"SCAPÝN'ÝN DOLAPLARI"



Þimdiye kadar tanýnmýþ birçok oyun yazarýn klasikleþmiþ oyunlarýný sahneleyen Erzurum Devlet Tiyatrosu, bu eserlere bir yenisini daha ekledi: Onlarca eseri dilimize çevrilmiþ ve yerli yazarlar tarafýndan uyarlanmýþ olan ünlü Fransýz oyun yazarý Moliere'in "Scapin'in Dolaplarý" adlý oyunu.

Moliere'in, Antik Yunan þairi Terentius'un "Phormio" (Formio) adlý oyunundan etkilenerek yazdýðý "Scapin'in Dolaplarý", bizde de Ali Bey tarafýndan "Ayyar Hamza" ve Ahmet Vefik Paþa tarafýndan "Dekbazlýk" adýyla iki defa uyarlanarak Türk adetlerine ve toplumsal yaþamýna uydurulmuþ.

Ýtalyan Halk Tiyatrosu "Commedia dell'arte" ile Fransýz güldürüsünün karýþýmý niteliðindeki oyun, babalarýndan habersiz sevdikleri kýzlarla evlenen iki genç aþýðýn içerisine düþtüðü komik durumlar üzerine kurulu. Kuþak çatýþmasý, paraya dayalý zorla evlendirilme ve cimriliðe yönelik toplumsal taþlama içeren bu "Dolantý Komedyasý" nýn konusu þöyle:

Argante ve Geronte, birlikte uzun süreli bir iþ seyahatine çýkmýþlar, bu seyahatte Argante'nin oðlu Octave ile Geronte'un ikinci karýsýndan olma kýzýný nikahlamayý kararlaþtýrmýþlardýr. Bu sýrada, Octave tanýmadýðý bir kýza aþýk olmuþ ve onunla evlenmiþtir. Ayný þey Geronte'un oðlu Leandre'ýn da baþýna gelmiþ o da bir çingene kýzýna aþýk olmuþtur.

Babalarýn vakitsiz geliþi her þeyi altüst etmiþ, çocuklar ne yapacaklarýný þaþýrmýþlardýr. Geronte'un uþaðý Scapin her þeyi çözeceðini söyleyerek duruma el atmýþ, uydurduðu yalanlarla ve çevirdiði dolaplarla hem paragöz babalardan para koparmýþ hem de onlarý duruma razý etmiþtir. Scapin'in yaptýðý numaralar ortaya çýkmak üzereyken Octave'ýn evlendiði kýzýn Geront'un kýzý Hyacinte, Leandre'ýn aþýk olduðu çingene kýzýnýn da Argante'in yýllar önce kaybolan kýzý Zerbinette olduðu anlaþýlýr. Gençlerin ýsrarýyla Scapin affedilir, mutlu sona ulaþýlýr.

Farsa uygun bir yapýya sahip "Scapin'in Dolaplarý"ný Ahmet Mümtaz Taylan yönetmiþ. Oyun, Taylan'ýn yönettiði yedinci oyun.

Görünürde duraðan olan durumlar, oldukça yüksek bir tempoda ele alýnmýþ. Yönetmenin, oyuna yönelik yorumunu halk tiyatrosu üzerine oturtmasý ve bu doðrultuda Commedia dell'arte ile Geleneksel Türk Tiyatrosu öðelerine sýkça yer vermesi oyunu eðlenceli bir yapýya sokmuþ. Ahmet Mümtaz Taylan, farsa uygun bu hareketli yapýyý oyunun tamamýna öylesine ustaca yaymýþ ki seyirci, tüm oyun boyunca zinde kalabiliyor. Komik durumlar içerisine yerleþtirilen hareket komikleri ile oyun daha canlý ve hareketli kýlýnmýþ. Ancak, oyunu baþarýlý bir seviyeye taþýyan bu tempo, sahne geçiþleriyle gereksiz bir þekilde duraðanlaþtýrýlýyor. Sahnedeki oyuncularýn donup kalmasý ile verilen sahne geçiþleri, oyunun hýzýný kesip tempoyu düþüren olumsuz etkenlerin baþýnda geliyor.

Oyunun güzel yapýsýný bozan ve oyun içerisinde iðreti duran en önemli unsur, oyunun müzikleri. Özellikle birinci perdede ve hemen oyunun baþýnda kulaða hiç hoþ gelmeyen, gerek ses gerekse melodi açýsýndan son derece rahatsýz edici bir hava yaratan oyun müziði, döneme de oyunun yapýsýna da uygun düþmemiþ. Müziðin tamamen metalik sesler üzerine kurulmuþ olmasý rahatsýzlýk verdiði gibi dönem ve çevreye de aykýrýlýk taþýmakta. Böylesine mükemmel bir þekilde yaratýlan atmosferi ve oyun yapýsýný bozabilecek kadar olumsuzluk içeren müzik, Taylan'ýn usta yorumuna ve emeðine gölge düþürebilecek boyutta.

Bu doðrultudaki bir diðer etken de benzetmeci yapýnýn yer yer kýrýldýðý, yabancýlaþtýrma niteliðindeki kýsa konuþmalar. Seyircinin dikkatinin daðýlýp ilgisinin azalmasýna sebep olan bu uygulamalara raðmen oluþturulan yapýnýn bozulmadan devam etmesi ise yönetmenin ustalýðýný ifade eder nitelikte.

Oyundaki bu yüksek tempo içerisinde, özellikle Serhat Mustafa Kýlýç (Scapin), Fatih Dokgöz (Sylvestre), Sadýk Yaðcý (Argante) ve Emre Erçil (Geronte)'in ortaya koyduklarý performans övgüye deðer türden.

Taylan'ýn ustaca yorumu yaný sýra, özellikle ismini belirttiðim oyuncularýn performansý, Sertel Çetiner'in sade ve iþlevsel dekoru, Sevgi Türkay'ýn göz kamaþtýran kostüm tasarýmý ve Ersen Tunççekiç'in ýþýk tasarýmýyla desteklenmiþ olmasý da oyuna baþka bir güzellik katýyor.

"Scapin'in Dolaplarý", beðeniyle izlenebilecek, ustaca yorumlanýp ele alýnmýþ güzel bir oyun. Baþarýlý bir yönetmen çalýþmasý ve güzel bir oyun seyretmenin tadýný doya doya yaþatan "Scapin'in Dolaplarý", uzun süre belleklerde kalacak türden.