Kur’an ahlakına göre, inanan insanların her konuda bilgi alışverişinde bulunmaları, birbirlerine danışmaları yani istişare etmeleri en önemli özelliklerindendir. Kur’an “...Her bilgi sahibinin üstünde daha iyi bir bilen vardır” (Yusuf Suresi, 76) buyurur ve insanı ne denli bilgili olursa olsun, bir başkasının daha da bilgili ya da daha iyi bir görüşü olabileceği konusunda uyarır. Bu nedenle inanan insanlar karşı tarafın görüşlerini önemser ve önerilerini dikkate alırlar. Karar almaları gereken durumlarda, aklına ve vicdanına güven duyduğu samimi insanlara danışır; onlarla istişare ederler.

Müminleri tarif eden bir Kur’an ayetinde istişare etmeye "namaz" ve "infak" gibi iki ibadetin yanında yer verilmesi, bu konuda müminlerin duyarlı olmaları gerektiğinin işaretidir.

Rablerine icabet edenler, namazı dosdoğru kılanlar, işleri kendi aralarında şura ile olanlar ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak edenler. (Şura Suresi, 38)

Peygamberimiz (sav) de, "Kim bir işe girişmek ister de, o hususta Müslüman biri ile müşavere ederse Allah onu işlerin en doğrusunda muvaffak kılar." (Kütüb-i Sitte, 16. Cilt) hadisiyle konunun önemini hatırlatır.

İstişare etmedeki asıl hikmet, müminlerin Allah’ın hoşnutluğu için birlikte bir ibadeti yerine getiriyor olmalarıdır. Fikir alışverişi, yalnızca en isabetli kararı alabilmek için değil, diğer tüm ibadetlerde olduğu gibi, Allah’ın hoşnutluğu hedeflenerek yapılır. Bu amaçla yapılan istişare, Allah’ın dilemesiyle en hayırlı sonuca ulaşmaya sebep olur.

Bediüzzaman’a göre de istişare çok önemlidir; sosyal ve siyasi hayatımızın hürriyet ile birlikte olmazsa olmazlarından biridir. “Müslümanların hayat-ı içtimaiye-i islamiyedeki saadetlerinin anahtarı meşveret-i şer’iyedir. ‘Ve şavirhum fi’l-emr’ ayet-i kerimesi şûrayı esas olarak emrediyor” (Hutbe-i Şamiye, 65) sözleriyle istişarenin(meşveret) önemine dikkat çeken Bediüzzaman, yaşamında da uygulayarak Müslümanlara örnek olmuştur.

İnsan istişare ederek ’aklını beğenme’ anlayışından sıyrılır. Düşünceleri insanın aklına ilham eden Allah’tır ve farklı insanlara farklı fikirleri ilham eder. Herşeyin en doğrusunu bilen Alim olan Allah’tır ve her insan ancak Rabb’inin ona öğrettiği kadarını bilebilir. Bilginin kendisinden kaynaklanmadığı gerçeğini kavramış olan insan, kendisine benlik vermez.

Kur’an’dan uzak yaşayan kişinin en önemli özelliklerinden biri, her durumda son sözü söyleme isteği ve kendisinin haklı olduğunu iddia etmesidir. Karşısındaki insanın fikrine katılmak bir yana, ne dediğini anlamaya dahi çalışmaz hatta dinlemez bile. Oysa bilgili olmayan insandan da öğrenilebilecek şeyler olabilir. Ya da o an bilgisiz görülen kişi çok daha isabetli görüşler ileri sürebilir.

Peygamberimiz (sav) her konuda olduğu gibi istişare konusunda da bizler için güzel örnektir. “Allah’tan bir rahmet dolayısıyla, onlara yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı yürekli olsaydın onlar çevrenden dağılır giderlerdi. Öyleyse onları bağışla, onlar için bağışlanma dile ve iş konusunda onlarla müşavere et. Eğer azmedersen artık Allah’a tevekkül et. Şüphesiz Allah, tevekkül edenleri sever.” (Al-i İmran Suresi, 159) buyruğu gereği onun üslubu da mükemmeldir. Bizler Peygamberimiz (sav)’i örnek almalı, iddialaşma ve tartışmadan kesinlikle kaçınmalıyız.

Sonuç Olarak;

İstişare, inanan insanların güzel davranışlarını ve güzel sözlerini gösterecekleri önemli fırsattır. Karşı tarafı dinleyip güzel fikirlerinden yararlanmak yerine insanın kendini övmesi, Kur’an ahlakına uygun olmaz.

Akıl almak, eleştiri kabul etmek, güzellikleri övmek, güzel sözle onore etmek, Allah Katında beğenilen, çok güzel özelliklerdir. Müminler, birbirlerinin görüşlerine saygılı olarak, birbirleriyle istişarede bulunarak kararlar alırlar.

Bu güzel tavırlar inanan insanları birbirine ısındırır, tesanütlerini artırır, kardeşlik ruhunu pekiştirir. İslam dünyasını bekleyen aydınlık dönemin bir an önce gerçekleşmesinde bu güzel davranışların rolü önemlidir. Kur’an’ı yaşayan müminlerin bu güzel ahlakı, aynı zamanda Peygamberimiz (sav)’in ahlakının onlar üzerindeki yansımasıdır.


Fuat Türker