Her düðünde, sünnet merasiminde, vefatlarda deðiþik üslubuyla bin yýla yakýndýr okunuyor Mevlid-i Þerif..Mevlid “doðum” anlamýna geliyor.Nasýl ki “milad” Hz.Ýsa’nýn doðumunu temsil ediyor öyle de “mevlid” kelimesi de Hz.Muhammed’in doðumunu hatýrlatýr.Günümüzde mevlid okuma ya da okutma sadece þekilsel bir tören hüviyetine dönüþmüþ.Okunulan sözlerin ne anlama geldiðini düþünen yok hiç…Sadece dini bazý meselelerden bahsedildiðine dair kanaati var insanlarýn..Ancak bu Mevlid’de anlatýlan ulvi konularýn derinliðine vakýf deðil hiç kimse..Mesela belki ömründe yüzlerce kez “Mevlid” dinlemiþ birine: “Mirac nedir?” diye sorsak muhtemeldir ki bu konuyu okuldaki “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi” dersinden ya da baþka bir dini kaynaktan öðrenmemiþse bilemeyecek ve bize de açýklayamayacaktýr.Halbuki Mevlid-i Þerif’te “Mirac” mucizesi geniþ bir þekilde anlatýlmaktadýr.Bu tür örnekleri çoðaltmak da mümkündür.Ancak konumuz Mevlid’in anlaþýlýp anlaþýlmamasý deðildir.Biz de bir din adamý olmadýðýmýz için bu konular hakkýnda konuþmayý din adamlarýna býrakýyoruz.Ancak þu bir gerçektir ki; Mevlid-i Þerif bin yýla yakýn tüm Osmanlý topraklarýnda, bütün Müslüman unsurlar tarafýndan benimsenmiþ içselleþtirilmiþ bir gerçektir.Bu milletin birlik rabýtalarýndan birisi de iþte bu Mevliddir.Anlamý, mahiyeti ne olursa olsun bu millet Mevlide önem vermiþ, onu benimsemiþtir.
Süleyman Çelebi’nin yazdýðý Mevlid 1700’lü yýllarda Ýslam bilginlerinden Ahmed-i Hâni (Ehmede Xane) tarafýndan Kürtçe’ye çevrilmiþtir.Bu Mevlid’in dili o dönemlerin diðer Kürtçe þiir ve kasidelerinde olduðu gibi Osmanlý Türkçesinde çoklukla kullanýlan Farsça ve Arapça kökenli terimlerle süslenmiþtir.Bu dönemde Bosna’dan Çin’e Güneyde de Afrika içlerine kadar ortak bir dil kullanýldýðýnýn bariz bir örneðidir Kürtçe Mevlid.Hem de bu Mevlid Süleyman Çelebi’nin Mevlid’inden çeviridir.Hatta Ahmed-i Hani’den çok önceleri Baba Tahir Hemedani, Faki-yi Tayran, Molla Ceziri, Nâli, Ýdris-i Bitlisi vb. þair, yazar ve alimlerin de iþtirak ettikleri, geliþtirdikleri ortak bir medeniyet edebiyatý oluþmuþtu.Terimlerden pek çok kelimeye varana kadar büyük bir benzerlik vardý.Demek ki bu dönemde Kürtler ve Türkler bugün olduðu gibi kardeþçe yaþýyorlardý.Ýþte bu kardeþliði her fýrsatta hatýrlamamýz ve bununla da iftihar etmemiz gerekmektedir.Bu kardeþliði bozmak isteyenlere birlik ve beraberliðimizi koruyarak cevap vermeliyiz.
Þunu da ifade edelim ki iki dilde var olan bu kardeþlik sadece Mevlitle sýnýrlý deðildir.Bilhassa Osmanlý Türkçesi ile Kürtçe arasýnda halen büyük benzerlikler vardýr.1928’den önce hatta 1940lý yýllara kadar kullandýðýmýz Arap Harfleriyle (Ýslam Dönemi Harfleri ile) yazýlan Türkçe ve Kürtçe metinlerde yazýlýþlarý birbiriyle ayný olan binlerce terim ve kelimeyle karþýlaþýrýz.Bu gün ise Kürtçe ve Türkçe arasýnda yazýlýþta görünen farklýlýklarýn sebebi kelimenin nasýl telaffuz ediliyorsa öyle yazýlmasýdýr.Mesela “Nevruz” kelimesini ele alalým.Ýslam Dönemi Harfleri kullanýldýðý zamanlarda Türkçe ve Kürtçe’de bu Nevruz kelimesi ayný harflerle yazýlýyordu.Yani sýrasýyla iki dilde de “nun, vav, ra, vav, ze” harfleri kullanýlýyordu bu kelimeyi yazmak için.Bugünse Newroz-Nevruz farklýlaþmasýný iki dilin farklýlýðýna yoranlarý gördükçe insanýn gülesi geliyor.Kelime aslýnda ayný kelimedir.Ýki dildeki bu Newroz-Nevruz kelimelerinin farklý iki dilin kelimeleri olduðunu iddia etmek bilgisizlikten ileri gelmektedir.Düþünün bir kere Karadeniz’de yaþayan vatandaþlarýmýz telaffuz ettikleri þekilde yazmaya kalkýþsalardý, ya da Türkiye’nin herhangi bölgesinde yaþayan bir vatandaþýmýz yöresel aksanýyla yazmaya kalksaydý o zaman farklý farklý diller mi doðmuþ olacaktý?Mesela “oraya celeyrum” þeklinde konuþan birisi ayný konuþtuðu þekilde yazmaya kalksa ve de bu farklýlýðý farklý bir dile sahip olmasýna baðlasa ne kadar gülünç olurdu deðil mi?
Biz þunu inkar etmiyoruz.Elbette Türkçe ve Kürtçe arasýnda Gramer yönünden bilhassa ekler, kelimelerin çekimleri yönünden farklýlýklar var.Bu noktada Kürtçe’de bir farklýlýk görülüyor Türkçe’den.Ama iki dil sistemi birbirinden farklý gramer yapýlarýna sahip diye bilhassa Osmanlý döneminde oluþan benzerlikleri görmezlikten gelmek, iki toplumun da bir dönem ait olmakla öðündükleri “ortak kültür ve medeniyetten” bahsetmemek, bunlarý ortaya koymamak biraz garip deðil mi?Yani yýllarca gramer eðitimi alýp Kürtçe’deki “Zevece” kelimesinin Türkçe’ye yine Arapça’dan geçmiþ, “Zevce, zevc, izdivac” gibi kelimelerle benzer anlamlarda olduðunu söyleyememek, bu kelimeyi sanki o dilin asli bir unsuru gibi kabul etmek biraz yanlýþ olmuyor mu?Ya da “Teþekkür dikým” kelimesi ile “Teþekkür ederim” kelimesi arasýndaki benzerliði ifade etmekten neden kaçýnýlýyor?Daha bunlar gibi binlerce kelime ve terim var ki ortaktýr.Bu kelimelerin ortaklýðý bizi beyinlerin, kültürün, olaylara bakýþ açýsýnýn hatta tarihi beraber yazmanýn ortaklýðýna kadar götürür bizi.
Samimi olmak ve bu milletin kardeþliði için samimane gayret etmek gerekiyor.Elbette ki her kültür, lehçe, dil yaþanacak, yaþatýlacak.Ancak kardeþ topluluklar arasýndaki benzerlikler de ortaya konacak ki sevgi ve barýþ kötülüðü yensin.Lafý uzatmadan konuya geçelim isterseniz. Þimdi size Türkçe ve Kürtçe Mevlitlerde var olan kelime ve terim kardeþliðini örneklerle göstermeye çalýþacaðýz. Þunu da ifade edelim ki iki dilde var olan bu kardeþlik sadece Mevlitle sýnýrlý deðildir.Yukarýda bu konuyu geniþ olarak izah ettiðimden bu konuya tekrar girmeyeceðim.

Allâh adýn zikredelim evvela
Vacib oldu cümle iþte her kula

Allâh adýn her kim ol evvel anâ
Her iþi âsan eder Allâh anâ


Türkçe Mevlitteki bu beyitlerin benzeri Kürtçe Mevlidin baþlangýcýnda üstelik de ayný kafiye ve aruz ölçüsüyle karþýmýza çýkýyor.

Ez bý býsmýllahi ibtýda kena,
Razýqê 'aman u xasan piya kena.

Dikkat ederseniz þâir kafiyeleri bile bilhassa “ana” seslerine benzetmeye çalýþmýþ.Aruz ölçüsü ise iki Mevlit de de “Fâilâtun/Fâilâtun/Fa’lun, Fâilun” tarzýnda ..Tabii ki Kürtçe Mevlit genelde sözlü kültürle devam ettiði için vazinde bazý bozulmalar olabilir.Nitekim Türkçe mevlitte de bildiðimiz kadarýyla bazý eklentiler ve çýkarýmlar olmuþtur.Ýki beyitte de mana ayný “Ez bi bismillahi ibtida kena” (Ben ibtida yani evvela bismillah ile yani Allah adýyla baþlarým) Ýki Mevlitte de “Allah adýný” anmak sayesinde iþlerin “âsan” olacaðý açýkça ifade ediliyor.Manadaki ve þekildeki benzerliklere her beyitte bir örnek bulmak mümkün.Her bir beyiti incelemek de uzun bir metni oluþturacaðýndan okuyucunun sýkýlabileceðini düþünüyor ve bu belirgin örnekle yetiniyoruz.Fakat “kelime ve terimlerdeki ortaklýða da” deðinmemiz gerekiyor.Ýki Mevlitte de ortak olan kelimeleri, terimleri yazacaðým þimdi.Ancak þunu söyleyeyim ki elimdeki Kürtçe Mevlid’in baþka varyasyonlarý da incelense ki mesela elimdeki Mevlitte “Merhaba” faslý yok, ortaya daha büyük benzerlikler de çýkacaðý kesin.Mesela Merhaba faslý olan Kürtçe Mevlidi, Türkçe mevlitten ayýrt etmek neredeyse imkansýz..Sadece beste de bir farklýlýk var.Kürtçe Mevlit daha hýzlý okunurken Türkçe mevlit daha bir aðýr makamda okunuyor.Ýlgililere buradan seslenerek þunu da sormak istiyorum, Türkçe Mevlid’in bu aðýr makamý deðiþtirilemez mi?Bu mevlit aslýndan fazla da uzaklaþtýrýlmadan yeniden bestelenemez mi?Bu meseleyi de ehline býrakýyor; Kürtçe Mevlitte var olan, Osmanlý Türkçesinde ve Türkçe Mevlitte de kullanýlan ortak bazý terimleri, kelimeleri yazmaya baþlýyorum.Bu araþtýrmamýzý, Mevlidin Kurmançça’nýn Zaza lehçesindeki versiyonuyla yaptýðýmý da ifade edelim:




Hamd
Þükr
Vâcib
Her
Nefes
Þefi’
Muhammed Mustafa
Mevlud
Lazým
Þerbet
Ru=Yüz
Adem
Günah
Hasetsen
Dünya
Eðer
Küfr
Biguman(þüphesiz)
Hesab
Defter
Edeb
Kamu
Kalb
Feyz
Nur
Hem
Bedel
Rahmet
Keyf
Sürur
Meclis
Cevab
Kabir
Sual
Hazreti
Sýddýk
Kelam
Cennet
Mudam(devamlý)
Tazim
Faruk(Hz.Ömer)
Kadr(kýymet)
Ahmed
Osman (Hz.Osman)
Bedr
Huneyn
Þehid
Þeyh
Uhud
Rab
Çünki
Fahr-i Râzi (Fahreddin-i razi, Ýslam Bilgini)
Habib(sevgili, Hz.Muhammed)
Kur’an-ý Kerim
Kerim
Medih(övme)
Rahmetellil alemin(alemlere rahmet)
Halas(kurtulma)
Tamam
Esselatu vesselam (Dua ve selam Hz.Muhammed’e olsun)
Evvel
Hallak(Yaratýcý)
Zaman
Mekan
Hüküm
Þah
Ekber (En büyük)
Hikmet
Kadir
Hak
Cihan
Aþýk
Meani (Manalar)
Harf
Savt (ses)
Cihet (yön)
Menzil
Hidayet
Bahr (Deniz)
Merhamet
Vücut
Nýsf (Yarým)
Hakikat
Arz
Kürsü
Kalem
Mekke
Sebep
Heybet
Vakit
Merhaba

Evet Kürtçe mevlitte ve Türkçemizde ortak olarak kullanýlan bütün bu kelimeler, bizlere ruhlardaki, beyinlerdeki o kardeþliði hatýrlatmýyor mu?Ne dersiniz, bu vatanýn insanlarýný bölmek, birbirine düþürmek, kötülüðü, nefreti yaymak isteyenlere karþý Mevlit (Mevlud) Kardeþliðini baþlatmaya?
Evet bizler Mevlit Kardeþiyiz.Doðumumuzda, düðünümüzde ve ölümümüzde ayný ortak kelimeleri, terimleri kullanan ortak bir medeniyetin fertleriyiz.Siz de bir Türkçe ya da Kurmanç lehçesindeki bir Mevlidi alýn okuyun.Ortaklýklarýmýzdan öte, etle týrnak gibi bir bütün olduðumuzu fark edeceðinize eminim.

Yaþasýn Mevlid kardeþliðimiz!!!