Bir insanýn hayatýnýn ikinci yarýsý, ilk yarýda kazanýlan alýþkanlýklarýn sürdürülmesinden ibarettir. Dostoyevski

Büyük Türkçe Sözlüðe göre” karþýlaþtýrma/kýyaslama/mukayese , kiþi ve nesnelerin benzer veya ayrý yanlarýný incelemek anlamýný taþýmaktadýr”. Zihnimiz hemen hemen herþeyi kýyaslama eðilimindedir. Ýstisnasýz hemen her konuda zihnimiz bu tarz çalýþmaya bayýlýr. Ýnsanoðlunun iç huzura eriþememesinin temel sebeplerinden biri de budur sanýrým. Hayatý bize âdetâ zehir eder. Bu konuya farklý br bakýþ açýsý getirebilirmiyiz acaba ?

Bizler doðar doðmaz annemiz tarafýndan emzirilerek beslenmeye baþlarýz. Ýlk tanýdýðýmýz yüz de annemizin yüzü, kokusu, sýcaklýðýdýr. Bu ilk bilgiler zihnimize kaydedilir. Belli bir süre sonra artýk farklý yiyeceklerle beslenmeye baþlarýz. Farklý insanlarý, farklý nesneleri algýlamaya baþlarýz. Ýþte bu andan itibaren kýyaslama iþlevi devreye girmeye baþlar. Kýyaslama sonucu ya hoþnut oluruz yada içimizi bir sýkýntý kaplar. Büyüdükçe hep kýyaslanýrýz. Anne babamýz, yakýn çevremiz, öðretmenlerimiz tarafýndan hep kýyaslandýk. Þöyle uslu olmalýsýn, böyle çalýþkan olmalýsýn, þu arkadaþýna bak, abine, ablana bak…Bu karþýlaþtýrmalar, kýyaslamalar sürer gider. Birçeþit yarýþtýr sanki yaþamýmýz. Aslýnda bu tür zorlamalarda bir çeþit þiddet deðilmidir ? Bir süre sonra, kendi kendimizi de baþkalarý ile kýyaslamaya baþlarýz, ama hâlâ farkýnda deðilizdir. Kýyaslama sadece maddi konularla sýnýrlý kalmaz, herkonuda kendimizi baþkalarý ile, çevre ile kýyaslamadan yapamaz hale geliriz.Her an kendimizi baþkalarý ile kýyaslamak bizde dayanýlmaz bir huzursuzluk kaynaðý haline gelir.

Karþýlaþtýrmaya maruz kaldýðýmýz zaman, bizler kendimizi buna uymak zorunda hissettik. Bu zorlamalar bizi, kendimiz olmaktan uzaklaþtrmaya baþladý. Kendimiz olmak yerine baþkalarý gibi olmaya çalýþtýk. Bu da bizi doðal yaratýlýþ karakterimizden uzaklaþtýrdý. Yaratýlýþ karakterimize ters düþünce, iç huzurumuzu kaybettýk. Huzursuzluk iç dünyamýza hakim olmaya baþladý. Her benlik kendi ortamýna uygun yerlerde huzura erer. Bitkilerde dahi böyle deðilmidir ? Bitkiler doðal yaratýlýþ ortamlarýnda serpilip geliþebilirler. Bu ortam dýþýnda zorlanýrlar, yaþam mücadelesi içerisine girerler, pörsürler, cýlýzlaþýrlar ve yok olurlar. Günümüzde bitkilerin ortam þartlarý yapay olarak yaratýlarak, yetiþtirilebildiðini hepimiz biliyoruz. Ancak zoraki yetiþtirilen bu bitkilerin, doðal ortamlarýnda yetiþtirilenlere þekil olarak benzese de, koku, tad, besin deðeri bakýmýndan farklý olduðu bilimsel olarak açýklanmaktadýr.

Ýçinde yaþadýðýmýz toplumlara uyum göstermemiz gerektiði bize öðretilmektedir. Uyum göstermek te ancak kýyaslamakla mümkün olabilmektedir. Aileye, okula, toplum kurallarýna, dinsel kurallara uyum istenmektedir. Karþýlaþtýrma ve uyum birlikte hareket etmek zorundadýrlar. Bu durum bizlerin üzerinde baský yaratmaktan baþka bir iþe yaramadý. Bu da bizlere acýdan, huzursuzluktan baþka bir þey yaþatmadý. Bizlere hep gelenek, göreneklere göre yaþamamýz gerektiði öðretildi. Gelenek ve görenekler yani geçmiþe ait bilgiler, davranýþlar yýðýný zihnimizdeki belleðimize (harddisk) kaydedilmiþ durumdadýr. Geleneklere uyum saðlamýþ biri, hep ayný þarkýyý dinleyen biri gibidir. Devamlý ayný þarký çalar durur. Hiçbir yaratýcýlýk, yenilik asla yaþanmaz. Halbuki yaþam duraðan asla deðildir. Kuran’a göre kainat her an bir oluþ üzerinedir. Yani devamlý bir deðiþim, yenilik, yaratýcýlýk sözkonusudur. Büyük Türkçe Sözlük’te gelenek ; bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmýþ olmalarý dolayýsýyla saygýn tutulup kuþaktan kuþaða iletilen, yaptýrým gücü olan kültürel kalýntýlar, alýþkanlýklar, bilgi, töre ve davranýþlar, anane, tradisyon olarak açýklanmaktadýr. Burada da görüleceði üzere geleneklerde yaptýrým gücü sözkonusudur. Yani zorlama ve baský baþroldedir. Baskýnýn, zorlamanýn olduðu bir yerde yenilik, yaratýcýlýk olmasý da beklenemez.

Mevlana’nýn dizeleri de bize bu konuda yol gösteriyor sanýrým.
Dünle beraber gitti cancaðýzým,/Ne kadar söz varsa düne ait,/ Þimdi yeni þeyler söylemek lazým.

Bir an kendimizi, hiç, ama hiçbir þeyle (kiþiler- kurumlar ) kýyaslamadýðýmýz bir günde yaþadýðýmýzý hayal edelim. Üzerimizden tonlarca yükün kalktýðýný, adeta kuþ gibi hafiflediðimizi hissedeceðiz. Ýþte o zaman gerçek özgürlüðü tadacaðýz. Özgür olan bir akýl tüm bu karþýlaþtýrmalarýn, bizi baðýmlý kýldýðýný fakeder. Baðýmlýlýk, enbüyük huzursuzluk kaynaðýmýzdýr. Baðýmlý bir zihin, tembel, herþeyin baþka bir þeye baðlý olduðu için özel bir gayret göstermesine ihtiyaç duymayan, bir zihindir. Ama aslâ özgür deðildir. Özgür olmayan bir zihin, tutsaktýr. Paraya tutsaðýzdýr, eþimize tutsaðýzdýr, ana-babamýza tutsaðýzdýr, makam/mevkiye tutsaðýzdýr, ülkemize tutsaðýzdýr, dinimize tutsaðýzdýr. Tutsaklýk, baðýmlýlýk bize sanal bir güven hissi verir. Baðýmlý yaþamak kolayýmýza gelir.Küçüklükten beri bize bu yaþam tarzý dayatýlmýþtýr.. Uyum gösterdiðimiz zaman toplum, çevre tarafýndan onaylandýk. Bu onaylanma bizde sanal bir huzur saðladý. Ama içimizde hep bir boþluk hissi, bizi rahatsýz etmeye devam etti. Aslâ iç huzurumuza kavuþamadýk

Tercihimizi yaparak, bu dünyadaki doðum ve ölüm arasýndaki yaþam denilen bu süreci, böyle birþeylere baðýmlý olarak , ama huzursuz bir þekilde yaþayacaðýz. Ya da kendi yaratýlýþ olgumuza uygun olarak, hiçbir þeyle kendimizi kýyaslamaya tabi tutmadan özgürce, huzur içinde yaþayacaðýz. Birinci tercih kolay, ikincisi zor bir süreçtir. Ýnsan olmanýn onuru bu tercihte yatar sanýrým.