Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-2 (Nazým Hikmet’e dair kýrk baþlýk)

11-Nazým Hikmetin ikinci þiiri hangisidir

Nazým Hikmet’in ikinci þiirini Çanakkale’de þehit olan dayýsý için veya o halet-i ruhiye içinde yazdýðýný biliyoruz. Þiirini kendiside hatýrlamamaktadýr ama “dehþetli yurtseverdim” dediðini biliyoruz. Ýkinci þiirini okulda Mehmet Emin Yurdakul’dan öðrendiklerimle yazdým dediði de malumumuz olan bir durumdur.

12-Nazým Hikmet ile Yahya Kemal arasýndaki ilk ciddi þiir konuþmasý

Üçüncü þiirini 16 yaþýnda yazmýþtýr. Türk þiirine o devir için þiir dili ve anlayýþý getiren Yahya Kemal’in þiirleri annesi tarafýndan okunmaktadýr. Celile hanýmýn güzelliði Yahya Kemal i etkilemiþtir. Hatta Nazým Hikmet Yahya Kemal’in annesine sevdalý olduðunu söylemektedir. Yahya Kemal Bahriye Mektebi’nde tarih öðretmenidir. Üçüncü þiirin konusunun ne olduðuna gelince Nazým Hikmet þiiri kýz kardeþinin kedisine yazmýþtýr. Nazým Hikmet Yahya Kemal evlerine geldiðinde þiiri okur ve Yahya Kemal ýsrarla kediyi görmek ister. Yahya Kemal þiirde anlatýlan kedinin çok güzel olabileceðini düþündüðünden belki de þiirin güzelliðini kedinin görsel güzelliðine vermek istemektedir. Þiirde anlatýlanla gördüðü kedi arasýndaki benzememektedir “bu pis uyuz kediyi bu kadar övmesini biliyorsun, þair olacaksýn” dediðinde ülkemizin gelecekteki en önemli ulusal þairini keþfettiðini bilmiyordu.

13-Nazým Hikmetin Yayýnlanan ilk þiiri Serviliklerde

Basýlan ilk þiir “Serviliklerde” basýldýðýnda Nazým Hikmet 17 yaþýndadýr. Þiirin birçok yerini Yahya Kemal düzeltmiþtir. Þiir Mezarlýklarda aðlayan hayatýnda sevmiþ ölüler üstünedir. Yayýnlanan ilk þiiri Mehmet Nazým imzasýný taþýmaktadýr. Tarih 03 Ekim 1918 tarihini taþýr ve Yeni Mecmua da yayýnlanýr.

Bana göre “serviliklerde” o dönemin Fransýz kültürünün etkisinde olan Yahya Kemal, Baudeleaire, Lemartine, Mevlevilerin sofistik gizemciliðiyle beraber karamsar melankolik duygular taþýr. 13 Kasým 1918 Nazým Hikmet Askeri okul öðrencisidir ve General Franchet d’Esperey’in komutasýndaki Ýttifak ordusu Ýstanbul’a girer. Birlikler görünüþte Osmanlý Sultaný’na baðlýdýrlar ama görevden almalar, toplu tutuklamalar ve iþkenceler baþlamýþtýr. Hamidiye Öðretim Gemisi’nde eðitim devam etmektedir. Yahya Kemal hem tarih hem de edebiyat derslerine girmektedir. Okulda Divan þiiri, Baki, Nefi, Fuzuli ve Yahya Kemal’in þiirleri okutulmaktadýr.

14-Nazým Hikmetin ilk hayal kýrýklýðý ve tepkisel þiiri

Nazým Hikmet’in dedesi Mehmet Nazým’dan sonra temelleri iyice saðlamlaþmaktadýr. Mehmet Emin Yurdakul ve Yahya Kemal gibi güçlü kalemlerin ve hocalarýnda tezgahýnda iþlenerek geleceðe hazýrlanmýþtýr. Bu dönemde Ýman- Ýlk Yýldýz, Namus-Ayþe’nin Mercanlarý, Dört Sevgilim var, Gölgesi gibi þiirleri somut olaylar üzerine yazýlan þiirlerdir. Þiirler Nazým Hikmet’ten daha yaþlý, siyah gözlü bir kadýn olan Sabiha’ya adanmýþtýr. Bu aþk uzun sürmeyecek Sabiha’nýn vali olan babasýnýn tayini çýkacak sessiz sedasýz çekip gideceklerdir. Nazým Hikmet þiirde pes etmeyecek “Herkes Gibi” isimli þiiriyle Sabiha’dan ve aþktan intikam alacaktýr. Þiirin ilk hali aþaðýdaki gibidir.

Herkes Gibisin
Gönlümle baþ baþa düþündüm demin;
Artýk bir sihirsiz nefes gibisin.
Þimdi tâ içinde bomboþ kalbimin
Akisleri sönen bir ses gibisin.
Mâziye karýþýp sevda yeminim,
Bir anda unuttum seni, eminim
Kalbimde kalbine yok bile kinim
Bence artýk sen de herkes gibisin.

Bu dönemde aþk þiirleri yazmaktadýr. Bu döneme kadar aþk þiirleri Nazým Hikmetin vazgeçilmezlerindendir ki “Azize” de bunlardan biridir.

15-Nazým Hikmetin Askeri Okuldan Atýlýþý

1919 da Askeri okuldan atýlacaktýr. Atýlýþ sebebi saðlýk sorunlarý olarak gösterilse de asýl sebep gemide M. Kemal harekatýnýn bilinmesi ve ona katýlma istekleri olarak geçmektedir. Ufak bir isyan baþlangýcý olarak kabul edebileceðimiz bu durum komutanlarýndan birinin ani gelmesiyle þaþkýnlýk sonucu çatal kaþýðýn olmayýþýna isyan gibi dillendirilecek, birkaç gün sonra karaya çatal kaþýk almak için çýkýlacaktýr ama geri döndüklerinde okuldan atýlacaklardýr.

16-Nazým Hikmetin Mevlana þiiri

Nazým Hikmet’in üzerinde Mehmet Nazým etkisi sürmektedir. O dönemde gelgitler içinde olduðunu da biliyoruz. Sürekli düþünce hali vardýr. Sebebine gelince modern dünyayla yaþadýðý dünyayý bölme çabasýndadýr. Annesi Fransýz Kültürü , Dedesi Mevlevi okuyucusu dolayýsýyla Farsça ve Arapça öðrenmesi taraftarýdýr hala.

Bu süreçte Celal Sahir 1920 yýlýnda Mevlana þiirini yayýnlar. Bana göre bu þiir 1917 veya 1918 yýlýnda yazýlmýþ olmalýdýr diyorum.

Mevlana
Sararken alnýmý yokluðun tacý
Silindi gönülden neþeyle acý
Kalbe muhabbette buldum ilacý
Ben de müridinim iþte Mevlana

Edebe set çeken zulmeti deldim
Aþký içten duydum, arþa yükseldim
Kalpten temizlendim, huzura geldim
Ben de müridinim iþte Mevlana


Bu þiir de Mehmet Nazým imzasýyla yayýnlanýr. Dedesi Mehmet Nazým Beyi tanýyanlar bu þiirin kendisine ait olduðunu düþündüklerinden çýkýp kendisini ziyarete gelirler. Mehmet Nazým bu þiirin kendisine ait olmadýðýný söylerse de inanmazlar. Bilinen baþka Mehmet Nazým yoktur. Oysa þiir vezn-i benan ile yazýlmýþtýr (yani hece vezni) oysa dedesi Mehmet Nazým Bey þiirlerinde aruz veznini kullanmaktadýr. 16 Mart 1920 de Ýstanbul resmen iþgal edilecektir. Ýþgal sonucu deðiþtirmeyecek ve Nazým Hikmet þiirlerinde alegori (gizli anlam) kullanacaktýr. Yayalar Köyü romanýnda da bunu görüyoruz. Nazým Hikmetin edebiyat çevresi git gide geniþlemektedir. Bu halkaya basýn yönetmeni Yusuf Ziya Ortaç ve Celal Sahir’de katýlmýþtýr.

17- Nazým Hikmet ile alakalý efsaneleþen temelinde yalan olan söylentiler
Nazým Hikmet’in bu yaþýna kadar olan hayatýyla alakalý anlatýlan üç efsane…

a. Nazým Hikmet 6 yaþýnda mý þiir yazmýþtýr?

Ekber Babayev Nazým Hikmet’in eserlerini Rusça’ya çeviren kiþidir. Nazým Hikmet ile arasýndaki iliþki hem dava (Marksizm) adamlýðý hem de bir küçük kardeþi gibidir. Nazým Hikmet’i üstadý olarak görür ve kabul eder. Nazým Hikmet’tin de ona karþý dostluk adýna ileri düþünceleri vardýr. Kitabýnda Nazým Hikmet’in ilk þiirini altý yaþýnda yazdýðýný iddia eden ilk kiþidir ama bu iddiayý yine Nazým Hikmet çürütecektir. Nazým Hikmet aynen þöyle demektedir. “Kardeþ beni harika çocuk yapmak istiyorsun benim altý yaþýnda yazdýðým þiirim yok on üç yaþýnda yazdým”


b- Mevlana þiiriyle tasavvufi inanç gereði dedesi Nazým Hikmet’in elini öpmüþ müdür?

Nazým Hikmetin Mevlevilikle sýký alakasý olduðunu bilenler belki de bu tarafýný kapatmak için Mevlana þiiriyle tasavvufta dedesi Mehmet Nazým a el öptürdüðünü daha doðrusu Mehmet Nazým Bey’in Nazým Hikmeti Mevlevilikte daha ileri derecede gördüðünü, daha gönülden baðlý olduðunu bu þiiri yazarak ispat ettiðini ve Nazým Hikmet’in elini öptüðünü beyan ederler ki bunu aslý yoktur. Bu da lafta Nazým Hikmet’i üstün yeteneklerle donatma çabasýndan baþka bir þey deðildir.

c- Alegori þiirlerinden dolayý en azýndan bu noktaya kadar yazdýklarýndan dolayý Ýttifak güçleri tarafýndan takibe alýnmýþ mýdýr?

Hayýr bu da söylentiden ibarettir. Eðer takibe alýnacak olsaydý önce basýn yönetmeni Yusuf Ziya Ortaç’ýn, sonra Celal Sahir’in takibe alýnmasý gerekirdi. Böyle bir takibat yapýlmamýþtýr. Çünkü ittifak güçleri ne alegori þiirlerdeki ima ve göndermeleri ne de Nazým Hikmet’in o yaþlardaki düþüncesinin boyutunun farkýnda deðillerdi.


Yarýn. Nazým Hikmet’ten dolayý babasýnýn sorgulanmasý ve dövülmesi, Nazým Hikmet’in Mustafa Kemal hayranlýðý, Nazým Hikmet’in üç genç þairle Anadolu Harekatýna katýlmak için sahte kimliklerle Ýstanbul’dan kaçýþlarý ve Nazým Hikmet’in Marksist düþünceyle ilk temasý


Bekir K Ahýskalý
02 Aralýk 2008
Törelere Ýsyan Eden Adam Nazým-2