Paranýn icadýný; yað satanýn, bulgur arýyor olmasýna karþýn; bulgur satanýn da kundura arýyor olmasýndaki karmaþayla açýklarlar. Hâlbuki para bu tür deðiþtirme deðerinin çok ötesinde kâr amacý için kullanýlýr.

Evet, paranýn böylesi duruma çözüm üretmiþ olmasý da olasýdýr. Paranýn icadý söylemi aslýnda; baþlangýç sürecinde durum zaten böyleydi diyen köleci tüccar mantýðýna bu söylemi denk düþürme gayretidir.

El hak köleci sürecin iþleyiþinden paranýn icadýna kadar olan süreçte durum aynen o yukarýda belirtilen karmaþa zorluklarý vermiþtir. Ve bunun salt köleci ticaretle böyle görünüyor olmasý da bu nedenle doðrudur.

Ancak buradaki hile ve aldatma ya da akýllarý karýþtýrma þuradadýr. Baþlangýç üretim iliþkileri hiç bir zaman satma, kazanma, müþteri kýlma müþteri olma, müþteri arama gibi özelleþtirilmiþ süreçler içinde oluþmadý.

Yani baþlangýç üreten iliþkileri bu günkü gibi köleci sistemin çok geliþmiþ þekli olan kapitalist bölüþüm ve paylaþma üzerine, inþa olmamýþtý. Böyle bir þey hiç yoktu. Ýlahi dinlerin kaynaklarý bile bundan bahsetmemekle bunu hiç bilmez.

Yani baþlangýcýn kolektif üretim koþullarýnda "mülk benim. Ben mülkü dilediðime verdim" demekle tarihi kýrýlmayý anlatan özelleþtirmenin ihdasý içindeki köleci sistem, kendisini sistem olarak oturup yaygýnlaþma yapmasýna kadar kimse; mal pazarlayýp müþteri aramýyordu. Böyle bir ilk süreç hiç yoktu.

Üretim gruplaydý. Takas da ittifak içinin grup hareketiydi. Ölülerinin yenmesini önlemek için ya da grup merkezine vaki tehditleri savuþturmak için baþlayan sunu, ya da kurban veya hediyeleþme yeri olmakla güvende olmayý da telkin eden yerler "ilk tapýnak" yerleriydi.

Ýlk tapýnaklarýn içinde ne ilah vardý, ne El vardý. Ne sapýklýk nedenle içine ilahlar konan yerlerdi. Ne de buralar içindeki ruhbanlarý ile tapým yerleriydi. Üstelik tapým için de yapýlmamýþtý. Yapý bile deðildi. Zamanla buralar yönetim merkezi olup; yönetim merkezine grup adýna ilah temsilcileri konmakla, buralar panteona çevrilmiþti.

Tapýnak alanlar iki ya da daha fazla üreten grubun ittifak ve kesiþim merkezi oldu. Tapýnaklar yönetimin, gruplar arasý giriþmenin merkeziydi. Grup adýna taahhüt içinde üretilen ürünler, tapýnak alandaki her grubun sunu yerine depolanmakla ittifak içine daðýtýlýyordu.

Durum böyle bir baþlangýçla start alýrken, kiþi olarak kim neyi satacak ta, kim neyi alacaktý? Her bir ittifak ve her bir ittifak içindeki gruplar da diðer grubun zorunlu olarak hem bir üreticisiydiler; hem de zorunlu olmakla bir tüketiciydiler.

Bunu þöyle bir özlü söz haline getirebiliriz. Her grup kendi dýþýnýn "hem üreteni, hem tüketeni" olmanýn zorunlu bir bað iliþkisiyle karþý grubun zorunlu takas giriþimcisiydi.

Takas ta ne alýp, satmaydý. Ne kâr yapmaydý. Ne müþteri olmaydý. Ne müþteri bulmakla ticaretti. Zorunlu ihtiyacýn karþýlanmasý olan bu baðlamý ile takas arz talep bile deðildi.

Týpký acýkýldýðýnda doðada meyve, ot, kök, böcek, leþ toplamaya yönelen ilk saðlama türü; nasýl zorunlu olup, arz ve talep deðillerdiyse; takas ta arz ve talep deðildi. Zorunlu bir durumla gruplar arasý üretim hareketi içinde kapsanan vesile bir nedendi.

Takas: zorunlu ihtiyaçlarýn saðlanmasýna karþýlýktý. Takas edilen ürünler farklý kullaným ve tüketim deðeri olanlardý. Grup içinde üretilmeyenlerdi. Ayrý gruplar ekseninde üretiliyordu.

Bu tür ürünler gruplar kullanýmý için karþýlýklý deðiþ tokuþla, tapýnak beyanlý mütekabiliyeti yükümlülüklerdi. Karþý grup için de üretmenin taahhüdünden kaynaklý deðiþ tokuþtu. Takas en az yedi baðlaþma ve baðýntýdan oluþur.

1-Takas zorunlu saðlanma olan ihtiyacý karþýlayan gruplar arasý deðiþ tokuþtu. Yani takas satmak, kâr yapmak için arz talep oyunu deðildi.

2-Totem grubun kendi alaný içinde doðada zorunlu saðlatma yapmasý en az ve en çok nüfusu belirleyen çevre faktörüydü. Ýþte takas yapan her bir gruplarýn kiþi sayýsý yaklaþýk böyle devir alýnan bir nüfustu.

Bu az nüfus; en az bir, bilemedin çok ender olmakla iki totem mesleðini icra ediyor olmalarý zorunluðu ile ürettikleri bir kalem ürün, üreten diðer totem meslekli grubu kendisine çekme ve kendisinden itme yapmýþtýr.

Ayný totem mesleðinden ötürü; ayný ürünü üreten iki grup kolay kolay takasa giremezler. Baþlarda birbirini iten iki buðday yetiþtirici gruptan biri ittifak içinde olsun. Ýttifak içindeki buðday ekici grubun bir nüfus azlýðý vardýr. Oysa ittifaklarla birlikte ittifakýn nüfusu artar. Gruplar taahhüdü birden artan ittifak nüfusunun ihtiyacýný karþýlayamazlar.

Köþkerler çok kundura yapýyor diye; hallaçlar çok yün ditip eðiriyorlar diye veya dokumacýlar çok kumaþ dokuyorlar diye nüfus artmaz. Ancak ekiciler çok buðday üretirse nüfusun artma eðiliminde olacaðý þartlardan birisi gerçekleþir. Artan ittifak nüfusu nedenle ekiciler; ittifak ettikleri köþker, hallaç ve dokumacýlardan oluþan toplam ittifak nüfusuna buðday yetiþtiremez olacaklardýr.

Ýþte bu durumda baþta birbirini iten totem meslekli iki buðday ekici grup; ittifak içindeki ekici nüfus azlýðý nedenle, birbirini ittikleri grupla daha sonra ittifaký oldular. Böylece ekici sektörler birleþmesiyle köþker, hallaç ve dokumacý grubun buðday ihtiyacýný karþýladýlar.

3-Takas bir üretim ve tüketim nesnesine karþýlýk, farklý bir kullaným ve farklý bir tüketimi olan üretim nesnesinin karþý grup içinde üretiliyor olmasýydý. Üretim o aþamada konfor ve lüks için deðildi.

4-Takas en az iki ve daha çok ürünün gruplar adýna üretilip deðiþilebilir olmasýyla yapýlan giriþmelerdi. Her grup birbirinin hem üretenleri hem tüketenleri olmanýn garantisiydi. Deðiþilenler farklý kullaným ve farklý tüketim ürünlerinin mütekabiliyeti esasa göre olmasýydý.

Bu nedenle hiç bilinmeyen ve “ihtiyaç olmamakla” temel üretimin içinde olmayan müþteri arama, kâr yapma dalaveresi ekonomide de yoktu.

5-Mütekabiliyetilik, kolektif bir emek gücüne denk gelen iki ve daha çok farklý kullanýmlý tüketim ürünlerinin karþýlýklý saðlatýlmalar, olmasýydý B grubu A grubunun ittifaklýsýysa. Diðer yandan A grubu B ve C grubuyla ittifaklýysa. B grubu da C ile ittifaklý oluyordu.

6-Bir grup ekseninde üretim zaten zorunlu bir kolektif bir üretim iliþkisiydi. Üretim ancak ve ancak, kolektif ilik ile baþlamýþtý. Yani takas; gruplar eksenindeki üreten iliþkilerin sunu, kurban, hediyeleþme yaptýðý bir süreç sonrasýnda; karþýlýkla deðiþmeye, karþýlýklý üretim yapmaya yüküm olmuþtu. Takas daha sonra grup hafýzasýna hediyeleþme görüntüsünün uzantýsýyla takas yapma olarak yansýmaya baþlamýþtý.

7 Kendi grup saðlatmanýz için üretip tükettiðiniz, karþý grup için de üretim tüketim oluyorsa süreç üretim hareketi ile takas ve mütekabiliyeti olmanýn özel baðýntýlarýný yansýyor demekti. Karþýlýklý yüklenicilik, sektörler arasý sektör hareketi olmakla; "üretim hareketiydi".