket ettirip ne nedir, neden, niçin? Gibi sorularla, diyalektik baðlarý ve evrimsel farklýlaþmalarý, tüme varým ve tümden varým þeklinde üst insan seviyesine ulaþtýrmaktýr.
     Ýfade edilen bu üst düþünme sayesinde, pozitif bilimler geliþtirilmiþ olup, böylece insan yaþamýnýn kolaylaþmasý saðlanmýþtýr. Pozitif felsefi bilimlerin gelmiþ olduðu bu aþamada, insanlar biraz daha dikkatli, bilinçli ve mütevazi hareket etmiþ olsalar, doðal ölümlerin dýþýnda insan ve doða kaybý rahatlýkla minimalize olacaktýr.
     Bazýlarýnýn ileri sürdüðü gibi, insanlýk sadece metafizik düþünme yetisinde kalýp, yaþadýðý ve yaþayacaðý tüm olumsuzluklarý alýn yazýmýz ve takdiri ilahi þeklinde deðerlendirseydi, insan türü hayvanlardan daha fazla üremiþ olacaktý ki, buna ne toprak ne de temel gýdalar asla yetmeyecekti. Ve böylece tarihimizde yaþanan savaþlardan daha iðrençliklerin görüleceði aþikardýr.
     Ýçerisinde bulunduðumuz çaðda, insan topluluklarýnýn tüm olumsuzluklarýna raðmen, diyalektik pozitif felsefi bilim sayesinde, üst düþüncenin geliþtirilmesiyle, muhtemel yaþanacak daha kötü olaylar azda olsa önlemiþtir.
     Yine de insanlýðýn büyük çoðunluðu tam anlamýyla üst insan ya da üst düþünme yetisine ulaþamadýðý için, bu yüzden insan olmak ya da olamamak üzerinde tartýþmaya devam etmek durumundayýz.
     


      Cemal Zöngür