Saðýnýzý, solunuzla; doðuyu, batýyla; güney kutbunu, kuzey kutbuyla; yukarýyý aþaðý olanla vs. tanýmlarsýnýz. Pekiyi ya El'i neyle tanýmlarsýnýz? Hiç kuþkusuz ki Ýlahla tanýmlayýp ilahla anlayacaktýnýz.

Ýlah üreten iliþkilerin ve ön ittifaklarýnýn kavramýydý. El dinlerin kavramý olacaktý. Bu nedenle her tür dini kavram içinde El, kiþilere hitap ederken "Ben, ben olaným. Ben El olan ilahýnýzým. Ben Ýlahýn, El olanýyým. Ben ilahýnýz olan El ‘im" der.

Henüz “ben evrenin yaratanýyým” demeyi aklýnýn ucunda geçiremiyordu. El’in Ýhdas oluþu da zaten evreni yaratmak için, evrenin yaratýldýðý bilgisini vermek deðildi. Ýhdas oluþu kendisini tanýmlayýþýnda içkindi. El kendisinin üretim iliþkileri üzerindeki, MAL MÜLK SAHÝPLÝÐÝYLE tanýmlýyordu.

“Ben” diyordu; “göklerde ve yerde olan mülkün sahibiyim”. Yukarý yer demek olan Gök denen yer; ön ittifaklar döneminde Sümer’e göre yukarý yer topraklarý olan çoban Akadlarýn yurduydu. “An” gök, yukarý, yukarý yer demekti. Anu olan göklerle, An topraðý, gök yer, yukarý yeri An ilahýnýn topraklarýydý.

Yer de; Karabaþlar da denen aþaðý yer topraklarý olan Sümer, yurduydu. Ki yer demekti. Aþaðý yer Ki yer ilahýnýn adýydý. O dönemde yeryüzü iyi bilinmiyordu. Bu nedenle Sümer-yer ve Akad-gök; ittifaký yukarý yer; gök derken Ýskandinav, Obi, Yenisey topraklarýný kast etmiyordu. Hele semayý hiç kast etmiyorlardý. Akad da Yer topraðý derken de Antarktika’yý kast etmiyordu. An ve Ki ittifaký ANKÝ oldu.

Sümer, Akad’ý yukarý (gök-AN) topraktakiler olarak tanýmlýyordu. Akad da Sümer’i aþaðý topraklar anlamýna yer KÝ diye tanýmlýyordu. Akad Sümer ittifakýnýn çok çok sonrasýnda Akad Sümer ittifakýnýn El’ i kendisini ön ittifakýnýn gök (AN) yer (KÝ) tanýmlý dili ile ifade ediyordu. ANKÝ-Ýttifaký; “aþaðý yerde (Sümer’de) ve yukarý yer (gök) Akad denen, göklerde olan mülkün sahibiyim diyordu.

El ilahýn kimi tersi durumlarýyla kendisini tanýmlýyordu. Ýlahýn ortak tanýr lýðýna karþý El ortak tanýmazdý. Ýlahýn kolektif sahipliðine karþý El zati sahiplikti. Ýlah var olmadan, El var olamaz. Ama ilah, El olmadan da vardý.

Ýyi de Ýlah neydi? Ýlah nasýl vardý? Ýlah üreten iliþkiler içinde; üretim yapan totem meslekli grubun üretim bilgisi olan bilinçti. Saðlatan iliþkinin tabularýný söyleyen totem grubun; üreten iliþki hali olan ilahtý. Saðlatan totem iliþkiye karþý üreten iliþkiydi. Dýþa kapalý olan toteme karþý, Ýlah dýþa açýlmanýn bilinciydi.

Ýnsanýn ya da bencilliðin doða ile iliþkisi açlýðýn giderilmesi, kaygýlarýn giderilmesi üzerinde eylem ve giriþmeye dönüþmüþtü. Bu eylem ve giriþme önce “saðlatma iliþkisi olmakla” totem iliþkiydi. Sonrada bencillik güdülü olan insan doða iliþkisi “üretim iliþkisi olmakla” Ýlahi iliþkiydi.

Bu nedenle Totem ve ilahi iliþkiler, somut nesnel nedenlerin ürünü olan mana anlamasýydýlar. Oysa El mana anlayýþý böyle deðildi. Geri baðlanýmla saðlatan totemi ve üreten ilahi yasalar üzerinde asalaktý. Ýnsanýn doðayla iliþkisinden doðmamýþtý.

Ýnsanýn doðayla iliþkisi olan üretim iliþkisini sömüren anlayýþtý. “zorbalýðý, hileyi ortaya koymakla kimi kiþilerin sahipliðini ortaya koyan sömürü mantýðýdýr. Tamamen yalan, illüzyon üzerine kurulmuþtu.

Totem doðada saðlama iliþkisi olan bilinçle vardý. Ýlah üreten iliþki bilinciyle vardý. Ýlah, toteme neden karþýydý? Totem on binlerce yýldýr sosyal grubu çevresinde yalýtmýþtý. Totem grubun çevreye açýlmasýný istemiyordu. Totem grubun dýþla temas kurmasýný yasaklayan tabulardý.

Aslýnda Ýlah toteme karþý inþa deðildi. Totem yasalar üreten iliþkileri düzenleyemiyordu. Üreten iliþkiler dýþa açýlmak istiyordu totemi tabu buna izin vermiyordu. Ýþte ilah üretim iliþkilerinin nesnel yasalarýndan doðan öznel anlamaydý. Nesnel olanýn öznel oluþuydu. Üretim iliþkisi; üretim bilinci; üretim sahipliði; üretimin (iþlerin) düzenlenmesi = ÝLAHTI

Ýlah üretim iliþkisiyle vardý. Üretim iliþkisinin bilinciydi. El sahiplik iliþkisinin yani sömürü bilincinin iliþkisiydi. Ýlah üreten grubun ürün patenti sahipliðiydi. Ýlah üretim yapan kolektif güç ve kiþi gücü olmakla iradesi olan, takdir eden, karar veren, söz söyleyendi.

Ýlah; takdir ve iradesiyle vardý. Ýlahýn takdir ve iradesi üretim yapan totemi kolektif güçten ileri geliyordu. Bu nedenle ilah, hem üretim yapan grup kiþisiydi. Hem de üretim yapan kolektif güçtü.

Ýlah üreten gruptu. Ýttifak içinde üreten grup temsilciliði olan iradeydi. Marduk gibi ittifakýn sahiplik gücü olan irade ve takdirin tevhidiydi. Ýlah üretim gücünün nesnel baðýntýlarýndan kaynaklanan zorunlulukla dýþtaki ilahlarla temas edip; ürün takasý yapmakla; ittifakýn takdir ve irade edenleriydi.