60lı yıllar tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. 27 Mayıs’tan sonra başlatılan yeni düzen içinde, yeni bir anayasa gelmiş, halka yeni haklar ve güvenceler sağlanmıştır.
Fakat bildiğimiz gibi tarihimizdeki ilk darbenin ardından Türkiye’nin liberal dünya ekonomisine açılması da daha hızlı gerçekleşmiştir. Kapitalizmin daha şiddetli yaşandığı bu dönemde gerilimler de ortaya çıkmaya başlamıştır. Thomas Humprey Marshall’ın Vatandaşlık Kuramı’nda izlerini bulabileceğimiz görüşe göre; “Kapitalizmin özünde eşitsizlik, vatandaşlığın özünde ise eşitlik vardır. İşte bu yüzden arada her zaman bir gerilim yaşanmaktadır. Bu gerilimi gevşetecek mekanizma ise vatandaşlık haklarıdır.”
Bir vatandaşlık hakkı olarak sayabileceğimiz “sendika kurma hakkı” ve o noktadan sonra adını anabileceğimiz DİSK ve TİP, bu çalışma içinde incelenmeye çalışılacaktır.
Bildiğimiz gibi, Türkiye’deki sendikalaşma, çok partili hayata geçiş döneminde gerçekleşmiştir. “1947 yılında ilk Sendikalar kanunu çıkartıldı ve ilk kez yasal zeminde sendikalar kuruldu ve faaliyet gösterme çabasına girdiler. (...) Toplu sözleşme ve grev hakkı vaadini yerine getirmeyen siyasi iktidara karşı, işçi sendikaları 1952 yılında birleşerek TÜRK-İŞ’i kurdular. (...) 1961 Anayasası’nda ilk kez "grev hakkına" yer verildi. ”
Amerikan modeliyle kurulmuş olan ve ücret sendikacılığı yapan bir konfederasyon olan TÜRK-İŞ, döneminde önemli bir rol oynamıştır. Siyasal iktidara yakın durması ve fazla uzlaşmacı olması sebebiyle yoğun eleştiri alması sonrasında karşısına, kendi içinden kopan 5 sendikanın kurduğu DİSK çıkmıştır.
1967’de kurulan DİSK de Türkiye Tarihi açısından önemlidir. Özel sektörde örgütlenmiş olan DİSK, TÜRK-İŞ’e göre çok daha politiktir. DİSK içinde, kitle ve sınıf sendikacılığından bahsedilmiştir. Ayrıca DİSK, politik olarak da TİP’e yakın durmuştur.
Bu noktada, o dönem içinde, 61’de kurulan TİP’in de Türk Siyasal Hayatı’nda kilit rol oynayabilecek bir pozisyona sahip olduğunu söyleyebiliriz. 62’de Mehmet Ali Aybar’ın başına gelmesiyle bir ivme kazanan ve 65 seçimlerinde meclise 15 milletvekili sokmayı başaran TİP bu dönemin ardından düşüşe geçmiştir. 69 seçimlerinde meclise vekil sokamamalarıyla birlikte, TİP’in bir şekilde bittiğini ve oylarının dağıldığını da söyleyebilirz.
Peki Türk Siyasal Hayatı’nda, sosyal hakların ve vatandaşlığın incelenmesinde TİP’in ve DİSK’in nasıl bir rolleri olabilirdi ya da vardı?
Politik sendikacılık yapan DİSK de TİP de sosyalizm yanlısı bir sistem hayali içindeydi. Ayrıca sosyalizmin gelmesinin de mutlak suretle parlamentarist bir yoldan gerçekleşmesi gerektiğini savunmaktaydılar. Buradan demokrasi kültürünün de bu iki yapı içinde de çok net bir biçimde, geliştiğini ve oturduğunu da söyleyebiliriz.
Türkiye’nin bugününde çokça şikayet edilen ve anayasamızda ismen varlığı sürse de eksikliği hissedilen “sosyal devlet” olgusu üzerinde, DİSK’in ve TİP’in etkinlikleri sürseydi; bugün bu noktada durmuyor olabilirdik. Sosyalizmi kabul ettirme ve yerleştirme evresinde, TİP mecliste olsaydı, “sosyal devlet” adına birçok somut adım atılabilirdi.
Takdir edebileceğimiz gibi, Türkiye’nin bugününde, yaratılabilecek sosyal politikalar, ancak o politikaların eksikliğini hisseden mekanizmaların içinden çıkabilir. Bunun için de, Türk Siyasal Kurumları arasında, işçi sınıfına ve “sınıf mücadelesi” fikrine yakın olan bir siyasal partinin eksikliği hissedilmektedir.
Günümüzde de AKP iktidarınde sosyal politika adına adımlar atılsa da, bir sağ partiden beklenebileceği üzere, AKP işi, mantığını kavradığı neo-liberal düzene uygun bir şekilde, liberal hayırseverlik noktasında çözmeye çalışmaktadır. Yani sosyal hakları bir hak olmaktan öte, bir sosyal yardımlaşma biçimine dönüştürme çabası içindedir. İşte bu noktada da, Türk Siyasal Hayatı’na, sözünü ettiğimiz karşı güç olan, sosyalizm yanlısı mekanizmalar ve dengeleyici bir “sol” gerekmektedir.