“Rabbinin adýný boþ boþuna söylemeyeceksin” diyordu. Bu söylemle Rabbinin adý dediði, zaten herkesin “kiþi El ilahý” olan dönemin El’leriydi. Süreç on iki boyu millet yapmanýn ülküsü olan süreçti. 12 sýbt (boy) demek her biri 12 tane bay erki demekti. Köleci yapý çekirdeði olan, 12 tane ayrý ayrý El demekti. Her bir El kendi þanslý kiþisine malý, mülkü vermiþti. Bu El sadece o kiþinin El’iydi. O kiþiye servet vermiþti.

Ama servet verilmeyenlere de vaadi de vardý. Ýþte bu “vaade dayanakla” mülksüz kiþiler (Ýbrahim ya da Nemrut’un veya Firavunun vs. El’ine biat ederek; inanýp iman (sözleþme-ahit) ederek; El öperek itaatle Ýbrahim ve Nemrut’a verilen “dünyalýktan” dünyalýk bekler oldular. Dünyalýk diye kavramlar bile deðiþip kiþileri gerçek olan nesnel iliþkilerden ve nesnel anlamalardan koparýr olmuþtu. Bu verilen mal mülk gibi malýn mülkün kendisine verilmesini isteyip umanlardan da köle inanýrlarýný oluþturmuþtu.

Firavun, Nemrut, Ýbrahim, Lazzar vs. niye Ýbrahim, Nemrut ve Samiri’dirler? Çünkü her biri baþka bir El himayesi olan bay erki, monarktýr. Her biri farklý bir ittifaký yapýnýn içinde boy veren ya da ittifaký yapý içinde Ýnanýrlarýyla sürgün yiyen; ayný düzlem içindeki farklý farklý anlayýþlý mal sahipliðinin anlayýþýdýrlar. Kendi kotarmalý El’i olan mana algý gücünün, ona rýzk-nasip verdiði kiþilerdirler. Ayrý ittifak kültürlü oluþmanýn mal sahiplikleri içinde olamamakla; Sana veren El, bana da verdi diyemiyordular.

Örneðin; Bir El ittifaklý yapý meslekleri bile farklýydý. Bu nedenle kendi ittifak sahipliði içinde olan demirciliði; içinde demircilik, yazma mesleði gibi meslekler olmayan El sahipliler, bunu içinde demirciliði olan köleci yapýnýn El’i ile açýklayamýyordular. Bu nedenle de El’ler farklýydý. El’ler farklý geliþmiþlik düzeyinin sahiplikleri oluþla kiþileri çeþitli malýn mülkün sahibi yapýyorlardý. Bir El’in verdiði sahiplik içinde de baþka bir El’in verdiði sahiplikler olmaya biliyordu.

Ýbrahim, Nemrut, Sargon, firavun vs. gibi “Ey kendisine servet nasibi verilenler ”in bu tür El koruyuculuðu altýndaki bu tür El vaatlerine biatle Efendilerinin El’ine inanýp; efendileri gibi olmak istiyorlardý. Köle inancýlar Ýbrahim ‘e, Nemrut’a, Firavuna vs. verilen El mülküne sebat ve sabýrla çalýþmakla sýnanýp mal mülk verilmeðe layýk olup olmadýklarý sýnanmaktaydý. Sýnav sonunda ancak inanýcýlar bu vaatlere kavuþacaklardý. Bu nedenle ortalýkta dolaþan bu tür kiþi ilahý olan El’lerin akýllarda silinmesi tavrý vardý. Bu söylem kiþi El’i olan kiþi ve inanýcýlarýnýn oligarþi El’i Yehwe karþýsýndaki hafýzalarýn silinmesine yönelik tavýrlardýlar.

Oysa ülkü olan ve baþarýsýz giriþmeler olan oligarþinin yeni ilahý (irade sahibi) Yehwe’ydi. Yehwe adýný söyleyip zikretmeniz Rab Yehwe’nin muradýdýr. “Zikir dolu olana ant olsun” diye yemin bile eder. Eski EL tanýmlý bay erki sürecine karþý vurguyla söylenen bir sözdür. “Sen, kendi kiþisi rabbin olanýn adýný anmayacaksýn” anlamýna; bilinene /El’e göre sözü edilene tarifle söylenen bir cümle ve yasadýr bu söz.

“Rabbinin adýný boþ boþuna söylemeyeceksin” denen söz, tarihi baðlamda bay erki tarzý yapýlardan oligarþi yapýlarýna geçiþin sinyal ve mesajlarý olmanýn özelliði taþýr. Oligarþinin mana gücü olan Yehwe anlayýþýna geçiþin de geçiþ “ritüeli” olmasýna en büyük kanýttýr. Ýnþacý oligarþin Yehwe anlayýþlý sürecin henüz geçiþ ritüeli aþamasý içinde olduðunun da, bir kanýttýr. Ki zaten öyle. Bu süreç Musa’dan çok sonra gerçekleþecek bir ülküdür.

Bu Yehwe anlayýþlý ülkünün ortaya konmasý, ilk El düþüncesinin ortaya konmasýyla hiçbir farký yoktur. El; “mülk benim” deyip, ilkin “benim olaný sizlere vereceðim” diyordu. Ve buna inanýlýyordu! Bu süreçten yaklaþýk 3000 yýl sonra, bu kez de Yehwe vaat ediyordu. Yehwe’nin kullarý; kendilerine vaat edilen “arzý mevut” denen ülkü topraklarýna inanýyorlardý. Bunu da Ýbrahim’e kadar götürüyorlardý. Büyük bir sabýr ve azmin ülkü edildiði uzun erimdeki bekleyiþin içinde milletleþeceklerdi.

Ýbrahim’in El’i Nemrut gibi otoriter oligarþi yapamadýðý Ýbrahim’e “soyunu gökteki yýldýzlar kadar çok yapýp, seni milletlere baba yapacaðým” der. Bu transkripsiyon Yehwe’nin aðzýnda da þekilleniþle ülkü sürece baþlangýcý olur. Sina’dan Fýrat’a kadar olan baþka El topraklarý, Oligarþi ile Yehwe topraklarý olacaktýr. Artýk bu ülkü “arzý mevud” olan baþka Eller’in mülkünü, oligarþin sentezin Yehwe Ýnanýcýsý olanlara vermeyi vaat ediyordu.

“Arzý Mevutun” öncesi vaat, sonrasý kan dökülerek alýnan arzý mevuttur bu. Zaten oligarþin sentezler de bay erki dediðimiz sahipliði olan kiþi ilahlarýnýn sentezidir. Bu söylem uzun süreden beri hala El tarzý vaatçe olunan ilk süreç adýmlarýný kendi içinde tekrarlamakla inþa olan süreçler içinde olunmanýn, dönüp durulduðunu göstermesi bakýmýndan çok doðrudur. “Ýlahýnýz olan yanýnda, rabbinin adýný aðzýna almayacaksýn” (oligarþin itilaf içindeki sentez ürünü Yehwe’nin) yanýnda; rabbinin adýný (kiþi ilahý olan baþak ilahlarýn adýný) aðzýna almayacaksýn” diyordu.

Ýlk geçiþ ritüeli neydi: “Rabbinin adýný boþ boþuna söylemeyeceksin” denmeyle El adýný anmamaya zihni alýþtýrmasýydý. Bu yasa kiþilerin kendi kiþi El’i olan ilahlarýn adýný söylemeye söylemeye; yavaþ yavaþ kiþiler kendi El’i olan; adý az anýlan; ya da anýlmayan ilahtan uzaklaþýr olacaktý. Yani Yehwe’yi anarken artýk eski alýþkanlýktan ötürü kiþilerin dilleri dolaþmayacaktý. Yehwe’yi söylerken yanlýþlýkla veya dil sürçmesi þaþýrma olukla eski ilahlarýnýn adýný söylemeyeceklerdi.

Demek ki þaþýrýp ta söylenen bu dil dolaþmasý çok sýk yaþanan durumdu. Ýkinci geçiþ ritüeli yasa neydi: “Ýlahýnýz olan (Yehwe) yanýnda, rabbinin adýný aðzýna almayacaksýn”. Onu anmayacaksan neyi anýp meþru olacaksýn? Yani Yehve’yi býkýp usanmadan ve hiç unutmadan söyleyin. Artýk dil sürçmesi bile olmayan eski ilahlarý, artýk tümden terk etmeleriydi bu süreçler. Onu put diye kötüleyip sosyo toplum dýþýna atmalarýydý.

Her durumla Yehve’yi söylerken artýk kiþi ilahýnýzýn esamisi yoktur. Bay erki olan El ölmüþtü. Yaþasýn oligarþin (millet olmanýn) El’i. Yani Yehve’yi her þekilde, boþ boþuna da olsa; anmanýzda sakýnca yoktu. “Otururken, ayakta, yan yatarken çok çok anýnýz.” Bunu da nerede çýkardýðýmý sorabilirsiniz? Hatýrlayýn ki ant içerken bile “Zikir dolu olana ant olsun” deyip, hep zikredilir olduðunu söylemekle yan yatarken dahi zikredilmesini (adý ile anýlmayý) istemektedir.

Ýkinci adýmdaki ikinci geçiþ ritüelli yasa baðlamda Mýsýr gibi bir oligarþin yapý içinde çýkan ezilmiþ köle ruhlar; Yehwe tarzý oligarþiyi ve millet olmayý, yaþayan duygusal süreç söylemi içinde olmakla; yaklaþýk 400 yýl sonra kendi Yehwe’lerinin vadi altýnda Süleyman devletine kadar yükseleceklerdi. Yasa ayný ilk süreç transkripsiyondu söylemiyle ve kendi öncesinin ayný tür bir oligarþik senteziyle tarihi süreçler oluþmasýna ikinci bir kanýttýr. Oligarþinin sentez ilahý da, Yehwe + El oi’dir (Elohim’dir).

Yehwe, tüm Ýsrail ya da Yehuda krallarýna ayný vaatte bulunacaktý. Yukarýda beri söylediðimiz El; “Maliki El Mülkül” olmakla nasýl kolektifin malýný, mülkünü, kiþilere daðýttýysa; þimdide yine ayný mucize sýfatýyla mülk veren mana gücüydü. Þimdide milletlere; kolektifin deðil de baþka milletlerin El topraðý olan yerleri daðýtýyordu. Ýbrahim’den beri "arzu ettiðin her þeyi sana vereceðim" diyen hep ayný vaadi tekrarlar, Yehwe.

Sembol figür olan Ýbrahim’in tanrýsý tek tanrý gibi gösterilirse de bu hiçbir þekilde doðru deðildir. Anlatýlanlara göre bu “benim rabbim olamaz diye diye” düþüncelerle gezdiði coðrafya üzerinde her bir El sahiplikleri ile uzlaþmaya varmakla Ýbrahim yaptýðý Ýttifakýn sayýsýna baðlý olarak birçok oligarþik sahiplik veren El olan güce tapmýþtýr. Romalýlarýn her milletin tanrýsýna tapmasý gibi bu da gezdiði yabancý olduðu coðrafya üzerindeki her bir El sahipleriyle uzlaþa uzlaþa vergi verip sürü otlatýyordu.

Gittiði yerlerde o El ilahlara göre mezbah (sunak yeri) yapýp yað döküp kutsamakla beraber O her bir El baðlýlarý gibi türlü biçimler sentezli ritüelle; yakmalýk sunu, kýzartma sunu, haþlama sunu vs. türü sunular vermiþtir. Ýbrahim’in yaþadýðý dönem dahi tek tanrýlý anlamaya uygun olmamakla da bu doðru deðildir. Her bay erkinin o bayý ihya eden bir tane El’i vardýr. Ama dýþ dünyada birçok El ve birçok bay erki vardýr. El anlayýþý dýþýnda tanrý düþüncesi pek yoktur. Yaþadýðý dönem anlatýlan süreç olaylarýna göre Ýbrahim’in yaþadýðý süreç MÖ. 2000 ile 1750 yýllarý aralýðýna denk gelir. Bu dönemler de henüz tek tanrý anlayýþý yoktur. Üstelik Ýbrahim’in rabbinin adý da Yehwe de deðildir. Ýbrahim’de kuvvetli olasýlýkla kiþi adý olmayýp, El temsilcisi bir figür adýdýr. Karþýlaþtýðý ittifak tanrýlarýna hep “bana ne vereceksin” diyen Ýbrahim; vaat beklemekle tam bir El mana anlayýþý temsilciliði sembolüdür.

MÖ.2000 yýlýnda Hamurabi, ittifaklar tanrýsý Marduk’u “Baþ tanrý” ilan eder. Ki bu tek tanrý deðildir. Bundan 400 sene sonra MÖ. 1600’lerde Buhtunnasr bunu aktarýmý içinde taþýr, dýþýna vuramaz. Bu çekince dönüþmenin riskini göze alamamaktan çok; tek tanrý düþüncesini destekleyip sürdürecek olan imparatorluk gibi emperyalist bir güç olan yapýlarýn henüz “cihan imparatorluðuna doðru yol alan” serüvenler içinde olamamasýndan olsa gerek.

Ama yine de Buhtunnasr süreç içi bu istisna durumlarý imayla ve dolaylý söylemlerle ittifakýn tek tanrýsý olarak çok kez anýp söylerle imalý olur. Bu düþünceyi Milletine yayamaz. Ýttifakýn sembolüdür. Ýlk tek tanrý figürü MÖ 1400’lerde Firavun Akheneton’un, Aton’udur. Firavunun asýl adý; tanrý Amon’un hoþnutluðu anlamýndaki 4. Amoneteptir. El Tep þehrinde Aton dinini kurunca, ismi bu nedenle Akheneton olmakla isimler hep Atonlu olmuþtur. El ile Amon ile baþlayan isimler, þimdi de Aton ile baþlýyordu. Atondan iki yüz yýl sonra 1200’lerde Musa’yý ve Musa’nýn Yehwe’sini görüyoruz.

Bu dönemler Mýsýr Ýmparatorluðu, Hitit imparatorluðu, Babil, Asur, Süleyman, Roma, Helen, Pers imparatorluklarý dönemidir. Zaten tek tanrý düþüncesi Ýmparatorluklarýn yeryüzüne yayýlma arzusu olmakla geliþen bir mana anlayýþýdýr. Baþka baþka El’in çocuklarý olan milletler milleti dini kültür nedenle gâvur saydýðý diðer El oligarþini yönetimlerin uyrukluðunu kabul etmiyorlardý. Zül geliyordu.

Cihana hükmedecekseniz bu gâvur olma tabusunun aþýlmasý gerekiyordu. Bu nedenle önce tekrar ön ittifakýn insanýný hatýrladýlar. Artýk kullar tekrar insan olmaya baþlayacaktý. Ýnsan, insan olma kavramý içinde eþitlenecekti. Yani artýk yeryüzündekiler insandý. Tanrý da insaný yaratandý. Yani tanrý da Yehwe gibi sadece Ýsrail’in deðil tüm yeryüzünün tanrýsýydý.

Ayný tanrýnýn yarattýðý insan olmak, ayný tanrý anlayýþý içinde uyruk aitesi olmaya artýk zor gelmiyordu. Emperyalist Cihan imparatorlarý da farklý dindeki milletleri dirlik huzur içinde bir arada tutmanýn kavga ve telaþý içindeydi Yeryüzü tanrýsýnýn insaný olma anlayýþý; gâvur olma tabusunu yýkan imparatorluk ideolojisi için biçilmiþ kaftandý. Yeryüzü Rabbinin kullarý olmakla insan, Rab adýna yeryüzünü yöneten ve rabbin yeryüzündeki gölgesi olan padiþahlarla yönetilmek insanlarýn içine siner olmuþtu. Artýk yeni anlayýþ insanlarý bir rabbin (imparatorun) yönetimi altýnda olunmayý meþru ediyordu. Oligarþinin tanrýsý da yeryüzü (alem) tanrýsý olmaya baþlamakla; artýk tek tanrý düþüncesi geliþti.

Yehwe’nin yanýnda anýlmayacak olan put diye geçiþtirilip tarihi bilinci körelten mana, kiþinin El ilah adlarýydý. Teorik olarak Ýbrahim’in ilahý; Nemrut’un ilahý; Amon Ra; Aton; Ýsis; Oziris vs. dir. Yehwe 12 boy (oligarþisini) birleþtiriyordu. Yehwe oligarþinin El ilahýydý. Oysa El kiþisel mülklü çekirdek yapýnýn inþacýsýydý. Yehwe þeriatý kendisine Ýbrahim’i baba ve öncül kýlarak meþru oluyordu. Ýbrahim üzerinde “arzý mevut” ve “milletlerin babasý” olma gibi söylemiler ile Yehwe oligarþini ülküsünü inþa ediyordu

Oysa Ýbrahim El Þadday daðlarýný sahiplenmekle bu sahipliði veren pek çok El’i kutsuyordu. Kendisi bir El erki kurucusu olan Nemrut, karþýtý olmanýn misyondur. Nemrut oligarþin sürece kadar geliþe bilmiþtir. Ama Ýbrahim oligarþi süreçlere geliþememiþtir. Bu nedenle Ýbrahim sahipliði efradýnýn içine ukde kalýr. Ýbrahim Yehwe anlayýþlý sentez içinde olup biteceklere, hikâye biçiminde anlatýmlar olur.

Ýbrahim hikâyeleri Yehwe oligarþisine geçiþin ritüellerine dönüþür. Ýbrahim söylemli “geçiþ ritüelleri” Yehwe oligarþisinde, odak merkezinin çekimi oluyordu. Ýbrahim anlayýþý soy misyonu oluþla oligarþinin içinde pota ediliyordu. Ýbrahim’in milletlerin babasý olma, ritüeliyle Yehwe; her biri 12 El erki olan; her birinin ayrý ayrý 12 El’i olan boylarý birleþtiriyordu. Bunun için Yehwe, bu oligarþinin içinde “Ýlahýnýz olan (Yehwe) yanýnda, senin rabbinin adýný aðzýna almayacaksýn” diyordu. Ve bunlar put deðil kolektif olmayý tanýmayan inþacýlardý.