Öyle bir cümle yumurtlamýþ ''Ýnsan düþünen bir hayvandýr.'' diye Aristo... Aristo mantýðý ile söylenmiþ bir söz haliyle... Aristo mantýsý ile karýþtýrmayýn sakýn, zaten de Aristo Mantýsý diye bir mantý yok, Aristo zamanýnda mantý diye bir þey yok, bilinmiyor böyle bir yemek...

Gelelim diðer filozoflara, Konfiçyüs ''Ýnsan öðrenen hayvandýr.'' demiþ. Ýnsan dýþýnda ki hayvanlarda bazý bilgileri öðrenebiliyorlar, tabi ki onlarýn öðrendikleri sýnýrlý... Thales'de ''Ýnsan araþtýran hayvandýr.'' demiþ. Araþtýr araþtýr bitmiyor ulaþýlan bilgiler, kýyamete kadarda bitmeyecek bu gidiþle... Ne meraklý bu insanoðlu... Sokrates dostumuz da ''Ýnsan sorgulayan hayvandýr.'' demiþ. Sorgu odalarýmýz bile var deðil mi? O sorgu odalarýnda sorulan sorulara cevap vermemek mümkün mü?

Gelelim Sofistlere, yani para kazanma amacýyla gezerek felsefe öðretenlere göre "Ýnsan, kazanan hayvandýr." demiþler. Burada da haksýz yere kazanç saðlayan bir sürü hayvaný saymak lazým. Hani silah kaçakçýlýðýndan, beyaz kadýn ticaretinden, uyuþturucu pazarlamaktan bir dolu para kazanan hayvan var. Hatta hayvandan da aþaðýdýrlar denilebilir...

Platon'a göre ise; herkes fikrini söyledi þimdi Platona sormasak olur mu? Ona göre de ''Ýnsan toplumsal hayvandýr.'' Burada toplum içinde yaþayýp aslýnda odun olan, öküz olan, ayý olan daha bir sürü hayvanlýklara sahip olan bir dolu insaný da sayabiliriz... Yaptýklarý hayvanlýklarý say say bitmez. Sýra beklerken önünüze geçerler, balkondan sigara izmariti atarlar. Yerlere tükürürler, trafikte kavga ederler olur olmaz yerde... Apartman hayatýna uyum saðlayamazlar... vesaire ...

Kuþku duymaktan asla býkmayan septikler için "Ýnsan, þüpheci hayvandýr." Þüphe þüphe üstüne, herkes de var. Acaba dolar biraz daha düþer mi? Yuro çýkar mý? Ekonomi iyiye mi gidiyor? Seneye daha çok para kazanýr mýyým? Sevgilim bana evet der mi evlenme teklif etsem? Yan komþumuz sivil polismiþ filan fiþmekan... Uzar gider bu liste...

Heraklitos da ''Ýnsan tartýþan hayvandýr.'' diye fýrlatmýþ cümleyi aðzýndan. Tartýþmanýn da bir adabý var aslýnda deðil mi? Ýmam Gazali'de ''Cahiller ile tartýþmayýn ben tartýþtým hiç yenemedim.'' demiþtir... Trafikte önce aðýz dalaþýna girip de sonra birbirine girenler ve olayý karakolda bitirenlerde hakikaten tartýþan hayvanlar sýnýfýna bir numaradan girerler...

John Locke'a göre "Ýnsan, deneyen hayvandýr." Her þeyi dener, en baþta sevmeyi sevilmeyi... Kimisi de kötü olanlarý dener, adam öldürmeyi, banka soymayý, insanlarý aldatmayý, dener de dener. Kimisi çalýþmayý dener, bir türlü giremez bir iþe, çok para kazanmayý dener, bitmez denemeleri... Ýnsan olmayý, insan kalmayý denemek, sevmeyi denemek bunlarýn içinde en güzelidir...

J.Dewey için insan ''Çýkarýný düþünen hayvandýr.'' Çýkarlar olmasa da sevebilir miyiz birbirimizi diye de düþünmeden edemiyor insan. Öyle ya bu zamanda kim düstur ediniyor ''Yaratýlmýþý Yaradandan ötürü sevme.'' düþüncesini... Menfaatimiz varsa ne yalakalýklar, ne þaklabanlýklar yapýyoruz diðer insanlara... Bitti mi çýkar, tak sepeti koluna herkes kendi yoluna... Oysa böyle mi olmalý... Allah'ý bile sýrf cennet için seviyorsak, büyük yanýlgýdayýz demektir...

Alman Filozofu Kant "Ýnsan, eleþtiren hayvandýr." der. Eleþtiri sosyal hayatýn, hatta bütünü ile hayatýn olmazsa olmazlarýndandýr... Eleþtiri fikir zenginliðine de yol açar ayný zamanda... Kimi zaman yýkýcý eleþtiri, haksýz eleþtiri olduðu da gözlemlenebilir... Haksýzlýk karþýsýnda ise susmamak ve haklarý savunmak yapýlmasý gereken en önemli olgudur... Akýl akýldan üstündür, eleþtiri olmazsa bilim de insan da ilerleyemez...

Gördüðünüz gibi her filozofun cümlesinde insan için düþünülen kalýpta hayvan kelimesi var. Vahþi hayvanlardan uzak durmak lazým. Hiç bir zaman bir çakal, bir kaplan gibi parçalayýcý olmayalým. Zaman zaman kedi gibi uysal olalým, zaman zaman kuzu gibi sessiz olsak da, vatan hainlerine karþý bir panter gibi olalým. Yeter ki hareketlerimiz ile vahþileþmeyelim de birileri bizi çakala, timsaha, maymuna benzetmesin...