"Vicdan barede... Menim vicdaným yoxdu, menim sinirlerim var."
Akutaqava

"...baresinde danýþýrsansa, demek narahatsan..."
Tehran Eliþanoðlu

Hamýsý gelmiþdi. Bir sürü narýncý "Renault" taksi burun-buruna eyledi. Toz qalxdý, taksilerden qabaða qaçdý. Axþamayaxýn havada beyazlýq vardý: ne isti, ne soyuðudu. Esl men istediyim hava bele olur. Hamýsý da üst-baþýna maya qoyub gelmiþdi. Saçlarýný düzeltdirib parýldatmýþdýlar, üzleri hemiþeki kimi tüklü deyildi. Ele birinci adam ayaðýný taksiden çöle qoyanda paltosunun eteyinden gördüm: talkuçka malý geymiþdi. O biriler de eynen. Bu ne göstermeydi? Men onlarý bura - qu gölümün qýraðýndaký arxaþýma çaðýrmamýþdým...
Bir az qýraqda qoyunlarým otlayýrdý. Çemenliye buraxdýrmýþdým. Qoyunlarým tekce çiçekli otlarý yeyirdiler. Arxaþa qayýtmaq istemirdiler. Qu gölümün qýraðýndaký çiçek-çemenliyi gövþeleyib qurtardýqca sonu görünmeyen biçeneyimin derinliyine girirdiler. Bir-iki geceden sonra tezeden gölün qýraðýnda boy veren otlaðý qýrtmaða dönürdüler. Aðzýoyana menim ucsuz-bucaqsýz çiçekli biçeneyim otluqdan çürüyüb gedirdi...
Özüm peyinnemiþ arxaþda qalýrdým, açýq havada. Arxaþýn yuxarý baþýnda qurduðum apaçýq örtüklü alaçýðýma iþretle meþðul olanda, bir de yaðýþlý günlerde girirdim. Arxasýüstde, üzü göye uzanýrdým. Üstümdekinin etirli çiynini ovcumun içiynen, barmaqlarýmýn ucuynan tumarlayýb yuxarýlara zillenirdim. Bir defe onun sinesini emirdim, dayanýb çiyninin üstünden göye baxdým: bilende ki bu tekce qadýn deyil, bu, teyyare yollarýndan o yana bir qanaddý ve men her defe onun içinden keçib semaya baxýram, sonsuzluða uçuram, o zaman eriyib gedirem, sönürem, ruh oluram, boþluqlarda el-qol atýram. O da bunu duyan kimi sözsüz-filansýz bedenimi, sifetimin cizgilerini dýrnaqsýz, nap-nazik barmaqlarýnýn ucuynan xefifce cizgilemeye baþlayýr. Canýnda ne varsa mene ötürür, mene qarýþdýrýr: hemin anda ne men oluram, ne de o... Axýrda soruþur:
- Bilirsenmi aðýllý eller neter olur?
Men susuram. Öz elime ve onun ellerine baxýram...

* * *
Arxaþým çepeki dururdu - üzü cenub-þerqe teref. Uzaqda aeroport vardý, açýq sema ne vaxt baxsan að xetlerle kesilirdi. Evvel að xetler düpbedüz, iti býçaq kimi göyü delib keçirdi, az sonra qýdýðlanan adam teki eriyib gedirdi. Teyyare izlerinin geldiyi göyün küncüne baxýrdým. Semaya bu cür baxmaqdan qabaq dalý-dalý yeriyirdim: lap axýrýncý "divara" - arxaþýn küncüne direnirdim. Ele bilirdim hündür binanýn dibine söykenib durmuþam, ta o yanasý yoxdu. Burdan göyün uzaq küncüne baxýram. Mene ele gelir ki, sarýnmaða baþlanan yumaðýn içindeyem. Yumaq da her defe diyirlenib açýlýr, sökülür, yumanmaq isteyen ip-sapý kol-kosa vurur, tifdikleyir. Belece bir yumaq var ve o yumaðýn sarýnmaq isteyi var, amma ne ip sarýnýr, ne yumaq yumanýr. Baxdýðým künc bir az üzüaþaðýdý. Menim qu gölüm de arxaþdan üzüaþaðýda dururdu, bax orda. Men yumaðýmýn tam kesiyini göre bilirdim. Bu kesiyi görmek her neyi desen görmek qeder mene besiydi... Külek hardan gelse, arxaþa çatar-çatmaz ele yönlenirdi ki, burdan hemiþe serin meh keçirdi. Hardan gelse, biçeneyimin o yanýndaký çiçeklerinden etir getirirdi.

* * *
Çeperli arxaþýn içinde oturmuþduq. Enli ve böyük stol açýlmýþdý, (bu stol geceli-gündüzlü açýq ve üstü ter-teze, dolu durmalýydý) þekerbura, paxlava, üzüm... üzüm sallanýb tökülürdü stoldan. Men süfrenin baþýnda. O arxamda ayaqüstde, ellerini boynuma salýb. Baþýmýn dalýný onun göbeyine dayamýþam. Baþýmýn dalýynan göbeyini tumarlayýram: çeperin eteyinde - o üzünde ördekler, qazlar ve qu quþlarý üzürdü, qurbaðalar quruldayýrdý...Salxým söyüdün bir qanadý hörme çeperin baþýndan bizim oturduðumuz arxaþa teref sallanmýþdý...
Men bu gelenleri çoxdan baþýmnan atmýþdým. Evvel bir az qurdalandým. Bilende ki onlarý lap çoxdan unutmuþam ve bunun üstüne de arxadan mene sarýlanýn boynumda gezen isti nefesini duyanda bayaqký memnun halýma qayýtdým. Heç yerimnen de qýmzanmadým.
- Bu menim qonaqlarým deyil, qu gölünün qonaqlarýdý, - deyib ona döndüm.
"En azýnnan çaðýrýlmamýþ qonaqlardý. Bele qonaqlarýn qarþýsýnda öhdeçilik-zad olmur. Buyursunlar, stol açýqdý", - fikirleþdim. Canýmýn rahatlýðýna qayýtdým.

* * *
Arxaþýn yolu çiçekli biçeneyin içinden keçib gelir. Girecekde iri bir tozxana var. Bura heç vaxt heç kim gelmediyinden toz qalxmýr. Menim sevimli "CNEVRIOLET"im de tozlanmýr. Arxayýnçýlýqdan men onu arxaþ qýraðýnda - tozluðun yanýndaký hündürlükde saxlýyýram: ordan o hem meni, hem arxaþý, hem aþýrýmýn o üzündeki çemenliyin içi boyunca uzanýb geden, ortalýðýný ot basmýþ ve heç vaxt tozlanmayan sonsuz yolu görür... Toz alemi bürümüþdü. Mühafizem bu qeder taksiden ve bu qeder qadýnlý-kiþili adam sürüsünün arxaþýn gireceyine gelmeyinnen baþýný itirmiþdi. Gelenlerin arxaþýn içine teref yerimeyi telebe nümayiþine oxþuyurdu. Aralarýnda 25 yaþdan yuxarýsý olmazdý... Bu malikaneye sahiblendiyim günden mühafizeme heç bir halda menim iþime qarýþmamaðý ve varlýqlarýynan gözüme görünmemeyi tapþýrmýþdým. Yer üzünde bele adamlarýn olduðunu bilmemeliydim. Amma qonaqlar neterse mühafizeni de keçib gelmiþdiler. Mühafizenin qýrýmýnnan bele qandým ki, onlar özlerini çaðrýlmýþ qonaq kimi qeleme veribler. Belke de mühafizeni neyese inandýrmýþdýlar? Axý men tapþýrmýþdým ki, heç vaxt ve bir de heç vaxt menim yanýma heç kes gelmeyecek ve men çeperden içeri keçmeye yalnýz çiçekli biçenekde otlayan qoyunlara icaze verirem...
Çaðrýlmamýþ qonaqlar bura çatýncaya qeder ecnebi ölke sefirliklerinin icareye götürdüyü qoruq torpaqlardan da keçib gelmiþdiler. Bes hemin mühafize niye gelenlerin qabaðýný kesmemiþdi?! Çoxlu alt ve üst paltarlarý tikib buralara gönderen ölkenin sahesi menim yolumun üstündeydi, orda da mühafize xidmeti olmalýydý. Men oralarda bordaqlanan xüsusi bölge polisine her ay filan qeder pul verdirirdim. Hemin ölke sefirleriynen il olar, görüþmürem, aramýz deyib: men alt ve üst paltarlarý tiken fabrik getirdiyim vaxtdan burunlarý sallanýb. Mühafize destem qorxa-qorxa yalýn tinine qeder geldi. Tezce haralarasa çekilib qeyb oldu. Belke de menim sakit görkemim onlarý arxayýn saldý. Men onlara demiþdim, siz meni yox, malikaneni ve qoyunlarý qoruyacaqsýz, yanýma heç kes gele bilmez. Belke onlar bu "bilmez" sözünün menasýný düz qanmýyýblar, belke gelenler xoþ meramlý olduqlarýný sübut edibler. Ya sadece mühafizeni satýn alýblar? Her halda tepeye gelen mühafizeçiler menim sakitliyimi sezib qoyunlara göz qoydular. Yeqin onlar qoyunlarýn tehlükesizliyini ümde vezife hesab edirler ve yeqin otlarýn arasýnda gizlenibler, gelenlerin hereketlerine göz qoyurlar... Qapýda dayandýlar. Ýþaremi gözlediler. Gelenlerden birinin yanýndakýný xatýrladým. Men onunla karvansarada ta ne oyundan çýxmamýþdým. O, bu barede heç vaxt ne mene, ne yanýndakýna, ne de heç kese bir kelme demez. Bunu ikimizden ve karvansaradaký ofisiantdan savayý heç kim bilmir. O da ele hemin gece unudub bizi. Gedib desek de, bizi tanýmaz, hirslener, qovar belke de. Sirr bele þeydi, her gün ne qeder sirr qebre gedir. O vaxt men özüm vicdansýzýn biriydim, men ona özümü güclü birisi kimi göstermiþdim. Biz onunla nenemnen qopardýðým xurcunu Ýçeriþeherde xaricilere satdýq ve karvansaradaký restorana getdik. Onu utancaq bilirdim, amma hücre qapýsý baðlanan kimi þampana, almaya ve meyvelere heþ geldi... Ýçib açarýný itirdi. Yeyib-doyandan sonra çox da sýðýna bilmirdi mene, ele bilirdim utanýr... Men de ona cumdum, mütekkelerin üstünde aðnaþdýq... Küçede minlerce elesi tökülüb qalmýþdý, men onlardan en yaxþýsýný puluma minnet seçe bilerdim... Sifilisden qorxurdum, hem de bunun canýnda nese boþ ve ümidsiz bir yer axtarýrdým. Meni üzen evvelceden axtardýðým nöqtenin boþluða ve heçliye dayandýðýný bilmeyimiydi. Heç ne mene çatmýrdý. Öz canýmý qoruyurdum. Sabahlara qoruyurdum ve qoruðu ele saxlamaq isteyirdim ki, qu gölünün qýraðýnda tenha heyat sürürken her yerim saðlam ve unutqan olsun. Bunu mene aðlým ve üreyim demirdi, ruhum da demirdi, nese bir baþqa þey vardý. Düzü, o vaxtlar neyin dibini qoydumsa, çürüntüye mehkumuydu. Bir az menim görmemiþliyim, bir az mene rast gelenlerin heyat uðrunda mübarizeleri... men onlarýn divarlara direnmesini, baþlarýna çatý salýnýb terefimden herledilmesini istemirdim. Amma her gün çox böyük hevesle bu iþe baþ qoþurdum, ona göre de onlardan getdim...
Ýndi men öz ömrümü yaþayýrdým, arxamda duran mene besiydi. Elebil bütün ömrümü bu arxaþýmçün yaþamýþdým. Ýndi de onun hesabýna qalýrdým, güclüydüm. Onun qollarý çiyinlerimde olmaseydi men gelenleri belece asanlýqla qarþýlamazdým. O da bunu bilirdi. O menim bütün günahlarýmý bilirdi. Demezdim men tek onunçün yaþamýþdým: adice bir vehþi kimi heç neye mehel qoymadan döyüþmüþdüm, cengelliyin bütün qaydalarýný hamýdan qabaq duymuþdum, men exlaqlý heyvan olmuþdum... O bunu da bilirdi. Her gün min terefden ona heyat tarixçemi danýþýrdým ve bundan o yana men el-ayaðýmý uzadýb öle bilerdim.
Ýndi mene çatmayan tekce oydu, arxamdakýydý...

* * *
Gelenlerin yanýndaký gezeyenler de iddiasýz-filansýz görünürdüler. Neye gelmiþdiler? Üzr istemeye, ya hesab çekmeye? Qabaqda yeriyenlerden biri menden þille yemiþdi, o vaxt qýzarmýþdý, amma demiþdi böyüyümsen. Onu vuranda bilirdim ki, istese meni iki böler. Elemediyine göre onu sevdim, indi de birce ondan incik deyilem. Ýndi de heç ne demedi. Mene baþ qoþmurdu, ele bil qesden meni saymadýðýný gösterirdi. Yanýnda qýz getirmemiþdi, geyiminden görünürdü ki, onu qýz geyindirib. Hem de o en bahalý geyineniydi. Onu þilleleyende saçlarý ter iyi verirdi, yadýmdadý! Karvansaradakýnýn indiki oynaþý kesik barmaðýynan alma doðrayýrdý. Kesikbarmaq kendçi balasýydý. Evveller telini hind filmlerindeki kimi darayýrdý, sonra yanýndakýna qurþandý ve baþýný keçel qýrxdý. Men çoxdan onun xeracýndan elimi üzmüþdüm ve qanadýmý onun üstünden götürmüþdüm. Hemin günden de o adam oldu. Burda baþ verenlerin hamýsýný o idare edirdi. O, ele ayaqüstü baþladý danýþmaða ki, bura getirdiyi bir sürü adamý (menden ferqli olaraq) basqýsýz-filansýz, pul çýxartmaðýn yollarýna yöneldirdi ve üçüncü ölkelerin alt ve üst paltarlarýný bazara dürtmek hesabýna bir sürü adamý yedizdirirdi. Yolüstü çoxlu alt ve üst paltarlarý tikib buralara gönderen ölkenin sefirine deyib (orda da mühafize xidmeti olmalýydý!) ve oralarda bordaqladýðým xüsusi bölge polisine filan qeder pul verib, deyib ki, meni ziyarete gelir...
Menim istediyim keyfiyyetsiz de olsa, yerli mehsul elde etmeyidi, bununku uzaqlardan gelen mehsulu ucuzuna satmaqdý. Burda biz ayrýlýrdýq...

* * *
Ýçdiler, yediler, stolun üstünü þumladýlar. Dinmedim. Heç elebil men burda yoxuydum... Banan qabýqlarýný, üzüm cecesini qu gölüne tolamazladýlar, yer-yurdu buladýlar... Biri gedib çeperin beri üzünden o üzüne - qu gölüne siydi. Barmaðýkesik siyeni xalaxetrinqalmasýn qýnadý, taksilere teref ötürdü. Geldi qoluma girdi. Qýraða apardý, "CNEVREOLET"in yanýndaký dikdire qeder qalxdýq. Durduq. Soruþdu:
- Baþqa neynirsen?
- Saðol, varam. Sen neter?
- Çarpýþýrýq.
- Yanýndakýlarýn hamýsý cýndýrdý.
- ... sennen qalmadý de... cýndýrý da senindi, qaymaðý da...

* * *
Barmaðýkesikle "CNEVRIOLET"imin yanýna qalxdým: gözüm dolusu uzaqlara baxdým. Menim torpaqlarým qurtaran yerde, bir xett boyunca üstü keromzit örtüklü, çay qýraðýna düzlenmiþ sefaret katecleri görünürdü. Her kesin kateci özüne uyðun olsa da üstü mütleq keromzitliydi, qapalýydý. Arxaþýma yiyelenenden beri birinci kere dikdire qalxýrdým. Mene ele geldi ki, bu binalarýn içinde geziþen adamlar soxulcan kimi soyuq ve meðlubedilmezdi. Amma onlar bir gün torpaqlarýma teref yeriyecekdiler ve gözlediyim bu yürüþ menimçün eylence qeder maraqlýydý. Men barmaðý kesiyi erkle qucaqlamaq, belke de ona bir para meslehetler vermek istedim. Susdum. Gedende dedi ki, indi de tütüne giriþib. Bir vaxtlar men de eyni hevesle ölkeni qaloþa, henaya, xurmaya tutuzdurmuþdum. Amma heç kes menim sifetimi de görmürdü, getirdiklerimi de satýlýb qurtaran kimi gözlemediyim bir qanacaqla köhneltdiler, cýndýrýný çýxartdýlar, unutdular. O vaxt ele bilirdim pul qazanmaqdan savayý, hem de böyük bir iþ görürem: ölkeni geyindirir, yedizdirirem... Menim alýcýlarýmdan birce neferi de gelib menden heç zad teleb etmedi. Hetta indi küçeye düþüb onlara gülsem, desem ki ay külbaþlar bir vaxt men size qaloþ geyindirib xurma yedizdirmiþem, desem ki, hemin oðlan menem, ötüb gederler...
Keflenirdim. Kesikbarmaq qoluma girmiþdi: geri qayýtdýq, limon yedim ve yerime oturdum.

* * *
Ne kelme kesdiler, ne hesab sordular. Ne mene baxdýlar. Elebil iþgüzar görüþden sonraký banketiydi ve banketin kimin hesabýna qurulduðu heç kesi maraqlandýrmýrdý. Men de banketin sýravi iþtirakçýsý kimi öz qadýnýmla eylenirdim, qalanlar da ele - öz iþlerindeydi...
Barmaðýkesik bir alma da soydu. Dilimledi. Soyduðu dilimleri qumar kartý paylanan teki yanýndakýlarýn qabaðýna fýrýldatdý, birini saxladý. Ovcunda tutdu. Dilimi kesik barmaðýynan baþ barmaðýnýn arasýna sürüþdürdü ve üzüme baxmadan, ele bele, saymazyana qabaðýma tolamazladý. Alma dilimi diyirlenib külqabýma düþdü. Dönüb yanýndakýynan mazaq vurdu...
...küreyimin arxasýndaký meni qucaqladý, çiyinlerimden yüngülce aþaðý basdý... Eyni vaxtda hamýsýnýn el telefonlarý iþe düþdü. Heresi bir künce çekilib danýþýrdý. Durub daðýlýþdýlar. Saðollaþýb-elememiþ çýxacaða yeridiler. Taksiler bir qýrpýmda arxaþýn qapýsýna yýðýþdý: here özününküne yaxýn dürtülmek isteyirdi. Toz qalxdý. "CNEVREOLET"im görünmez oldu. Taksiler burunlarýný dönderdiler, dallarýný bize çevirdiler. Tozladýlar ve çeyirtke kimi özlerini atdandýra-atdandýra yalý aþýb itdiler. Toz çekildi. "CNEVREOLET"im deyirmandan çýxan arpaçý kimiydi: tozlu, küskün ve yorðunca mene baxýrdý... Men ona gülürdüm: indi o, min kiþinin altýnda yatýb-gelen qadýna benziyirdi...
Arxamdaký boynuma sarýldý. Bedenimi öpdü. Qucaðýmda oturdu. Gözlerime baxdý. Þampan süzdü. Men elimi onun, o da menim yanaðýma uzatdý...

fevral 1999