FINDIK: KARADENÝZ’ÝN ÝNCÝSÝ

Kemal Düz
Karadeniz’de fýndýðýn tarihi yazýlý belgelere göre 2500 yýl öncesine kadar dayanýr. 5000 yýl önce, Çin’de fýndýk yetiþtirildiði bilinmektedir. Fýndýk, önce Romalýlar tarafýndan Karadeniz bölgesine oradan da Yunanistan’a ve iklimi ýlýman olan bölgelere getirilmiþ ve yetiþtirilmiþtir. Ülkemiz dýþýnda; Gürcistan, Azerbaycan, Ýtalya, Ýspanya ve ABD’de yetiþir. Fýndýk yetiþtirmek için en uygun ortam, Dünya da Karadeniz bölgesidir. Karadeniz’in daðý taþý fýndýktýr. Fýndýk Karadeniz’de su, toprak ve havadýr. Sahilden 30 km içeriye doðru ve yüksekliði 1000 metreyi geçmeyen yerlerde yetiþir. Antik dönemlerden günümüze, fýndýk ve dalý kutsal kabul edilmiþtir. Fýndýk dalý define arayýcýlarý tarafýndan yol gösterici olarak kullanýlmaktadýr. Ayrýca, özellikle düðün törenlerinde bereket ve doðurganlýðý simgelediðine inanýlýr. Ýsveç’te fýndýðýn yýlana karþý en iyi koruyucu olduðuna inanýlýr. Bir yýlana fýndýk dalýyla dokununca yýlanýn tüm zehirini akýtacaðýna inanýlýr.
Yedi asýrdýr ülkemizde ihracatý yapýlan ticari bir meyvedir. Karadeniz bölgesinde, 450 milyon fýndýk aðacý, yaklaþýk 600 bin hektarlýk alanda, yýlda ortalama 600 bin ton fýndýk üretimi yapýlmaktadýr. Yaklaþýk 400 bin tonu ihraç edilmektedir. Yörede, 400.000 aile geçimini fýndýktan saðlamaktadýr. Fýndýk, 4 milyon insaný da dolaylý etkilemektedir. Karadenizlinin, kültürünü sanatýný yaþam biçimini günlük hayatýný büyük ölçüde fýndýk belirlemektedir. Alýmlar, satýmlar, alacaklar, verecekler, düðünler, törenler, seyahatler, göçler hep fýndýk alým satýmýna göre belirlenir. Düþünce biçimini, politik tavrýný, gelecek planlarýný, tarlasýna ekeceði ürünü bile fýndýk belirler. Kimi yýllar fýndýk iyi olur, sevinçler artar, az olur üzüntüler çoðalýr. Fýndýksýz bir hayat düþünülemez. Türkülerde, manilerde bilmecelerde fýkralarda, günlük sohbetlerde hep fýndýk vardýr.
Fýndýk üretiminde merkez, Ordu’dur. Ordu’nun doðusu ve batýsý iki bölgeye ayrýlýr:
Doðu’da; Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin. Batý’da; Samsun, Sinop, Kastamonu, Bolu, Düzce, Sakarya, Zonguldak ve Kocaeli’dir.
Fýndýk, Giresun ve Levant(Giresun dýþýnda üretilen fýndýklar) olmak üzere iki kaliteye ayrýlýr.
Ülkemizde dünyanýn en kaliteli, lezzetli fýndýklarý yetiþir. Yuvarlak fýndýk türlerinden “Tombul” dünyanýn en çok tercih edilen fýndýk türüdür. Ayrýca, Foþa, Karafýndýk gibi çeþitli türleri yetiþtirilir. Dünya’da tüketilen fýndýðýn %75’i ülkemizden karþýlanmaktadýr.
Ýlkbahar’da yapraklarýný açan fýndýk en az 6 ay ülke gündeminde de yer alýr. Kýþ mevsimine kadar her gün yeni bir renge kuþanýr. Boþ vakti yoktur fýndýðýn. Gelecek yýlýn erkek çiçekleri, daha fýndýk toplamaya baþlarken oluþmaya baþlar. Diþi çiçekler aralýk baþýna kadar görülür. Bu sürede erkek çiçeklerin tozlaþmasý ile döllenme oluþur. Erkek çiçeklerin tozlarýndan(polen) döllenen diþi çiçekler minicik kadehler oluþturur. Ýþte bu kadehçiklerin içinden fýndýklar geliþir. Eylül ayýna kadar yoðun bir çalýþma baþlar fýndýk üreticisi için.
Çok eski çaðlardan beri üretilen ve tüketilen fýndýk, insan saðlýðý ve beslenmesi bakýmýndan çok yararlýdýr.     Ýçerdiði besinler miktar ve oran olarak, saðlýklý beslenme ilkelerine uygundur. Dünyanýn en lezzetli yararlý bitkilerinden biridir. Ýnsanýn büyüme ve geliþmesi için gerekli, protein bakýmýndan oldukça zengindir. 100 gr. Fýndýkta 16 gr. Protein bulunur. Oleik asit, yaðlar, amino asit, proteinler, vitamin ve mineraller, bitki lifleri. Mineral çeþitleri olarak; alimunyum, kalsiyum, krom, kobalt, bakýr, demir, sodyum, fosfor, çinko ve maðnezyum vardýr. Kalp ve damar saðlýðý için tüketilmesi önerilmektedir. Ýçinde kolesterol barýndýrmaz. Enerji deposudur.100 gr. Fýndýk 650 kcal(kilokalori) içerir. Ýçinde kolestoral barýndýrmaz.
Fýndýk; A, B(B1, B2, B6) ve E vitamini bakýmýndan oldukça zengindir. Çeþitli kanser hastalýklarýna karþý koruyucu özellik taþýdýðý uzmanlarca belirtilmektedir. Üzüm, buðday, zeytin.. üçü bir arada, sadece Akdeniz’de yetiþir.. Bu üç bitkiyi, Karadeniz’in fýndýðý tamamlamaktadýr. Saðlýklý beslenme yöntemi olarak sunulan Akdeniz Diyetinde fýndýk da yer almaktadýr. Uzmanlar hergün her kiþinin saðlýklý beslenebilmesi için 30 gr. Fýndýk yemesini öðütlemektedirler.
Çikolata ve tatlýlar olmak üzere çorba, meze, salata, hamur iþi ve yemeklerde katký malzemesi olarak kullanýlýr. Bunun dýþýnda, fýndýk yaðý, parfümeri, sabun, masaj yaðý olarak da kullanýlýr. Fýndýk dallarýndan dibi sivri sepetler örülür. Kabuðu yakacak maddesi olarak kullanýlýr. Fýndýk için ansiklopediler þöyle yazar: “Huþgiller (huþ, kýzýlaðaç, gürgen ve fýndýk)ailesinden, anayurdu Kuzey Amerika’nýn, Avrupa’nýn ve Çin’in ýlýman bölgeleridir. Bazý türleri süs bitkisi olarak yetiþtirilir. Fýndýk boyu en çok, 5 cm’yi bulan yapraklarýný döken bir aðaçtýr. Yuvarlak, kapalý meyvesi, yapraktan bir kapçýk içinde bulunur; yað bakýmýndan zengindir.
Aybastý için fýndýk neyi ifade eder? Fýndýk sahillerde olduðu kadar Aybastý’da etkili deðildir. Aybastý’da fýndýk son kýrk, elli yýlda yaygýnlaþmýþtýr. Tarým alanlarý fýndýk bahçelerine dönüþtürülmüþtür. 50 yýl önce parmakla sayýlabilecek düzeyde olan fýndýk bahçeleri, bugün ormanlýk ve kýraç alanlarýn dýþýnda yörenin tamamýna yayýlmýþtýr. Fýndýk sahillere göre biraz daha geç olgunlaþmakta ve toplanmaktadýr. Büyük ölçekli fýndýk bahçeleri yoktur. Sahilde fýndýðýn alternatifi yok denecek düzeydedir. Oysa Aybastý’da tarým(mýsýr, arpa, çavdar, lahana, patates, fasulye) mera hayvancýlýðý, meyvecilik, ormancýlýk potansiyeli vardýr. Aybastý, kültürel, tarihsel ve coðrafi bakýmýndan oldukça zengin bir mirasa sahiptir. Tam bir tatil ve dinlenme yeridir. Zengin orman ve bitki örtüsü ile yaylalarý oksijen cennetidir. Havasý hastalýklara iyi gelir. Ýçilebilir su kaynaklarý çoktur. Yeraltýnda zengin maden yataklarý vardýr. En önemlisi de linyittir. Deðerlendirilirse doðal sularý boldur. Bunlarýn ortaya çýkarýlmasý ve tanýtýlmasý gerekmektedir. GDO(Genetiði Deðiþtirilmiþ Organizmalar), bulunduðu coðrafi konum itibariyle etkilememiþtir. Doðal ürünler günümüzde oldukça çok raðbet görmektedir. Aybastý ve çevresinde binlerce yýldýr yetiþtirilen hayvanlar, bitkiler, meyveler kýsmende olsa hala varlýðýný srdürmektedir. Bunlara sahip çýkmak ve korumak gerekir. Yörenin çevre ve doðal yapýsý bozulmamýþtýr ve bu çok önemli zenginlik kaynaýðýdýr Gürgen ve meþe aðaçlarýnýn kapladýðý yemyeþil daðlar yazýn kampçýlýk ve yürüyüþ için, kýþýn ise kayak için çok uygundur. Özellikle sonbahar fotoðraf meraklýlarý içinde eþsiz manzaralar sunar. Yamaç paraþütü için harika yerler, yazýn yürüyüþçüler, kampçýlar her tülü koþula sahiptir Aybastý yöresi. Fýndýðý gibi, Aybastý da doðu Karadeniz’in incisidir…