Totemin düzenlenebilir bir düzenletim yasasý olmasý pek çokta, atalar eliyle yapýlan bir anlama ve anlatmaydý. Bir grup aitliði olmakla grup kiþilerindeki bu tutum o totem ilkeye inanmayý ve imaný etmeyi gerektirmeden kendilik bir sosyal tutum içinde olmasýnýn belirmesiydi.

Totem yapý dediðinizde artýk sürü olan sosyal yapý, ittifaký sosyal yapý ve köleci sosyal yapý, anamalcý sosyal yapýlar aklýnýza gelmez. Her birinin mana oluþumu, mana düzenlenesi ve mana anlayýþý farklýdýr. Farklý mana anlayýþlý sahiplik tutumu, farklý sosyal düzenlemeleri ortaya koyar.

Sürü yaþamý arada bir kararlý, arada bir tedirgin oluþun sýk sýk birbirine dönüþlü olduðu heterojenlikti. Çevrimi çok fazlýydý. Ýþbirliði koymak dýþýnda deðiþmez bir sahipliði ve refleks olma dýþýnda bilinçli bir rotasý yoktu.

Sürü yaþam deðiþken merkezliydi. Sürü sýklaþýklýðý ürkme ve korku gibi reflekslerden; bencil duygularý elde edene kadar yardýmlaþmayý iþbirliðine çevirip, sonradan da paylaþýmlarý kapanýn elinde kalmasý süreciyle birlikte; tehdide karþý büyük olmanýn yararcý çekimiyle basýnçlanan sýkýþmalarý sürü çevrimine dönüþmüþtü.

Totem yapýnýn sosyal kararlýlýðý vardý. Ve dýþ tehdidin baskýsýný belli karalýlýk düzeyine getirmiþti. Sabit olan totem merkezin içi; sözcüklere dökülüp yinelenen mana anlayýþýyla herkes için ayný olan kuralý söyleme ya da kural koymaydý. Ortaklaþmayý iþbirliðindeki paylaþým yapmaya götürmenin sahipliðiydi.

Totem merkez tam bir "ilkin söz vardý" demenin kural oluþuyla söze baðlýlýðýn bileþtiði yerdi. Büyük oranda sabit olan totem merkezin çevresi, totem alandý. Bu atýlým sürü yaþama göre totem yapýnýn salýnýmýný birden yükseltecekti.

Yükselme alan içini geliþtirecekti. Kültür ve gelenek aktarýmýyla yapýlan öðrenmeler nedeniyle totemi zaman ve mekân sürü yaþama göre hýzlanacaktý. Hýzlanma, sürü yaþama göre totemi alanýn zamanýný ve mekânýný kýsaltacaktý. Totem yapý bu düzenlilik içinde totemi kültürü ortaya çýkarmýþtý.

Totem alan sahipliði; mana anlayýþlýydý. Ve herkes için ayný olma kuralý bu alanýn sahipliðiydi. Edinilen kültür; yine bu alanýn, bu alana özgü sahipliðiydi. Ve totem alan aitliði, bu alan içinde kural olan kaidelerin sahipliðine baðlý kalan tutuma sahip çýkmakla süreci çevrimlemiþti. Bu sahiplik kolektif bir yararlanmaydý. Ve bu sahiplikle; bu sahiplikler içinde, süreci ortaya koyma hakkýna totem aitlik denir.

Bu kabil sahiplik; kurallarý belli olan, pusulasý belli olan bir rota tutuþtu. Yerleþmiþ bir kültürü ortaya koyup, bir geliþme kaydetmek için; sahip olunanlara sahip çýkmanýn referans olmasý, bir sistem inþasý için istikrar dediðimiz kararlýlýk içinde þarttý.

Bu kolektif sahiplik referansýyla kararlý olan totemi alan içi, homojen olmuþtu. Homojenlik dýþa kapalý oluþla diðer sürü ve totemi sosyal yapýlara karþý yalýtýlmýþtý. Bu homojenlik biyolojik yapý seçilimini de az çok etkileyecekti. Yalýtýlan yapý, avcý toplayýcý dönem için ideal olmuþtu.

Burada totem yapýyý geliþmenin dinamiði açýsýndan düzenli yapýnýn ortaya çýkma önemini övdüðümüz kadar yine geliþmenin dinamiði içinde kritiðini de yapacaðýz. Totem yapýlarýn bir ucu totem mesleðine giden geliþme olurken; diðer yandan da içyapýsýný göle akarsu gelmemesi baðlamýnda homojen yaptý.

Homojenlik dediðimiz þey, sistem içindeki biyo kültürel oluþmalarýn; aþaðý yukarý sistemin her yerinde ayný fazda olmalarýydý. Sistemin bir örnek yapý oluþturmasýydý. Sistem, kendi benzerlerini çoðaltmakla sistemin türdeþ olmasýydý. Benzerler, sistem içindeki bir geliþme salýnýmýna; giderek yavaþlatma olur demekti. Salýnýmý yavaþlatma geliþmeyi de yavaþlatmak demekti.

Bu bir örneklik, uzun vadede benzerleri içinde çürümektir. Bu nedenle totem yapý geliþmesi çok uzun sürecekti. Totem alan, ilk kes kararlý sistem oluþun ivmesi ile uzun erimde süreci, totem meslekleri geliþmesi içine getirdi.

Totem meslekleri üretim hareketi olmakla büyük adýmdý. Ama benzerler içinde bir örnek kültür ve davranýþ oluþuyla da çok fazla bir teknik, teknolojik geliþmeye dönüþemiyordu. Bu geliþme hep kýsýr totem mana anlayýþý içinde dönüp duruyordu. Ne zaman ki totem yapýlar arasý kutsal buluþmalý sürece gelindi. Ýþte geliþmenin asýl meyve vermesi burada patlama yapacaktý.

Kutsal buluþma süreci ittifaký süreçti. Bu süreç totemi mana anlayýþýndan kurtulup, ilahi mana anlayýþýna geçiþti. Ýttifak, yapýyý heterojen yapýp; ittifaký yapýyý bir örnek yapý olmaktan çýkarmýþtý. Ýttifaký yapý çok fazlý bir deriþim baðýntýsý olmakla, “benzemezlerin” birliði olmuþtu.

Bu benzeþmezlik içinde iki ayrý totem yapýnýn totem kültürü vardý. Ýki ayrý totem yapýnýn totem mesleði olmakla; farklý totem mesleklerine dek bilgi beceri ve düþünme donanýmý vardý. Ve yine iki ayrý totem grup aitlerinin baskýn, çekinik karakter oluþunun biyo genetik malzeme zenginliklerinin karþýlaþmasý vardý

Ýttifak içindeki bu çok fazlý ve benzemezlerin birliði, geliþmeyi; teknik, teknolojik dönüþmeyi; mallar arasý mübadele hareketini patlatmasýyla süreci adam akýlý parçalý bölüklü zaman baðýntýlarýnýn iliþki biçimine çevirmiþti.

Totem yapý sýk sýk öyle çok karar almayý gerektirmiyordu. Bu yüzden totemi söz çok kutsal ve gizemliydi. Ve totem yasa anonim olma hüviyeti taþýmýþtý. Kutsal söz oluþun bir gizemi de buradaydý. Sözler kurallar totem yapý boyunca hemen hemen hiç eskimiyordu.

Oysa ittifaký yapý, totem yapýda olmayan söz ve kararlar oluþla hem yeniydi hem de sözün telaffuzcularý canlý kanlý oluþuyla ittifak edenlerin ve melezlerin içlerindeydiler.

Ýttifak içindeki sözler hýzlý geliþen süreç karþýsýnda hemen eskiyordu. Sýk sýk ve yeni sözler ilahlar tarafýndan söyleniyordu. Kült merkezi ortaya çýkmýþtý. Ýttifaký birleþme ve onun getirdiði geliþmelerin yapý içinde teþkilat ve kurumlara dönüþtü.

Teþkilat ve kurumlara dönüþme zaman ve mekân olarak yapýyý büyüttü. Büyüyen yapýnýn kendi kuralý olan yeni anlamýn açýlýmlarýnýn kült merkezinde bulunan ilahlar tarafýndan duyurularý yapýlýyordu.

Anlaþma ve anlaþmanýn yeni kuralý, kült merkezinde söz olarak okunurdu. Sözleþmeyi söz olarak okuyan ilahýn sözünün sonunda bu sözlere tanýk olan melezler; inandýk, onu öyle kabul ettik, buna baðlý olacaðýmýza, bu antlaþmanýn sahibi olacaðýmýza, yemin ederiz anlamýna; âmin diyorlardý.

Bu âminle melezler ittifaký deklarasyonun tanýðý olup, bildirge kurallarýnýn hece hece uyucularý olmaktaydýlar. Havaya giden sözler karþýsýnda, söz kalýcý olsun; unutulmasýn diye sanki kayda geçirilen söz gibi içselleþtirildi. Ýþte iman; sözü kayda geçirmeydi. Yazýya geçirilen kayýt gibi iþlem görüyordu. Sözler kiþilerin öðrenme ve yaþamlarýyla kalýcý olup imanla depo ediliyordu.

Kült merkezi çevresinde imanýn (ittifaký kuralýn) þartlarý günün belli vaktinde ilahlarca okunup melezlerdeki iman kayýtlarý karþýlýklý mukabele ediliyordu. Böylece hem imandan (ittifaký söz ve ahitten) sapýlmamýþ oluyordu. Hem hatalar düzeltiliyordu. Hem de bu seremoni ile melezlerin ittifaka inancý pekiþiyordu. Ýttifakýn iman edenleri de melezler oluyordular.

Ýþte ilahi mana anlayýþý; böylesi ortam þartlarýnda, kolektif totemi kültür sahipliðini sentezledi. Ýttifaký uygarlýk sahibi yaptý. Uygarlýðý ittifaka referans etti. Ýlahi mana anlayýþý sistemi dýþ dünyaya açtý. Ýlahi mana anlayýþý bu minval üzerine açýk açýk bin bir tür ilahi mana anlayýþýna dönüþüyordu.

Söylenen sözler yeni yeni ve baþka baþka ittifakýn antlarýna dönüyordu. Melezler bu durumlara açýk açýk, canlý kanlý þahit oluyorlardý. Ýlahý mana anlayýþlý takdirin üzerine melezler de; sadakat yemini ediyordu. Ýlahi sözler açýk açýk olmakla, kutsal söz anonim olmaktan çýkmýþtý. Söz, ilahlar sözü olan mana anlayýþýna dönüþmüþtü.