El mana anlayýþý geçiþ dönemi baþýnda ve içinde, bir yerde Ýnanna ise; mülk iktisabý olan kiþi Ýnanna adamýydý. Köleler de, Ýnanna’ya baðlý kölelerdi. Ya da mal mülk sahipleri Dumuzi veya Gýlgamýþ olan El’in adamý, ya da kuluydu. Bir zamanlar anonim oluþun ön ittifak temsilcisi olan Ýnanna ve Dumuzi’ler þimdi de bay erki durumundaki Nemrut’larýn Ýnanna ve dumuzi’leriydiler.

Roller deðiþmiþ eski bað dokulu devinme içindeki mana anlayýþý (yazýlým) deðiþmiþti. Kolektif olaný ortaya çýkaran mana gücü þimdi özel mülkiyetli zihniyeti üretip meþru ediyordu. Yeni mana anlayýþlý inana ve Dumuzi tipi El anlayýþlarý özel mal mülk sahipliðinin ittifak sentezi içindeydiler. Bu yepyeni ufuk inþasýyla oligarþinin temsilcileri de olacaktýlar. Bu oligarþi içinde silinip gidecek olan Ýnanna ve Dumuzi’ler Lu gal El Lu gal olacaktýlar.

Anonim olana göre, limitet olan ikinci Ýnanna ve Dumuzi tipi; önce mutlak bay erki olacaktý. Sonra da meþruti bir oligarþi oluþmasýnýn temsilcisi olacaklardý. Süt emziren, kolektif ligi ortaya koyan malý ve mülkü olamamakla; mal, mülk sahibi rýzk veren El karþýsýnda silinecektiler. Süreç mutlak (bay erki) ve meþruti (oligarþi-takým erki) olanlar arasýnda keçeci mengenesi gibi bir süreliðine gidip gelecekti.

Ýnanna’lar, Gýlgamýþ’lar bir zamanlar anonim oluþla sentez olan ön ittifaklarýn, anonim temsilcisiydiler. Müþterekliðin kurumlarý olan somut Ýnanna, Dumuzi türü çoban ya da tarýmcý temsilcilikler; þimdi de býraktýklarý boþluk alan devinmesiyle kiþisel iyelik temsilciliðin öznel meþruiyet kaynaðýný oluþuyorlardý.

El anonim olmayandý. Anonim olanýn, karþýtýydý. Ama El fikrini oluþurken henüz belli bir kiþi de deðildi.

Ýnanna karþýtý düþüncelerin nemalandýðý bu süreç anonimlerin, özel mülkiyet olmaya geçiþ þekliydi. Özel mülk fantezisi; Ýnanna aðzýyla konuþuyordu. Ama zihnini, El üzerinde El fikri ile yatkýn kýlacak düþüncelere; zihnen alýþmaydý da. Bu alýþma aþamasý içinde kiþi anonim olana göz dikseler de kiþiler kamusal olan ortak mala ve mülke sahip çýkacak gibi bir yaklaþýmlarý, henüz gösteremiyorlardý.

Bu tür El zikri içinde yapýlýp, söylenen alýþma ve temrinler içindeki kiþiler anonim olanlarý El'in olmakla söylüyorlardý. Özel sahipli söyleyiþin zikri var eylemi somutu yoktu. Bu nedenle olasý karþý tepkisi de Söylemi de, eylemi de, olduk ta; eylemsizde gösterilen tepkisizlik buraya transfer edilmekle; olup biten bir bakýma seyrediliyordu. Böyle-böyle anonime sahip çýkmayýp, anonim olandan uzaklaþýyordu.

Böylece anonim olan üzerindeki izin ve meþruiyetle; yeni olan El icazetli duruma meþruiyete geçiþin hamur mayasý yoðruluyordu. El mana anlayýþýnýn fikri oluþmasý, fiili oluþmasýna göre biraz uzunsa da; izole olukla fiili eylemi kýsaydý. Fikri oluþma adata katalizör görevi görmüþtü. Fikir oluþma fiili oluþmayý baþlattý. Olup bitenler sonunda fikri oluþmaya katýlanlarýn hepsi etkilenmiþti. Mal mülk sahipliði olan bu kýsa dönem; “Tek sahip olan, rýzký veren El” diye zikredilen bu süreç; daima El topraðýný anan söz ve eylemlerin figürlerini ritüel etmenin, þartlanma dönemiydi.

Bu sadece El topraðý, El mülkü diye anýlan kýsa fiili bay erk olan süreçti. Ýlahi süreç üzerine inþaydý. Ýlahi süreç üzerine inþa olsa da daima El ismiyle birlikte anýldý. Ýþte günümüz süreci bu köleci baþlangýcý kendisine referans alýr. Bu sorgulamasý yapýlmayan köleci süreç; þimdimize de ilk geri baðlaným yasasý olmanýn sanal bir ahit yasasý olacaktý.

El yeni durumla, unutmamasýný tekrarlar gibi El topraðý; El topraðý; diye anma ve zikir etmekteydi. Bu süreç anonimi (ilahi olaný) dýþlama ve giderek anonim olandan uzaklaþýlmaya yatkýnlýktý. Bu yatkýnlýkta anonim olana (ortaklýða) küfretme; anonim olana tükürme tarzý söz ve eylem ritleriyle oluþmaktaydý. Anonim olaný nefretle anma süreciydi.

Anonim olaný, El zihniyetli olan sosyo toplumsal yapýnýn dýþýna atma süreci olacaktý. El topraðý oluþla söylenen kýsa süreç köleci yapý için bir milattý. Yeni referansýyla eski olaný dýþlama, yeniyi kabullenme süreciydi.

Köleci sürecin kendisi de, yeniyi sahiplenmekle yeni olmuþtu. Sürü dönemden bu yana yeniyi sahiplenen yenileþme ve ilerleme köleci dönemle tersine dönüp yeni olana bidattir deyip hep karþý olacakla gerici eþecekti. Geliþme sadece mal mülk sahipleri üzerinde olacaktý.

Bay erki süreci diðer bay erkleriyle sentez süreçlerine girmeye baþladý. Bu köleci ittifak isteyerek ya da istemeyerek zorla oluyordu. Zorla olan süreç Elin zalim olanlarýn zalim olaný olmasýydý. El’in öç alan El olma süreçlerine girmesiydi.

Oligarþi olan sentez birçok El olan mana gücünün bir araya gelmesiydi. Sentezin bir kuralý vardý. Kararlar bu birçok olanlar arasýnda görüþülür, tartýþýlýr, danýþýlýr (meþveret edilir) bir karara baðlanýr. Varýlan ortak karar da bir tek irade gibi söylenir. Bu ön ittifaklarda da böyleydi. Bundan sonra da böyle olacaktý.

Oligarþi söylemce ya da irade beyanýnca tek olmak zorundaydý. Bu nedenle Lu gal El Lu gal ortaya konmuþtu. Bu yüzden bu çoklu olmakla tekil olan irade karþýsýnda Oligarþinin baþ El’i (Lugal el lugali); “benim yanýmda benim irademe karþý El’ini” anma diyordu. Benim yanýmda baþka Ellerin adýný zikretme” diyordu.

Böylece köleci yapýnýn içten dýþa doðru yayýlmacý olmasýyla sentez yaptý. Ve sentez içindeki El’ler tekleþti (Lu gal El Lu gal oldu). Tevhide karþý olan El grubuna ya da diðer sentezi köleci yapýlara kan dökülmesine neden olacaklarý için kendisine göre onlara zalim dedi.

Kendisi de zalime karþý zalim oldu! Bazen kendinin zülüm görmesi nedenle; bazen de kendi zalimliði ile kendine merhameti ve kendisinin merhametini bildi. Bu hal merhametlilerin de en merhametlisi olmasýydý. Süreç köleci arýzalara göre yaþantýlarý yeni anlamalar ortaya koydu. Bu anlamlarý El üzerinde kendisine yansýtýp anladý. Madem rýzký o veriyordu. Her þeyi o diliyordu. Öyleyse ayaðýna deðen taþý da El’dendi Bunu da Elden biliyordu. Maden göçüðünü de; þehit olmasýný dahi El’den biliyordu. Süreç bir inþa süreciydi. Karþý zalimin en zalimi, karþýsýndaki merhametlinin en merhametlisi olmaya baþladý.

El anonim oluþtan koptu. Kendisini El anlayýþlý monarþi içinde yalýttý. El açmazlarýyla birlikte monarþi, mutlaklýk, meþruiyet ve giderek demokrasi ve laiklik gelecekti. Kendisini bu süreçler içinde konum eden El, bu süreçlere göre de kendisine anlamlar, sýfatlar veriyordu. Yeni sürecin nasýl geliþeceðini, El de tam bilmiyordu. Bu geçiþ dönemi bilinmezi; bilinmenin söz ve davranýþlarýna dönüþmenin deneyim kazanma süreci de olmuþtu.

El anlayýþlý sürecin doðumu birden pat diye olmuyordu. Uzun zamandýr kuvvede (düþünce de-tasarý da- niyet te) oluþan söylemler, eyleme dönüþüyordu. Bir öðrenme ve alýþma süreci olan bu gebelik deneyimi, gerçekten de bir gebelik kadar kýsa çekene göre de uzun sürecek bir deneyimdi.

Gebelik anonim olaný (ilahi ortaklýk olaný), anonim olmayana (ortaklýk olmayan-tekil takdir ve tekil sahipliðe) dönüþme olandý. Limited olacak olaný dölleme, gübreleme ve sulama yapmanýn gebeliði olan süreçti. Doðum, anonim olmayanla eylem, söylem ve anonim olmayan anlamýyla biçimlendi. El bu öznel anlayýþýnýn güdümle; üzerine transfer edilen El topraðýný kiþi topraðý yapmasýnýn doðumuydu.

Doðum öncesi koþullarda sadece El mana anlayýþýnýn adamý olmakla, konuþanlar; ortamý tartýþtýranlar, yeni sistemin vaatlerini söyleyenler; henüz ne olduðu belirsiz bir El'in, adamý olan kiþilerdi. Bu kiþileri dinleyenler bu eðilime yatkýn olanlardý. Bu vaatleri hep kendi üzerlerine döndürme niyetindeydiler. Bunlar sürecin hararetli bir savunucusu oluyorlardý. Henüz El söylediði vaadi eylemli deðil düþünce olmakla kuvve olan bir durumdu.

Kiþiler böyle muðlak ya da belirsiz olan bir El düþünce adýna konuþacaktý. Ortamý oluþacaktý. El adýna bu süreci yönetip, umudu söyleyen vaat olacaktý. Bu dönem vaat ve vaatleri oluþan dönemdi. Vaatler kendi üzerine gerçekleþecek olmanýn iþtahýyla vaatleri bekleme yapmanýn dönemiydi.

Bu beklenti daha çekiciydi. Kandýrýlmayý bilmediði için bilinmez olan cazipti. Böyle olmasý nedenle yeni sürecin belirsizlikleri olabilecekler üzerine; kimse fazla bir akýl yormuyordu. Yorulaný da "hele o gün bir gelsin de" deyip durumu þöyle bir geçiþtiriyorlardý.