Bilindiği üzere birkaç ay önce Amerikan ekonomisinden kaynağını alan bir ekonomik kriz tüm dünyayı etkisi altına almış bulunuyor. Bu gelişme, mesleği iktisatçılık olanlar arasında büyük tartışmaları başlattığı gibi, konunun uzmanı olmayanların da zihinlerinde, en azından bir takım soruların oluşmasına yol açmış durumdadır. Bütün bu kriz ortamı gelişip büyürken, onca kaşarlanmış iktisatçının olsun, anlı şanlı ekonomik araştırma kurum ve kuruluşlarının olsun büyük bölümü neredeydiler? Haklarını yememek lazım, sürdürülebilir olmayan gidişatın bir krize gebe olduğunu uyaran yazarlar ve düşünürler olmuştu. Ancak, tüm bu uyarıların, gözü dönmüş finans kapital çevrelerinde, su içen eşeğe ıslık etkisi olsun yaratmadığı kesindir.

Her şeyden önce bir konuyu önemle vurgulamak gerekiyor. Ekonominin, aklın ve bilimin verileriyle doğru yönetilmesinde kesin zorunluluk bulunmaktadır. Oysa bunun tam tersi yapılmakta, ekonomiler pür liberal bir anlayışla görünmez bir takım ellere teslim edilmekte, kamu yönetimleri ekonomiyi yönetmekten tümüyle uzaklaştırılmak istenmektedir. Üstelik bu yönetme ve yönlendirme gereksinmesi, gerçekten küçülmekte olan dünyamızda, dünya çapında olmak noktasına gelmiştir. Dünya ekonomisinin, tam bir uluslar arası demokrasi mekanizması ile yönetilip yönlendirilemediği günümüzde, ülkelerin ekonomilerinin birbirlerinin krizlerine böylesine açık duruma getirilmiş bulunması da ayrı bir sorundur. Uluslar arası ekonomik ilişkiler günümüzde, bir dış ticaret konusu olmanın ötesinde finans-kapital yoluyla bir –kriz ticareti- ne dönüşmüş bulunmaktadır. Ulusların, kendilerini krizlerden koruyamamalarının altında yatan neden ise, büyük ölçüde bu ülkelerin kendinden kaynaklanır olmuştur. Şöyle ki, kendi güç ve özverileri ile kalkınma ve gelişmeyi göze alamayan toplumlar ve bunların kolaycı yönetimleri, şişirilen finans balonundan pay kaparak, sermaye açıklarını bununla sağlama yolunu yeğlemektedir. Fakirken zengin görünme amaçlarını da kapsayan bu yaklaşım, bunları her türlü kriz tehlikesinin ve kırılganlığın içine itmekte, patlayan bir krizin en ağır yükünü de sonuçta bunlar çekmektedir. Türkiye ve ekonomisi, bu olgunun dünya çapındaki en çarpıcı örneklerinden birini oluşturmaktadır. ABD’nin, inanılmaz bir gözü dönmüşlükle kendini içine attığı mortgage uygulamasından kaynaklanan son dünya krizi, eğer Türk ekonomisinin yüz milyarlarca dolar borçlanmaya dayanan finans tablosu olmasaydı, hiç kuşkusuz yalnızca bir ihracat düşüşünden ibaret kalacaktı. Ancak şimdi, büyük bir finansal bunalımı da beraberinde getirmiş bulunuyor.

Farklı gelişmişlik düzeyindeki ülkelerin, farklı katma değerlere dayanan metalarının alış verişine dayanan uluslar arası ticaretin, nasıl bir tablo yarattığı öteden beri biliniyor. Dünya kapitalizmi tarafından marifet olarak sunulan bu yolla, emperyalist ülkelerin, diğerlerinin sırtından nasıl zenginliklerini artırdıklarını biliyoruz. Bu husus, emperyalist kapitalizmin klasik sömürü sürecini oluşturmaktadır. Ancak, son dönemde, olumsuzluk bununla da kalmamış, finans-kapital alanında yaratılan sanal şişkinlikler, tehlikeli bir balon halinde dünyanın tepesinde dolaşarak, belirli aralıklarla patlar olmuşlardır. Sermayenin gözü doymazlığı, uzun süredir reel kaynak aktarımları ile yetinmemekte, paraya dayalı sanal yolları da, şuursuzca devreye sokmaktan kendini alamamaktadır. Az önce işaret ettiğim, kitlelerden ve geri kalmış uluslardan klasik yolla aktarılan katma değer dağları ile yetinilmemekte, ayrıca borsa ve sair yollarla menkul değerler yaratılmakta, soygun artık tercihen bu kanaldan rant aktarımı biçiminde sürdürülmektedir. Yaratılan bu menkul değerlerin aylar ve yıllar boyu edindikleri itibari değer şişkinlikleri ise, giderek işaret edip durduğumuz balonu oluşturmaktadır. Ancak, şurası hiç dikkate alınmamaktadır ki, yıllar boyu şişen bu sanal ve itibari değerin sönüp gitmesine bazen birkaç saat yetmektedir. İşte bu da, balonun patlaması yani krizden başka bir şey değildir. Ancak, zengine ne olur, olan daima gelişmiş olsun, geri kalmış olsun tüm ülkelerin emekçisine olmaktadır.