Emek mücadelesi ekmek mücadelesi ile ayrýlmaz bir bütün. Çalýþanlar bu gün ellerinden alýnmaya gayret gösterilen kazanýmlarýný kolay hak etmediler. Bu ayrý bir yazý konusu olacak kadar uzun ve kapsamlý bir konu ben bu yazýmda 1 Mayýs hareketinin kaynaðýný ve yurdumuzda hep kanlý olarak anýmsadýðýmýz bizim 1 Mayýslarýmýzý sizlere hatýrlatmaya çalýþacaðým.
(*) 1 Mayýs'ýn Kökenleri Nedir?
“Gerçekten iþçilere, kendi kendilerine kararlaþtýrdýklarý bir anda, kitle halinde iþi býrakmaktan daha fazla cesaret ve kendi gücüne güven duygusunu ne verebilirdi? Fabrikalarýn ve atölyelerin ebedi kölelerine, kendi öz birliklerini toplamaktan daha fazla ne cesaret verebilirdi? Böylece, proleter bir kutlama günü düþüncesi hýzla benimsendi ve Avustralya'dan diðer ülkelere yayýlmaya baþladý, ta ki sonunda tüm proleter dünyayý fethedene dek”.
1886'da 1 Mayýs'ýn evrensel bir iþ býrakma günü olmasý fikri ABD iþçilerince kararlaþtýrýldý. 1888'de polis ve idari baskýlara raðmen,
1890 Mayýs ayýnda daha büyük eylemler yapmak üzere kara aldýklarý bir tarihtir.
Geri kalan geliþmeleri yine ayný kaynak þöyle anlatýr.” Bu sýrada Avrupa'daki iþçi hareketi de güçlendi ve canlandý. Bu hareketin en güçlü ifadesi, 1889'da toplanan Uluslararasý Ýþçiler Kongresi oldu. 400 delegenin katýldýðý bu Kongrede, sekiz saatlik iþgünü talebinin en baþta yer almasý gerektiði yolunda karar alýndý. Bunun üzerine Fransýz sendikalarýnýn temsilcisi, Bordeaux'lu iþçi Lavigne, bu talebin tüm ülkelerde evrensel bir iþ býrakma ile dile getirilmesini teklif etti. Amerikan iþçilerinin temsilcisi, yoldaþlarýnýn 1 Mayýs 1890'da grev yapýlmasý yolunda aldýðý karara dikkat çekti ve Kongre bu tarihte uluslararasý bir proletarya gününün kutlanmasýna karar verdi”.
Ýlk eylem 8 saatlik iþ günü talebi üzerine kurulmuþtu, bu hak alýndýktan sonrada 1 Mayýs tüm dünyada emek mücadelesi günü olarak kutlana gelmiþtir.
Tüm dünyada emek bayramý olarak kutlanan 1 Mayýs ülkemizde nasýl algýlanýyor, biraz da ona deðinelim.
(**)Türkiye'de 1 Mayýslar ya kanlý ya da yasak
Türkiye'de ilk 1 Mayýs'ýn Osmanlý Ýmparatorluðu'nun çözülme yýllarýna denk düþtüðü ve 1909'da Üsküp'te kutlandýðý biliniyor. Ýstanbul'daki ilk 1 Mayýs'ýn tarihi ise 1912. Ýttihat Terakki'nin 1913'te sýkýyönetim ilan etmesi ve 1. Dünya Savaþý nedeniyle 1921 yýlýna kadar yedi yýl boyunca 1 Mayýs gösterileri yapýlmadý.
1921 yýlýnda ise iþgal kuvvetleri 1 Mayýs'ý yasaklasa da, Tramvay, Vapur ve Haliç Tersanesi iþçileri iþ býrakma eylemiyle kutlamalarýný gerçekleþtirdi. Yine 1922 yýlý, 1 Mayýs'ta Ýstanbul ve Ankara'da iþ býrakma eylemleri ve mitingler düzenlendi. 1923'te toplanan Ýzmir Ýktisat Kongresi'nde 1 Mayýs'ýn Türkiye Ýþçileri Bayramý olmasýný benimsedi ve tarým dýþý iþlerde çalýþma süresi de sekiz saat olarak belirlendi. Bu kararlar dünya çapýnda son derece ileri özellikler taþýsa da, kâðýt üzerinde kaldý. 1923'teki olumlu hava sayesinde mitingler düzenlense de, hükümet 1924'te 1 Mayýs gösterilerini yasakladý. Gazeteler toplandý, tutuklanan iþçiler oldu. 1925'te Þeyh Sait isyaný gerekçe gösterilerek çýkarýlan Takrir-i Sükun Kanunu'nu 1 Mayýs'ý yasaklamak için de kullanýldý”.
Uzun yýllar1926'dan 1975'e kadar, 1927 yýlýndaki Kâðýthane kutlamalarý hariç, 50 yýl boyunca kitlesel bir gösteri yapýlamadý.
1975, yýlýnda ilk yasal 1 Mayýs Ýstanbul Tepebaþý'nda bir düðün salonunda gerçekleþtirildi,
1976, 1 Mayýs'ýn yeniden alana çýktýðý yýldýr,
1977, 'Kanlý 1 Mayýs' olarak tarihe geçti,
1980, yýlý 12 Eylül darbesi. 1 Mayýs'ýn kutlanmasýna izin vermek bir yana, o günü tatil olmaktan da çýkardý.
1988'de sendikacýlar yeniden Taksim Meydaný'nda 1 Mayýs'ý kutlamak isterler,
1989 1 Mayýs kutlamalarýnýn yasaklý yýllarýnýn devamýdýr...
Liste ve kutlamalarýn seyir halini az çok hepimiz biliyoruz. Emek mücadelesini yapan insanlarýmýz bu yýlda 1 Mayýsta alanlarda haklý taleplerini dile getirirken aralarýna sonradan karýþan yâda uzun yýllardýr sýrtlarýnda taþýdýklarý sözde emek dostlarýnýn provaktif söylem ve eylemlerinin, kendi onurlu mücadelelerine gölge düþürmesine izin vermemelidirler. Bu bilinç ve olgunlukta olan tüm emekçi dostlarýn 1 Mayýs gününü þimdiden kutluyorum.
(*)- Rosa Luxemburg, Sendika.Org
(**)-RUHÝ SANYER’ in anýlarýndan
ERTUÐRUL MAVÝOÐLU, http://www.radikal.com.tr/haber.