ï¿½zEdebiyat - Yï¿½cel Dï¿½nmez - Rektï¿½r Baï¿½kanlï¿½ï¿½ï¿½nda Bilimsel Kitaplar Nasï¿½l Yakï¿½ldï¿½?

Yýl 1970’li yýllarýn sonuna dogru... Lise son sýnýfta ayný sýrayý paylaþtýðým bir arkadaþým, yaþadýðý Almanya’dan Ýstanbul’a tatile gelmiþ ve hemen her günümüz birlikte geçiyor... Yine eski günlerde olduðu gibi, içki masalarýnda Türkiye’yi kurtarmaya çalýþýyor, politik olaylarý, ülkemizdeki çarpýklýklarý eleþtiriyoruz...
Arkadaþýmý Almanya’da oldukça deðiþmiþ buldum. Sýrtýnda Vizon bir kürk, baþýnda yine vizon bir kalpak... Mevsim Kýþ olduðýu için bunlarý giymekte ýsrar ediyor ve bir türlü baþka giysilere bürünmesi açýsýndan razý edemiyorum... Sonuç belli; sokaktaki herkes dönüp bakýyor ve arada laf atanlar da var...

Arkadaþým neyse ki fazla kalmadý ve iki hafta sonra döneceðini belirtti. Almanya’ya dönmeden önce, bana yanýnda okumak için getirdiði felsefe kitaplarýný býrakmak istediðini, Almanca olduklarý için, üniversiteden Almanca bilen bir öðretim üyesine ulaþtýrýlabilmesinin güzel olacaðýný söyledi. Kitaplarý gördüðümde , Almanca’mýn o kitaplarý okayucak kadar geliþmemiþ olmasýna hayýflandým. Kendisine, kitaplarý mutlaka iþine yarayacak birine ulaþtýrabileceðime söz verdim...

Kitaplar büyük bir karton kutuyu dolduracak kadar çok tu; hepsi ciltli, kalýn ve pahalý görünüþte kitaplardý...

Aradan bir müddet geçmiþ ve ben kitaplarý, ofis olarak kullandýðýmýz reklam þirketinde bir kenara býrakmýþtým...
Bir gün, Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde okuyan bir kýz arkadaþým ile konuþurken, kitaplar aklýma geldi. Kendisine, Almanca bilen bir öðretim üyesi tanýyýp tanýmadýðýný sordum ve bana, çok sevdiði bir profesörün Almanca eðitim verdiðini ve kendisine hediye edilecek kitaplara çok sevenebileceðini belirtti. Kitaplarý kýzcaðýzýn evine kadar taþýdýk. Kendisine taksi parasýný vererek, ertesi gün kitaplarý okula taksi ile götürmesini söyledim. Bir de üstüne üstelik kitaplarý profesöre ulaþtýrabilmek için cebimizden para da harcamýþtýk.

Arkadaþým kitaplarý okula taksi ile götürür ve birilerinin yardýmý ile, profesörün odasýnýn önüne kadar taþýr fakat profesör Ankara’da olduðu için, yerinde deðildir; kitaplar kapýsý açýk olan oda da, itina ile profesörün masasýna yerleþtirilir ve kapý çekilir.

Ayný gün öðleden sonra...

Ýstanbul’da sýkýyönetim vardýr ve hemen her gün üniversiteler de dahil, bir çok yerlerde aramalar yapýlmaktadýr... Hatta 1970’li yýllarda, sokaða çýkma yasaðý ilan edilerek, Ýstanbul’daki evlerde de tek tek arama yapýlmýþtý... Yasak kitaplar ile, silah ve baþka þeyler aranarak, olasý örgüt üyesi ve
sempatizanlarý saptanmaya çalýþýlýyordu...

O gün Ýstanbul Üniversitesine sýkýyönetim tarafýndan, ani bir arama için ekip gönderilir. Baþka rektör olmak üzere, üniversitenin ileri gelen yöneticileri, sýkýyönetim ekibi ile birlikte, tüm odalarý dolaþmakta ve odalarda sýkýyönetim yetkililerince arama yapýlmaktadýr...

Hediye kitaplarýn gönderildiði profesörün odasýna girilir ve arama baþlar. O sýrada, arama ekibinin yanýnda bulunan rektör ve diðer üniversite yöneticileri, hocanýn masasýnýn üzerindeki kitaplarý görürler. Kitaplarýn *Doðu Almanya’da basýlmýþ olduðu, kapaklarýndaki bazý küçük notlardan bellidir. Bunu gören rektör ve diðer hocalar korkuya kapýlýr ve bir þey belli etmemeye çalýþýrlar. Þanslarýndan, arama ekibi, Almanca profesörünün kitaplarýna fazla dikkat etmezler.. Arama biter ve ekip hocalar tarafýndan kapýya kadar uðurlanýr...

Üniversite rektörü acele, bir toplantý düzenler ve hocanýn dýþ kaynaklý bir örgütle iliþkisinin olup olmadýðý tartýþýlýr. Böyle bir þeyin olmadýðýný hepsi adý gibi biliyordur ve bunun baþkalarý tarafýndan hazýrlanmýþ bir tuzak olabileceði akla gelir... Hocaya bir türlü ulaþalýmadýðý için de kendisinden bir bilgi alýnamaz...

Ýstanbul Üniversitesi Bahçesinde ýssýz bir köþe...

Kitaplar, birer ikiþer, hocalara paylaþtýrýlarak bahçeye taþýnýr. Okulda çalýþan bir yardýmcý vasýtasýyla bidon temin ettirilir. Bidon üniversite bahçesindeki ýssýz bir köþeye konulur
Sýra kitaplarýn kolay yanmasý için parçalanmasýna gelmiþtir; bunu hiç bir hoca yapmak istemez. Bu görevi, üniversite çalýþaný üzerine alýr...
Ve kitaplar ortalarýndan ikiye, üçe, beþe ayrýlarak. Bidonun içine atýlýr, üzerine gaz dökülür... Sýra kibriti çakacak olana gelmiþtir. Kimsenin eli kitaplarý ateþe verme açýsýndan hareket etmez... Öyle ya sonradan, eliyle kitaplarý yaktý diye suçlanma da var. Ýþ uzatýlmaz ve okulda çalýþan yardýmcý tarafýndan kitaplar ateþe verilir ve ateþin sýcaklýðý karþýsýnda bir güzel de ýsýnýlýr... Belki de Türkiye Cumhuriyeti tarihinde, ilk kez bilim adamlarý tarafýndan bilimsel kitaplar, resmi olarak yakýlmýþ oluyordu...
O zamana kadar bir çok kitaplar yakýlmýþtý fakat, bir üniversite kurulu tarafýndan ilk kez istenmeden ve zoraki olarak bilimsel kitaplar yakýlýyordu... Belki de dünyanýn baþka bir ülkesinde de böyle bir olay meydana gelmemiþti...

Kitaplarýn yanmasý sýrasýnda çýkan dumanlardan, çevredeki aðaçlarda bulunan kuþlar rahatsýz olur ve, kitap yakýlmayan yörelere doðru kanat çýrparlar...

Yakým olayýndan bir hafta sonra...

Kitaplarýn okula gittiði tarihten yaklaþýk bir hafta sonra birden aklýma geldi ve kýz arkadaþýmý aradým. Kendisine, bir teþekkür bile getirmediðini belirterek, kitaplarý ne yaptýðýný sordum. Bana hocayý bulamadýðý için odasýna koyduklarýný söyleyerek, “Yarýn hocayý ziyaret ederek sana dönerim” dedi...

Ertesi gün...

Hoca odasýnda oturmaktadýr. Ankara’dan döndükten sonra olayý ögrenmiþ ve peþinde bir örgütün bulunduðu savýyla, odasýndan pek fazla çýkmamaktadýr... Üniversitede hocalar diken üzerindedir; hangi örgütün kendilerini hedef aldýðý yolunda yorumlar yapýlmaktadýr...

Bizim arkadaþ hocanýn odasýna doðru yürür,
kapýyý vurur ve “gir” sesini duyduktan sonra kapýyý aralar, içeri girmeden, “Günaydýn hocam, kitaplarý beðendiniz mi?” der. O sýrada hocanýn suratý deðiþir, yerinden fýrlar ve kýzý yakasýndan tuttuðu gibi içeri çeker ve kapýyý kapatýr. Kýzcaðýz ne olduðunu anlamamýþtýr;
-Söyle bakalým hangi örgüte çalýþýyorsun?
Kýz aglamaya baþlar ve,
-Ne örgütü hocam neden bahsediyorsunuz, benim öðrgütlerle falan iliþkim yok. Bir arkadaþým vermiþti o kitaplarý.
-Arkadaþýn ha... Söyle o arkadaþýna benimle uðraþmasýnlar, benim bu tür iþlerle ilgim yok, yalvarýrým sana bu belayý benim baþýmdan al ve bir daha da benim odamýn etrafýnda dolaþma. Seni þikayet edip baþýma ikinci bir bela almak istemiyorum bu olay burada unutulsun...

Hocanýn siniri yatýþtýktan sonra kýzý oturtur ve kitaplarýn akibetini ve neler olduðunu anlatýr. Fakat kýzcaðýz bir türlü, bu iþin bir örgüt iliþkisi olmadýðýný anlatamaz. Hoca arkadaþýma, bir daha benimle görüþmemesini, benim tehlikeli bir örgüt üyesi olabileceðimi anlatýr...

Arkadaþým ile o akþam buluþtuðumda bana veryansýn etti ve sayemde, üniversite kurulunun resmi bir þekilde bilimsel kitaplarý nasýl yakmýþ olduðunu anlattý... Ve istemeden bu ilk e neden olduðumuz için de birlikte hem güldük, hem de üzüldük...
****
*Doðu Almanya o zamanlarda Kominist rejim altýnda olduðu için, Kominist ülkelerden edinilmiþ olan kitaplarý bulundurmak aðýr suça giriyordu...