Yýllar önce Maji adlý bir kitap okumuþtum. Kitapta iki sevgili Okyanus’un bir adasýnda yaþarlar. Erkek zaman zaman geceleri balýða çýkar ada halký uykudayken. Avlanma süresindeki sabýr tüketirken karanlýðýn fosforlu aydýnlýkta öpüþlerine tanýk olur. Genç daha dikkatli bakýnca suyun altýnda binlerce denizanasýna benzer yumuþakçalarýn adeta bir tören gibi fosforlu danslarýna tanýk olmuþtur.
Dün e postama bir dosttan ileti aldýðýmda anýmsadým, doðanýn sükût halindeyken denize vuran, þaire esin olan yakamozu bir de ben araþtýrdým.

Meðerse yakamoz gökyüzündeki bildiðimiz dolunayýn deniz suyunu yalayan þavký deðilmiþ.
Meðerse yakamoz bir deniz canlýsýymýþ. Latince adý Noctiluca Milliaris olan bu deniz canlýlarý, gecelerimize aþina ateþ böceklerinin bir benzeriymiþ. Fizyolojisinde Limunisans adlý bir maddesini, þayet bir temas hali olursa salgýlar ve ýþýk saçarmýþ.

Üstelik bu canlý o kadar küçükmüþ ki milimetrik bir boyu varmýþ. Milyonlarcasý bir araya gelip geceleri bir kayýk veya herhangi bir balýk sürüsü onlara çarptýðý zaman fosforlu ýþýklarý salgý yoluyla denize yansýrmýþ.

Hatta balýkçýlara radar etkisi yapan bu fosforlu sürü teknelerindeki bir yüksek direðe oturup, ay olmayan gecelerde, avlayacaklarý balýklarýn yakamoz yaparak geçtikleri izleri görüp rahatlýkla avlanmalarý saðlanýrmýþ.
Balýk avcýlýðýnda usta balýkçýlar; özellikle lüfer avlarken neden fener kullanýr? Balýk ýþýða gelsin diye mi?

Hayýr, tabi ki… Misinalarýn deðdiði yakamozlarýn çýkarttýðý ýþýðýný öldürmek ve lüfer sürüleri korkmasýn, diyedir. Ve bunun içinde özellikle “ay ýþýðýnýn” olmamasý gerekirmiþ…
Bazen bizler yanlýþ öðretilerle masalýmsý, þiirimsi hayalleri üleþip, boþ yere zaman tüketiyoruz. Bize doðru, diye gösterdikleri bir bakýyoruz “yanlýþmýþ”. Bu yüzden sözcükleri doðru yerde doðru zamanda kullanmalýyýz.
Çoðu kez þiirlerimizde bir muhteþem doða yaratmak için “yakamoz” sözcüðünü kullanýrýz. Ýçinde hep dolunay vardýr, deðil mi?

Bunu çoðu yerde bende yanlýþ kullandým. Mesela bir “mezarlýk” þiirimde;

“Yakamozlara vurmuþ çýplak karanlýklar./Sanki burada doðmamýþ hiç sabahlar.”

Töbe töbeee!.. Ne iþi varmýþ þimdi beyaz mezar taþlarýnda yakamozun iþi?

Ne alaka!

Kel baþa þimþir tarak!

Sevgi ve ýþýkla


Emine Piþiren/Bursa
05.Þubat.2010