Yüce Allah dünya hayatýnda herþeyi zýddýyla birlikte yaratýr. Gece-gündüz, güzel-çirkin, sýcak-soðuk, aydýnlýk-karanlýk, temiz-kirli, yeni-eski, genç-yaþlý dünyada tümü bir aradadýr. Ayný þey insanlardaki ahlâk özellikleri için de geçerlidir. Tüm bu zýtlýklarýn yaratýlýþ hikmeti ise aralarýnda kýyas yapabilmemiz amacýný taþýr. Tümü, þükretmemiz ve güzel ahlaka yönelmemiz için birer vesiledir.

Nefsi, insaný Allah’ýn hoþnut olmayacaðý çirkin davranýþlara yöneltmek ister. Ýnsanýn nefsinde ruhu kirleten cimrilik, bencillik, kýskançlýk, ümitsizlik gibi birçok eðilim vardýr. Burada þöyle bir soru akla gelebilir: "Ýnsan nefsi kötülüðü emreden bir yapýda yaratýldýðýna göre, her insandan kötü ve ahlak dýþý davranýþlar beklemek gerekmez mi?"

Nefse hem fücur hem de ondan sakýnma, yani vicdaný ilham edilmiþtir. Fücur, günaha, isyana, yalana, baþ kaldýrýya ve Allah’tan yüz çevirmeye yönlendirir. Yani nefsimizde iki ayrý özellik bir aradadýr: Kötülüðe eðilim ve kötülüklerden sakýnmaya yönlendiren vicdan.

"Nefse ve ona ’bir düzen içinde biçim verene’, sonra ona fücurunu (sýnýr tanýmaz günah ve kötülüðünü) ve ondan sakýnmayý ilham edene (andolsun)." (Þems Suresi, 7-8)

Kesin bilgiyle iman eden ve içinde Allah korkusu taþýyan mümin, nefsinin fücurunun kötülüðe yöneltmek için fýsýldadýklarýný deðil, doðruyu iþaret eden vicdanýný dinler.

Samimi mümin söz ettiðimiz bencilce nefsani davranýþlarý Rabb’inin beðenmediðini bilir; aksine cömert, özverili, neþeli, ümitvar ahlâký yaþar. Her an çirkin davranýþlardan sakýnmaya, iyi ve güzeli seçmeye yönelten -Allah’ýn ilhamý olan- içindeki pozitif güce uyar. Tümünü yaþamý boyunca kararlýlýk, sabýr ve azimle yaþamaya, nefsini arýndýrmaya çalýþýr.

Dünya hayatýnda olduðu gibi ahirette de zýtlýklar bir aradadýr. Yüce Allah, dünyadakinden farklý olarak, ahiretteki tüm güzellikleri eksiksiz/mükemmel þekliyle cennette bir arada yaratmýþtýr. Tümü insanýn en hoþlanacaðý mükemmelliktedir, kusursuzdur. Ýnsanýn hoþlanmadýðý, ruh ve bedeninin azap duyacaðý tüm ayrýntýlar da cehennemde bir arada yaratýlmýþtýr. Dünya hayatýndakinden farklý olarak ahiret zýtlýklarý birbirinden kesin çizgiyle ayrý tutulmuþtur.

Dünyada müminin yaþadýðý her ortam her açýdan tertemizdir, maddi-manevi kirlerden arýnmýþtýr. Ancak mümin, imtihan gereði temizlemesi gereken pisliklerle de karþýlaþýr; zýtlýklarý sürekli yaþar. Dünya hayatýnýn zýtlýklarýndaki hikmet müminin, dünyanýn geçiciliðini anlayabilmesi, Rabb’i karþýsýndaki aczini kavrayabilmesi ve ruhunun eðitilip olgunlaþabilmesine vesile olmasýdýr. Ancak mümin, dünyada sergilediði güzel ahlâk nedeniyle, ahirette pislikle, acizlikle, zorluk ve sýkýntýyla muhatap olmaz; bolluk ve bereketle ödüllendirilir.

Dünyada iken Allah’ýn sýnýrlarý içinde yaþamamýþ, Rabb’inden yüz çevirmiþ kimseler ise, yaþadýklarý cehennemde dünya hayatýnda gördükleri nimetler ve güzelliklerden sonsuza dek yoksun býrakýlýrlar. Allah’ýn beðendiði ahlâký yaþamýþ müminlerin, dünyadaki eksiklikleri hatýrlamalarý ve cehennemdeki yaþamý da görmeleri nedeniyle cennetteki nimetlerden aldýklarý haz çok fazladýr. Maddi-manevi güzelliklerden aldýklarý hazzýn yaný sýra Allah’ýn hoþnutluðunu kazanmýþ olmanýn verdiði huzur ve mutluluk hiçbir þeyle kýyaslanamaz. Kur’an’da cennet ve cehennem halkýna kendi yaþamlarýyla kýyas yapacaklarý görüntüler izletileceði haber verilir. Böylece cennet halkýnýn yaþadýðý hazzýn ve cehennem halkýnýn yaþadýðý azabýn þiddeti daha iyi anlaþýlabilir.

"Ateþin halký cennet halkýna seslenir: "Bize biraz sudan ya da Allah’ýn size verdiði rýzýktan aktarýn." Derler ki: "Doðrusu Allah, bunlarý inkar edenlere haram (yasak) kýlmýþtýr." (Araf Suresi, 50)

Ýnanan insanýn karanlýk, kasvetli, kirli ve dar ortamda içi sýkýlýr. O ortamdan geniþ, ferah ve temiz bir yere girdiðinde ise nimeti fark eder ve kýyaslayarak þükreder. Bir Kur’an ayetindeki " Rabbimiz, bizi çýkar, yaptýðýmýzdan baþka salih bir amelde bulunalým..."( Fatýr Suresi, 37) ifadesini hatýrlar ve içi titreyerek korku duyar. Yaþamýný "duvarlarý insaný çepeçevre kuþatmýþ" ve içerisine hapsetmiþ olan cehennemden sakýnmak amacýyla Rabb’inin rýzasý üzerine inþa eder.

Ýnsan ahiretteki sonsuz yaþamý düþünürken de, dünya hayatýndaki kavramlarla kýyaslayarak cennetin muhteþemliðini, cehennemin de dehþet vericiliðini hayal eder. Kiþi böylece bir taraftan cehennemi hak edecek duruma gelmekten þiddetle sakýnýr, kendisini düzeltir, diðer taraftan da cennete layýk olabilmek için kendisini eðitir. Örneðin özverili, baðýþlayýcý, yardýmsever insanlarýn yaþadýðý bir ortam, insana cennet ortamýný hatýrlatýr. Tam aksi ahlâk özellikleri taþýyan kiþilerin bir arada bulunduklarý ortam ise cehennemin bir benzeridir. Kiþi derin düþünerek ve bu kýyaslamalarý yaparak, cennetin deðerini kavrar.

Dünya hayatýnda tanýk olduðumuz farklýlýklar arasýnda kýyas yaparak nimetlerin ve güzelliklerin bilincine varabiliriz. Ýþte tüm bunlar Allah’ýn hem çevremizde, hem de kendi nefsimizde yarattýðý zýtlýklarýn bir hikmetidir. Bu nimet ve güzellikler nedeniyle þükrederek, Allah’ýn hoþnutluðunu kazanma umudu içinde hep daha güzeli, daha iyisi için çaba göstererek en kusursuz olan sonsuz yurda ulaþabiliriz.

Fuat Türker, Edebistan