Pagan kültürü veya pagan dini denen paganlýk; giderek köleci moda akýmlardan da aktarýlan kimi esinlerini de kendi içine aldý. Böylece paganlýk ortaya karýþýk bir þekilde, eski pagandý felsefesini de muhafaza eder oldu. Bu muhafazakârlýk, köleci öðretiye doku uyuþmazlýðý olmanýn da tepkisiydi. Ama paganlýk tepki koyduðu karþýt durumuyla da yoðrulmadan da edememiþti. Köleler milletten deðildi.

Yine köleci kült merkezinin yönetim çevresi, ana merkezli alandan dýþa doðru yaptýðý salýnýmlarýyla büyüdü. Köleci ana yapýnýn merkezden çevreye doðru uzaklaþma yapmasý nedeniyle köleci alan giderek büyüdü. Büyüyen yapý çok farklý köleci kültürleri içeriyordu. Daha açýðý farklý kültürlü milleti yapýlarýn köleci iman üzerinde veya köleci kaderleri benimseme üzerinde ayný millet olmanýn köleci iman tevhidine deðin köleci baðlýlýk andýný içiyorlardý.

Köleci iman nedenle, millet kavramý; köleci dönemle beraber köleci imandan da meþruiyet ligini aldý. Milleti kültürlerin doku uyuþmazlýðý karþýsýnda millet farklý milletlerin yönetilemez oluþlarý türü sorun salar TEVHÝDÇE (milletlerin birliði- milletlerin birleþmesi-milletlerin tekliði) oluþun süreciyle aþýldý. Ayný tanrýnýn tevhidi edilme sýfatý içinde, ön ittifaký kökenli milletlerin olan rabler tevhidi; “milletin rabbi” oldu.

Söz gelimi on iki Ýsrail soyunun Rableri içinde olan Yehova ve Elohim türü rabler; Elohim oluþla yoksul sýnýfýn ve Yehova oluþuyla da zengin sýnýfýn tanrýsý olmanýn tevhitçe Rabbin tekli görünümüydüler. Yani ikili (çoklu) görünenler tekliydi (tevhitti) . Tekli (tevhit) görünenler de (millet, rab gibi þeyler de) çokluydu.

Tevhidin, Rab öðretisini yayan; rabbiler ortaya çýktý. Ayný tanrý tevhidi üzerinde; ayný tanrýnýn çocuðu olan milletler; “ayný tanrýnýn kulu olmakla”; “tanrýlar tevhidi”; yeryüzündeki milletlerin (âlemlerin) de tevhidini oluþacaktýlar. Ýmparatorluklar fiili oluþla yayýlmacý, istilacý ve sömürgeciydi. Ama mana oluþla bu tevhitçi oluþ kapsamýndaydý. Süreç bu geliþmiþlik alanýndaki bir halk hafýzasý olmanýn da ilk simgesi olanlardan; Ýbrahim’i milletti.

Âlemlerin (yeryüzündeki milletlerin rabbi olma türündeki Mamon’du ve monoca anlamalar giderek önce hiyerarþik bir yapý disiplini içinde oldu. Sonra da tek bir, “Tanrý ilah” tevhidi oluþla otaya çýkacaktý.

Bu tür tevhitçi tanrý anlayýþý, dolaysýyla milletleri ayný izan ve ayný anlayýþlarýn içindeki bir örneklikle yönetilmesi demek, sürecinin (kontrol edilmesi) ayný zamanda da emperyalist olan imparatorlukla köleci yapýnýn yayýlmacý ideolojisine de pek uygundu. Felsefe, köleci iman içinde sorgulanmaz oldu. Köleci ihtiyaca göre ve köleciliðin karþýtý olan muktedirliðe de cevap oluþla inþalarsýn yaþantý olmanýn gelenek, göreneðiydi. Ve bunun muhafaza ritüeldi dinine dönüþtü. Böyle olmakla iman, donup kalan felsefeydi.

Krallar, hakanlar, sultanlar, imparatorlar, þahlar; milletlerin Rabbi olan, bir tek rabbin gölgesi oluþlarý ile birçok âlemleri (yeryüzü milletlerini) yönetmeleri, emperyallik için fevkalade iyi bir geliþmeydi. Bu iyi geliþme elbet karþýt olumsuzluðunu da yansýyacaktý.

Totem ve ilah meslekleri gibi uðraþlarý ve ittifaký yapý mal varlýðý gibi zenginlikleri olan gruptu totemi sosyal yapýlar; köleci imanýn pekiþtiði milleti sosyal yapýlara da dönüþtüler. Ýttifaký ve birkaç totem mesleðin bilirliðinden tevhide olan, millet tanýmý; efendi inþadý köleci yapý ile tümden kuldu (köleci) yapýya tabii olan mevali, reaya, ya da ahali oluþla, kiþi olmanýn nicelik ve niteliðine dönüþecektiler.

Bu nedenle erken dönem menþeli ilahlara, köleci düzenin yansýma anlamlarýna uygun biçimde yeni anlamlar yüklenmeliydi. Zorunluluklar köleci kült merkezlerine veya köleci kutsal yerlere yeni kararlar aldýrýyordu. Asur, Ninova, Aton, Küdüs, Mekke, Medine, Magna Karta vs. tevhitle inþacý oluþlar kabili yeni tevhitçe kararlar ve geliþmeler de bu türden tevhitti oluþun kararlarýydýlar. Gereksinme, düþünsel olaný ve fiili olaný güncele göre oluþuyla nesnelce organize olmaya zorluyordu.

Köleci niceleyiþler, niteliksel düþünce sýçramasýyla önce kendine özgün köleci anlayýþlarýnýn sentezini verecekti. Amon-Ra, Yehova gibi kurban adak isteyen, mülk sahibi azametli, muktedir olan tanrýlar; kendi temsilcisi olduklarý milletin dýþýnda kalan, baþka milleti uygarlýklarýn yaðmalanmasýný da ýsrarla istiyorlardý.

Üreten iliþkiler baðýntýsý, yaðmayý düzenli ve sürekli yapýlabilir bir talancý gruplarýn iþini de, yansýttýlar. Yaðmacýlýðý da, totem ya da ilah mesleði kýlan Ispartalýlar ve eski Cermen gruplarý gibi yaðmacý gruplar böylesi talancý gruplardandýlar. Bu gruplarýn anlayýþýna göre erdemi mana, yakalanmadan hýrsýzlýktý. Yakalanan hýrsýzlýklar aþaðýlanýrdý. Ustaca yapýlan hýrsýzlýklar övülürdü.

Yaðma (ganimet) edilmeyi yeðleyiþle bu kabilden öfkece intikamcý olan tanrýlarýn mülkünde sabanýnda çalýþacak köle emeðine þiddetle ihtiyaç vardý. Köle emeðine muhtaçlýk, esirlerin köle olmalarýna karþýn öldürülmeden canlarýnýn kurtulmasý karþýlýðýnda; canlarý baðýþlanan köleler de kendilerine merhamet eden efendileri için hizmet verecektiler! Yeni yasa buydu. Cana karþý, canýn doymasýna karþý, kölelikti.

Artýk köle edinmek için, yeni mülkler edinme için çevreye yayýlma baþladý. Yayýldýkça büyüyen yapýnýn kendisine özgü dinamik ve parametreler entegresi ortaya kondu. Tüm bunlar; mülk sahibi olup, yeni istilacý durumuyla; eskiye göre yeni olan her þeyi bilen, milleti olan tanrýlar marifetiyle söyleniyordu.

Geliþen fiili koþullarýn kendi gereksinimleri nedeniyle esirleri öldürmeyen! Esirlerini öldürmeden savaþ esiri edilmekle köle kýlmalý alicengiz oyununun üzeri merhamet etme þalýyla örtülecekti. Esirlere ve bu uðurdaki maðdurlarý öldürülmemek ile merhameti þahaneye mazhar oluyorlardý!

Köleye ve köleci mantaliteye gereksinim nedenle, acýyan Rab sýfatlarý ortaya konmuþtu. Bir kýsým savaþ esiri ganimet insanlarýn öldürülmeyip köle edilmesini çok sonralarý da eliyle cizye verilmesini emreden (!) çok merhametli ve her þeyi hakkýyla bilen (insanlarý köle etmeyi, insaný köle kýlan bu iþte de bir hikmet olduðunu bilen) kaderleri yaratan, milletlerin babasý ve tevhitçi tanrýlarý vardý.