Kiþinin dýþtaki kiþi-kiþi türü yardýmlaþmalarý üzerinde saðlatým yapan paylaþým ortaklýðý; sosyal oluþtu. Sosyal oluþta biriken saðlama, saðlatma süreçli bilgi eylem ve eylemli araç kullanmakla üretim yapan ortak algý ve tutumlarýn ortak sahiplikleri de üretim iliþkisiydi. Üretim iliþkisi, ilk aþamadaki grubun en az ve en çok bir tür üretim yapan faaliyetiyle en az nüfus yoðunluðu içeren bir üretim yapý faaliyetiydi.

Üretim hareketi bit ittifak içindedir. Ýttifak; ittifak içinde en az iki ve daha çok üretim iliþkisini bir arada düzenler. Totem gruplar ittifak içinde bir arada ve üretim iliþkisini birbirine göre düzenleten süreçtiler. ; birbirine baðýntýlý giriþme yapan organize süreçleriydi.

Bilindiði gibi gruplarýn totem meslekleri vardý. Grubun totem mesleði, o grubun, grup içi üretim iliþkisiydi. Ýttifak içindeki gruplarýn her birinin üretim iliþkisi; ittifak içinde birbirine göre düzenlenmiþ gruplar arasý “üretim hareketli takas yapmanýn deðiþilmesiydi”.

Yapýlan bir üretim, üretim yapan grubun doymasý içindi. Buna “emek” diyorduk. Emek üretim iliþkisi olmasýyla, emek kiþinin doymasý için harcanan enerjiydi. Siz totem grup içindeydiniz. Grubun içinde yaþlýlar, hastalar, çocuklar acizler vardý. Grubun doyurulmasý çalýþan kiþilerle birlikte bunlarýn da doyurulmasýydý.

Bu nedenle “emek” kiþinin doymasýndan biraz fazla emekti. Üretim hareketi; totem grubun kendi doymasý dýþýnda; karþý gruplarýn doymasý için yapýlan üretim olmayý ve karþý gruplarýn doymasý için harcanan emek olmakla “emek gücünü” gösteriyordu.

Emek gücü emekten daha uzun çalýþma ve emek gücü emekten daha çok enerji harcama süreciydi. Sizin emek gücü harcadýðýnýz üretim ve kullaným; karþý tarafýn da size farklý kullaným ve farklý tüketim deðeri olarak ürettiði karþý emek gücüne dönüþmekle trampaydý (takastý-deðiþmeydi).

Bu trampa, mütekabiliyet esasý olan sizin emek gücünüze karþýlýk, karþý grubun emek gücü olmakla karþýlýlýktýr. Üretim iliþkisi kendi grubu dýþýnda gruplar arasý üretim hareketine dönüþüyordu. Üretim iliþkisinin üretim hareketine dönüþmekle yansýyan yüzü emek gücü giriþtirmesiydi.

“Emek” grup içi üretim iliþkisiydi (sektördü). Üretim iliþkisi üreten kiþilerden entegreydi. Üretim iliþkisi entegrasyonu son çözümlemede kiþiye yönelikti. Emek gücü ise; grubun üretim iliþkisinin “emek gücü” üzerinde grup dýþýna doðru olmasýyla, gruplar arasý üretim hareketiydi. Son çözümleme ile üretim hareketi de; önce gruplara yönelikti, sonra da grubun çalýþan-çalýþamayan kiþilerinin tüketimine yönelikti.
Üretim iliþkisi ve üretim hareketi ile üretim iliþkisi ve üretim hareketi içinde olup ta çalýþamayanlar da doyuyordu. Bu aitlik huzur hakkýydý. Neslin devam bekasý için zorunluluktu. Neslin devamý her zaman saðlýklý olan bireyler üzerinde akmazdý. Kiþi bunu bilmiyordu ama sosyal bilinç bunun biliyordu. Aitlik huzur hakký bu zorunluluk için vardý. El; çalýþanlar üzerinde, çalýþamayanlarýn doymasýný da gözlem ve tuzaklý akýl etmiþti. Bu tür gözlem süreçleriyle El’i oluþacak mana süreçleri adým adým kotarýlacaktý.

Çalýþmayanlarýn tüketim yapmalarý gözleminden, bir çalýþan olan El adamý (insaný); bu gözlemden kaynaklý istidlalleri kendi üzerine çevirdi. Kendisi de çalýþamayanlar gibi çalýþmadan tüketebilmeliydi. El, üretim araçlarý ve üretim güçleri sahipliðinin olan huzur hakkýný kendi doymasýna tahvil eden manaydý.

Üretim hareketi entegrasyonu da sonuçta ittifak ortaklýðýydý. Salt olan enerji saðlama ve enerji düzenlemeli enerji harcama; enerjiyi dönüþme süreçleri korunduðu sürece; ittifak içi çeliþki, daha çok sosyal kültürden ortaya çýkýyordu.

Salt olan mana, ittifaklarla birlikte (toplum ile birlikte); üretim hareketi içinde korunuyordu. El, salt olaný kurnazlýkla kolektifin üretim nesnesi ve üretim gücü sahipliði üzerinde; kiþisi sahipliðin huzur hakký demekle köleleþtirdiklerinin “emek gücün sömürmekle” kendi yaþamýný fevkalade yükselterek koruyacaktý.

Ýttifak içinde salt olan mütekabiliyeti üretim hareketi içinde korunuyordu. Bu yükümdü. Kiþi ve gruplar yalýtýlmýþ totem yapý içinde kendi aitlik totem kültürünü salt bellemiþti. Baþka kültürler kendi saltýný vermiyordu. Üretim iliþkisi de kendi grubu içinde salt olukla kavranmaydý. Ama bir grubun kendi üretim iliþkisi dýþa doðru; týpký bir kavun karpuz teveði gibi, sarmaþýk gibi uzayýp urg atýyordu (saða sola uzanýcý kol-tevek salan, sarýlýcý sürünücü organ).

Üretim iliþkisinin ittifaký aþamadaki gruplarýn; patentleri olan totem meslekleri farklý tüketim ve farklý kullanýmlarý olan bu ürünleri takas ettiler. Takasýn bir arada düzenleten entegrasyonlar, gruplar sentezlerini ön görüyordu. Oysa sosyal ve totemi kültür býrakýn kendi dýþlarýna doðru zorunluluklar ön görmesini; kendi aitleri dýþýndakilerle temasý tabu görüp yasaklýyordu.

Farklý kullaným ve farklý tüketimi veren bir totem grup ürünün kullanýlmasý fetiþ ve lanetti. Totem yapýlar üreten kimliðe bürünmeden, sosyal kimliðin etkisiyle davranýyorlardý. Sosyal kimlik saðlatýcý dönemin içe kapanan tabularýndan oluþuyordu. Sosyal hareket böylesi ilkelerle tabu olmasý nedenle grup kendi kalmayý, dýþ dünyadan izole olmayý; grup üzerinde grubun devamlýlýðýný saðlamayý baðýntý yapýlmasýný ön görmenin salt yasasýydý.

Yani sosyal ve etnik kültür, avcýlýk toplayýcýlýk yasasýnýn çevrede zaten kýt olan saðlama ve saðlatma kaynaklarýna baðlý olmanýn dýþa kapalý olmasýný dayatan totem yasasýydý. Oysa uygarlýk üretim hareketlerinden kaynaklý giriþmeleriyle gruplar arasý sentezlerini yapan ittifak; “soya gruplar oluþla” kýsmen içte kapalýydý. Üreten hareket oluþla da dýþ âleme açýlmanýn ilahi yasasýydý. Uygarlýk ittifaklarla dýþ âleme açýlýyordu. El bu salt olan açýlmayý sömürü ve ilhaklarla da yapacaktý.

Hava olaylarý görece anlýk deðiþmelerdi. Gece ve gündüzün dönüþmeleri gibi optik cisim olaylarý kiþilerin kendi ömür yaþamlarý içinde de deneyim ederler. Kiþinin kendi gözlemeli ve kendi deneyimli yaþam süreçlerini bu saltýk mantýk içinde; o saltýk mantýða eþlerler. Eþlenen ve eþletilenle kendi algýlarýný da salt olan içinde kararlý yapý dinamiði olmakla anlam ederler.

Bu dinamik, ömrünüze göre de çok doðru, eylemli oluþlar belirmesini ortaya koyarlar. Tabu yasalarý böylesi bir eþletmesi yapýlan dinamikti. Yavaþ ve sosyal dinamikti. Tabu; size göre öznel olaný, sizin dýþýnýzdaki sosyo toplum ve doðadaki salt olan zorunlulukla eþletmeydi.

Deprem salttý. Ömrü içinde hiç deprem görmeden yaþamýný yitiren depremi (saltý) bilmeyecekti. Sosyo toplum ömrü kiþi ömründe uzundu. Bu nedenle, salt olan deprem sosyo toplumun ensesinde olmakla; sosyo toplum depremi bilecekti. Bu gibi ömrünüze göre olan, görece durumlar olduðu gibi, ömrünüz dýþýnda olmakla salt olan olaylar da vardý. Salt olanlar sizinle anlam olmakla, özneldi. Sizin dýþýnýzda sosyal yapý ya da; doða da, olmakla da salttý.

Elinizde olan bir þey yitirildiðinde ancak kýymeti olan bir þeye dönüþür. Ýttifaký yaþam içinde karþýlýklýlýk yüküm ilkesine vardý. Karþýlýklýlýk ve yüküm ilkesine göre olmakla denge olan, adý konmamýþ olan “ilk adalet”; El anlayýþý içinde efendi sahipliðinin takdiri olan kâr, zarar, ticaret ve ücrete göre “adalet” olmasýyla sömürülmeye baþlandý.

Kiþi hep öyle olurlunu, saltýðý veren duygusuyla anlar. Sosyo toplumlar saltý kendi olurlunla; kendisinin kendisine etkimesi olan saltýyla anlar. Salt oluþ kararlý oluþa en yakýn geçiþ süreci olmakla mantýksal bir kullanýmdýr. Mantýksal kýsa yoldur.

Sosyo toplumlar salt olaný parçalar. Sosyo toplum salt olaný; yönetim, irade, iþleyiþ, matematik, mühendislik, fizik, kimya, akýþkanlar dinamiði gibi durumlarla kiþi ve kiþi gruplarý üzerinde; yüzlerce parçalara böler. Üstesinde gelir. Kiþi saltý bir iki durumla parçalý eder. Yani tümel olukla parçalayamaz. Ne ömrü ile ne de yeteneði ile bu kolay kolay olasý olmaz.

Bu nedenle kiþi saltýn üstesinden gelememekle kiþinin hayranlýðý; hayranlýk yansýmalý hayalleri vardýr. Bu salta eðilimdir. Deðiþmenin içinde de olsanýz, sonu gelmez deðiþmeler çýð lamasý karþýsýnda kiþiler kararlý durumdan uzak olmakla çývlama tedirgin edici, yorucu olur. Bu durumda kiþi, nasýl davranýr olacaðýný bilmemekle tazimi olur. Çývlayýþ adres yokluðu olmakla istenmeyendir, yeðlenmeyendir.

Kiþiler çevresindeki salt oluþlar içinde, deðiþmeler içinde olan bir sapmayla tedirgin olmuþlardýr. Anlýk deðiþmelerde tedirgin olmamýþ. Alýþmanýn deðiþmesinde tedirgin olmuþtur. Alýþýlan þey deðiþen ve deðiþmeyenden olan þeylerdi. Anlýk deðiþme ve anlýk deðiþmeme birlikte ve bir aradaydý. Sosyal ömür kiþisel ömürden çok çok uzundu. Sosyal ömür kiþiye göre deðiþmiyordu. Ama sosyal ömre göre sosyal yapý içindeki kiþi ömrü, adeta anlýk deðiþiyordu.