Ön koþul ya da ön deyi, doðal süreç içinde sýnýrlý olanýn sýnýrsýzla; sonlu olanýn sonsuzla, var oluþudur. Þeylerin öznel dünya içinde de zýddý ile belirmesi ve belirlenmesi ön koþuldur.

Zihin sel olarak ön koþul; baðýntýlýlýk veren olgu ve olaylardaki baðýntýsý kopmuþ sezgi ve gözlemsel durumlarýn; nedensellik oluþuna akli bir tanýmla ile o þeye meþruiyet verme iþidir.

Ortaklaþa yaþam içinde kiþiler öznesi ön koþul ittifaký ya da ortak akýl uzlaþmasý yaptýklarý zaman bu ortak bilgi ortak akýldýr. Ortak akýlýn kabul edilirliði herkesçe onaylanmakla, o þeyin kullaným ve tüketiminin yasaklanmadan ayýplanmadan kullaným ve tüketiminin meþru olmasýdýr.

Ortak akla verilen meþruiyet ile o ortak aklý olumlu kýlmak (olumlamak) ya da olumsuz kýlmaktýr (olumsuzlaþmak-yadsýmaktýr) ön koþul.

Ön koþul olgu ve olaylar dünyasýndaki gerçekliðin zihne konu olan anlam iliþkisidir. O olgu ve olayý bilme-anlama anlatma yapan tutumlarýn içinde o þeye bilinir olanla meþruiyet veren bir belirlemedir. Belirlenmedir. Sosyal ve kolektif sürecin ortaklaþma yapmasýnýn öznel kanýtýdýr.

Þeyler üst üste mikro ve makro durumun içinde olmakla kuantum belirmedirler. Þeyler bu tür çoklu kuantum durumun birine veya birkaç kuantum duruma göre baðýntý kýlýnan belirlenmedirler.

Ortak akýl temelde kuantum belirme olduðu halde, insan dünyasý içinde kesikli, sýnýrlý, sonlu anlamadýr. Tarihsel ortak akla göre þeylere kendi iliþkin alanlarýnda sýcak dendiðinde, soðuðun yokluðunu anlamak ön koþuldur.

Oysa kuantum dünyasý ön koþul ve ortak akýl ve belirlenme kabul etmez. Sýcak ve soðuk ayný anda vardýrlar. Yani aslýnda hiçbir þey sýcak ta deðildir soðuk ta deðildir. Bir belirlenmeler o þeyin benzer ve zýt durumlarýna göre aklýmýzýn nesnel ve öznel ölçme deðerlendirmesidirler.

Ortak akýl ya da ön koþul böylesi bir ölçme deðerlendirme belirlemesi olmakla, diðerini de ayný zamanda belirsizleþtirmektir. Yok kýlmanýn durumsalýdýr. Evren için ne ön koþul ne ortak akýl yoktur. Ya ne vardýr belirme. Yok kýlýnana göre belirleme, Belirene göre yok kýlma bize göredir.

Dünya bizim duyumlarýmýzý sýnýrlar. Aslýnda biz körüz. Kilo metre boyutundan nanometre boyutuna kadar olan o kadar ýþýk skalasý içinde biz 380 nano metre ile 780 nano metre aralýðýný görmekle bu deðerlerin altýndaki ve üstündeki ýþýnýmlara karþý körüz.

Bir þeyi zýddýyla görebilme, algýlaya bilme ve o þeyin akla dek imge ve imajýný alma iþi bize göre ön koþul ve ortak aklýn mantýðýdýr. Böylece bu mantýkla olup biten olgulardan ittifaký bir alt yapý ve üst yapý belirleniminin ortaya çýkmasýdýr.

"Ortak akýl, topluluk fikri, genetik ve içgüdüsel takip aydýnlarýn, dahasý akýl sahiplerinin ön koþulsuz kabulleri olamaz". Doðrudur. Aydýnlarýn akýl sahiplerinin bir ön koþulu olmadan, bir ön koþula dayanmadan meþruiyet kabul ettikleri savlama olamaz, demekle birlikte ön koþul baþ ve sonun; ön ve arkanýn baðýntý oluþu ve iliþkin belirmesidir.

Genetik ve içgüdüsel takip vurgusu, tabii ki aydýnlarýn ve akýl sahipliðinin alameti deðildir. Topluluk söylemi ise toplum olmamakla geliþi güzel rast gele ve gelip geçici amaçlý amaçsýz toplaþmadýr. Genetik ve iç güdü, ben vurgusuyla; kendisinin inþasýdýr. Oysa ortak akýl ve toplumsal oluþtaki hüner, tekil durum deðildir. Kolektif akýl ile kolektif öznellikler bambaþka bir þeydir.

Ön koþul demek, mutlaka ve önceden beri, sonuçtan önce olmasý demekti. Dünyamýz için bu böyledir. Ön koþulun bir þeye ön olmasý demekti. Ve o þey için yerine getirilmesi gereken þartlardý. Çokluðun önünde teklik olmaz. Veya tekliðin önünde çokluk olmaz.

Doða deniþte doðanýn kendisi tekliktir. Ama doðanýn yani tek olanýn içi de zaten çokluktur. Üst üste zamandýr.

Evren olam ile iken doðada olam yoktur. Evren gibi kapsayýcý tekil söylemin içleminde sýcak, soðuk. Az çok gibi niceli durumlarýyla evrenin olam ve çoklu belirmesidir. Doða gibi evren gibi tekliðin önünde çokluk olamaz.

Kendi kesikli sürekliliði içinde yaðmurunu oluþan doða, yaðmur sonrasýnýn erozyonunu, etrafýn serinlemesini, buharlaþmayý, hayata su döngüsü olmayý, kuraklýðý gibi birçok sýnýrlý süre durumlarýyla yaðmurun yine kendi üzerine kendi teklik veya çokluk etkisidir.

Ya da önce olma, sonra olma etkisidir. Çevrim içinde önce olan sonradýr. Sonra olan öncedir.

Dolaysýyla kapsayýcý tekil oluþ kendi üzerine kendi etkimedir. Veya doðanýn tekil olmasý doða da içkin bir çoðulluðun kapsanmasý olmakla tekillik kendi üzerine kendi etkimedir.

Yani eliniz, parmaðýnýz, týrnaðýnýz, kalbiniz vs. siz deðildir. Orta parmaðýn uzun olmasý, serçe parmaðýn kýsa olmasý da siz deðildir. Bunlarýn hepsi siz olarak tekliktir. Teklik te uzun kýsa parmak týrnak olarak çokluktur.

Ya da daðýyla, taþýyla, kurduyla, kuþuyla, sýcaðýyla soðuðuyla vs. olan doða; bunlarla çokluktur. Ama bunlarýn hiçbiri doða deðildir. Doðadadýrlar.

Çokluk ta teklik te ya da kuantum durumlarýyla olan evren gibi kapsayýcý çokluðun tüm deþeni olan tekilliðin önünde; sýnýrlý sonlu belirleme olmadýkça ki olmaz. Evrenin önünde baþka bir tekil durum, çoðul durum da olamaz. Paraleliyle, negatifi ile ne çýkacaksa üst üste durumla evrenimizde çýkacak, Belirlenen de belirlediðiniz de evren deðildir. Gözünüzün, siz olmadýðý gibi.

Habitat alanýnda tekil kiþi durumla yaþayan hemcinslerimizin önünde kolektif oluþ olamaz. Habitat içinde ancak beyin toplacý gibi bir kendi üzerine kendi etkimenin dýþta ortaya konacaðý bir ortak akla dayalý çekip eleyici kontak durumlar sinyali oluþmadan, hemcinslerle oluþan ortak akla dayalý bað iliþkisi, kolektifi bir sosyal iliþkiye dönüþemezdi.

Neyse ki hemcinsler beynin oluþumundan çok sonra yeryüzündeydiler. Bir tek kiþiye dayalý bir süre durum içindeki tekil belirmelerin kendisine göre kendinden önce kolektif bir zaman öncesi yoktu.

Bu nedenle kolektif oluþun, kolektif ligine göre önceden ön koþul olarak yerine getirilecek baþka bir kolektif koþulu da yoktu. Tek baþýna olan hemcinsler yaþamý kolektif süreç deðildiler.

Tek kiþiye göre olan tekil süreç, kolektif süreç olamayacaðýna göre; tekil süreç ile kolektif süreç arasýna beyin tarafýndan "ortak akýl olarak bir varsaným süreç" sokmak gerekecekti.

"Ýþte kolektif ligi ortaya koyan beyin özneli bu varsaným izah ta, totemdi". Böyle olunca totem, ortakla tan bir tutum ilkeydi. Ortak akla göre çevrenin kiþi üzerine açlýk, savunma gibi baský yapan bir totem etkisinin var olmasý da totem sürecin baþka bir nesnel boyutuydu.

Kolektif ligi çevre etkisi dayatmýþtý. Koþullu öðrenme, hatýrlama, tanýma gibi süreçleriyle beyin bunu öznel kýlmýþtý. Acýkma, korkma, savunma, güvende olma, üþüme, karanlýkta kalma gibi çevre etkisi, özne kiþimize; ayný anda ve bir birim zaman içinde birlikte beliren baskýydýlar.

Çevrenin bir birim zamaný içinde beliren acýkma korkma, savunma, güvende olma, üþüme, karanlýkta kalma gibi ayný anda çok türlü durumla belirmesini kiþi ancak birçok kiþi ile bir arada olursa karþýlardý. Bu gibi birçok durum olukla beliren baskýlara karþý kiþilerin kolektif tekliði bu baskýlara ayný anda cevap olacaktý. Kolektif davranýþ birim zamanda çok türlü baskýya çok türlü cevap olan davranýþlardý.

Daha açýðý çevrenin bir anda çok türlü bir makro kuantumla belirmesi vardý. Makro kuantumla beliren süreçlerin gözlenmesi otomatik fark etmeydi. Otomatik fark ediþ özneler dünyasýndaki ayna nöronlar yansýmalý süreçlerdi.

Ayna nöronlar empatinin nöron biyolojik tabanýydý. Ýþte çevrenin kiþiler üzerine çoklu baský ve basýnca karþý kiþilerde ortak ve benzer duygu ve algýlar oluþuyordu.

Kiþilerdeki ortak duygu ve algýlarýn çekimi kiþileri ayný anda beliren çoklu etkiye karþý çoklu tepki vermeye zorluyordu. Etki ile karþý cevabý olan kolektif davranýþýn kendisi de tekil bir cevaptý. Kolektif oluþ, makro yasalý kuantum oluþa giden makro bir kuantum zaman durumdu.