“Büyük lokma yut, büyük laf etme” demiş atalarımız. Ama lokma ile laf arasındaki ilişkiyi bulmak bize kalmış.

    Bu konuya girmeden kısa bir sözlük bilgisi verelim.Öykü ya da hikayenin dilimizde üç anlamı var:

    1. Gerçek bir olayın anlatılması,

    2. Gerçek dışı bir olayın anlatılması,

    3. Bir olayın estetik bir biçemle anlatılması.

    Şimdi, bir sözcük birbiriyle çelişen bu anlamları nasıl barındırabilir? Tabi sözcüğün bunda bir suçu yok, bu anlamları ona biz yüklemişiz.

    Dilerseniz, burada büyük bir laf edelim şimdi: “Öykünün insanoğlu için yaşamsal bir önemi vardır!”. Ya da yaşam bir öyküdür. Öykü hep vardı, insanoğlunun varlığı ile başladı öykünün mevcudiyeti. Öykücü (yani insan) öyküden önce de vardı. Öykü anlatma gereksinmesi ile başladı. Anlatmak insan için çok önemliydi; gerçek, gerçek dışı ya da güzel (estetik) bir şey hep anlatılmaya değerdi.

    Anlatmak / konuşmak konusunda erkekler ve kadınlar arasında fark olduğu söylenir. Bilim adamları bu farkı daha ilkel dönemlerde başlayan iş bölümüne bağlarlar. Ev içini kadın, ev dışını erkek üstlenmiştir. Ava giden erkek günlerini çoğunluk suskun geçirdiği için, somurtkan olmuş, konuşma yeteneğini geliştirememiştir (somurtkanlıkla av arasındaki bu ilişkiyi bugün de görmek olasıdır. Gidin örneğin deniz kenarında balık avlayan birini gözleyin! Kalabalıkta dahi yalnızmış gibi davranırlar). Evdeki kadın ise çocuklarla, komşu kadınlarla ( ya da kör olası adam hala eve dönmediği için kendi kendine) hep konuştuğu için, iyice konuşkan bir yetenek olup çıkmıştır.

    Öykü bağlamında gelin, biz bu olayda dikkatten kaçan birkaç noktayı irdeleyelim;

    1. Somurtkan adam (Somurt Bey) ava tek başına çıkar, tüm gün avlanır. Şansı yaver gider, eli kolu dolu evine döner. Anlatacak çok şeyi vardır. Avlarını nasıl fark ettiğini, nasıl vurduğunu/ hakladığını bir bir olduğu gibi anlatmak ihtiyacındadır. Konuşma yeteneği gelişmediğinden, daha etkili olmak için duvarlara resim yapmak yararlı olabilir (Mağara duvarlarındaki av resimleri). Bu gerçek bir olayın öykülenmesidir. (Bugün duvar yazıları (grafiti), duvar resimleri yapanları önemsemeliyiz diye düşünüyorum. Onlar bize atalarımızdan kalan yadigarlardır!)

    2. Somurt Bey ava, diğer somurt beylerle çıkar, av iyi gitmez ya da hep birlikte oturup yerler. Eve eli boş dönünce anlatacak bir bahane (beyaz/masum yalan) olmalıdır (av ile yalan arasındaki ilişkiyi de keza avcı hikayelerinde gözlemleyebilirsiniz. Çoğu avcı fıkrası tatlı/ beyaz yalan öyküsüdür). Uyduruk, gerçek dışı bir olayın öykülenmesidir yapılan (adam “hikaye” anlatmaktadır!).

    3. Konuşkan kadın (Konuş Hanım) bir gün kızar Somurt Bey’e (bu feminist bir çıkıştan ziyade “hikaye” anlatan erkeğe pragmatist bir tavırdır); ava artık kendisi gidecektir. Bıkmıştır belki de her gün yol gözlemekten, ev işi yapmaktan ve Somurt Bey’in yalanlarından. Ev işlerini, çocuk bakımını, çamaşırı bir de erkek yapsındır. Konuş Hanım’ın avı iyi gider/ kötü gider önemli değildir. Her durumda o eve dönünce Somurt Bey’den daha farklı bir şeyler anlatmalıdır. Güzel bir öykü kurgular. Diğer yandan Somurt Bey kendisine havale edilen işleri hakkıyla yapamamış olmanın suçluluğundan kendini aklamak, eve dönen eşini ikna etmek için bir şeyler düşünmelidir. Birkaç ateş böceği (mum yerine) toplar, ocaktaki ateşi gölgeler, eve de düzgün bir görünüm verir (kalp kalbe karşıdır!), eşinin anlatacakları için/ romantik bir ortam yaratır. Böylece ilk öykü akşamının temeli atılmış olur.

    Yalnız bir noktayı unutmamalıyız: Öyküsünü anlatan Konuş Hanım, bir yandan Somurt Bey’in yapamadığı işlere çeki düzen verdiğinden, duvara resim yapmaya vakit bulamaz. Bu söz/ yazı sanatı ile resim sanatının yollarının ayrılması demektir.

    İster gerçek, ister yalan, ister güzel, ister çirkin olsun, öykü yaşamı anlatır. Yaşam salt bir eylem değil, aynı zamanda bir söylemdir. Yaşam kendini anlatan bir öyküdür. Okumazsak yaşamı ıskalarız.