İzEdebiyat - Hulki Can - İslamiyet Öncesi Türklerin Dinsel İnançları (2. Bölüm)

Araştırmamın birinci bölümünde Türklerin eski dinsel inançları hakkında çok genel bir çerçeve çizdim. Bu dinsel inançları günümüzde kısmen de olsa uygulayan topluluklar vardır. Bunlardan en önemlileri Alevilerdir. Doğan Avcıoğlu "Türklerin Tarihi" adlı dev yapıtında Aleviliğin eski Türk dininin İslamlaşmış biçimi olduğu sonucuna ulaşır. ("Türklerin Tarihi, Birinci Kitap, Doğan Avcıoğlu, Tekin Yayınevi, 1985, s: 407) Ben bu bölümde eski Türk inançlarına yöneltilen haksız suçlama ve aşağılamalar üzerinde duracağım.

TEK TANRILIK VE ŞEKİLCİLİK
Özellikle İslamcı yazarlar tek tanrı inancına vurgu yaparak İslamiyet öncesi Türklerin çok tanrılı dinsel inançlarını, törelerini aşağılamaya çalışır, onların putperest olduklarını, kurda, kuşa taptıklarını ileri sürerler. Ancak, her şeyden önce şu iyice bilinmelidir ki İslamlık öncesi Türklerin büyük bir bölümü Araplar gibi Kabe'de muhafaza edilen putlara tapmıyorlardı. Namaz gibi şekilci bir tapınmaları da yoktu. Belli bir yöne dönük şekilci tapınakları da yoktu. En büyük tapınak doğa ve çevreydi.

Diğer taraftan, bir dinde "tek tanrı" inancı olması, o dinin veya inancın doğru, temiz ve tanrısal bir kaynaktan geldiğinin göstergesi değildir. Çünkü, Zerdüştlük (Mazdeizm), Manikeizm, Bahailik, Yahudilik, Ünitarizm, Mormonluk gibi bir çok din ile Jüdeo-Masonik öğretilerde de tek tanrı inancı vardır. Ama hiç biri tanrısal kökenli değildir. Zaten tek tanrı inancını ilk ortaya atan Musa da değildir. Eski Mısır'da Firavunlar zamanında da bir süre tek tanrı inancı yaygınlaşmıştır.

Öte yandan, tek tanrıya inandıkları büyük bir erdemmiş gibi ilan eden tek tanrılı dinlerin aslında iki tanrılı, ikicil (düalist) bir yapıda olduğu, iyi bir tanrısal güce karşılık, tanrısal olmayan kötü bir güce, dolayısıyla -insanları etkileme açısından- neredeyse tanrıya eşit bir ruhsal varlığa (Şeytan) da büyük yer verdikleri bilinmektedir. Yani tanrı karşıtı bir varlık olan Şeytan'a, bir sürü yarı-tanrı, tanrıcık ve tanrısallık atfedilmiş şeylere, nesnelere, kişilere tapındıklarını, izzet ve yücelik verdiklerini, kutsal yazılarında sık sık bu kötü varlıkların sözlerine yer verildiği, amaçlarından söz edildiğini gözlemliyoruz.

Müslümanlıkta tek tanrı varsa, üç şeytan nedir? İnler, cinler, melekler, zebaniler nedir? Tüm bu ruhsal yaratıklar pagan ve mitolojik dinlerde de yok mudur? Tarikat şeyhleri, pirler, hoca efendiler, mollalar, hazretler, erenler, evliyalar, ermişler necidir? İnsanla tanrı arasına kimse girmeyecekse hoca, imam, vaiz, müezzin, müftü, kayyum, din işleri başkanı, başkan yardımcıları, din işleri müşavirleri, ateşeleri kimlerdir, necidir bunlar?

İlahi kaynaktan geldiğini iddia eden dinlerin her şeyden önce mitolojik ve pagan ögeler içermemesi gerekir. Eğer bir din veya kutsal kitap mitolojik ve pagan ögeler içeriyorsa tanrısal olamaz. O halde, bu bağlamda hiç bir dinin tanrısal veya ilahi olduğunu ileri süremeyiz. Çünkü tüm dinler ve kutsal kitaplar mitolojik, totemist, fetişist ve pagan unsurlar içerir. İnsan ürünü olduğu açıktır.

TÜRKLERDE TOTEMİZM VAR MIDIR?
Türk boy ve obalarının egemenlik ve özgürlük simgeleri olan bayrak, işaret ve heykelleri put veya totem olarak niteleyerek Türkleri putperestlikle suçlamak haksızlıktır. Nasıl ki izci oymaklarının flamalarında kullandıkları hayvan simgelerini, veya Türk Hava, Deniz ve Kara Kuvvetlerinin amblemlerindeki simgeleri totem olarak niteleyemezsek, aynı şekilde, Türk oba ve boylarının kullandıkları "kurt, kartal, aslan" gibi simgeleri de put veya totem olarak niteleyemeyiz. Bu simgeler kuşkusuz ulusça kutsal kabul ediliyor, saygı gösteriliyordu. Ancak, ibadet veya tapınma amacıyla kullanılmıyordu. İşin püf noktası budur.

Eğer herhangi bir nesne, eşya, türbe, yapı, mescit, bina ve benzerleri tapınma amacıyla kullanılıyorsa, ancak o zaman put, totem veya fetiş kategorisine girer. Bu bağlamda Kabe, cami, mescit gibi kutsallık atfedilen, çevresinde ibadet amacıyla dönülen, tavaf edilen, tapınma amacıyla kullanılan yapılar, nesneler, aslında birer puttur. Eve girerken ayakkabı çıkarmak dinsel amaçlı olmadığından putperestlik değildir. Ama, camilere girerken ayakkabı çıkarmak putperestliktir, çünkü tapınma amaçlıdır. Beden eğitimi hareketleri spor ve sağlık amaçlıdır. Ancak, namaz kılarken yapılan hareketler şekilciliktir ve şekilci bir ibadet olduğundan doğrudan putperestlik kapsamına girer. Türklerin eski inançlarını aşağılamaya ve küçümsemeye çalışanlar öncelikle kendi gözlerinde merteği çıkarsınlar.

KAYNAKÇA
1.İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, B. Ögel, Türk Tarih Kur. Basımevi, 1991
2.The Encyclopedia Americana International Edition, Americana Corp., I-XXX Volumes, New York, 1977
3.Théma Larousse, Tematik Ansiklopedi, Cilt 1-2, Larousse 1993 Milliyet 1993-1994
4.Türk Mitolojisi, Bahaeddin Ögel, Milli Eğitim, Basımevi, 1971
5.Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Milliyet Yayınları, 1992
6.İnsan ve Kültür, Bozkurt Güvenç, Ayyıldız Matbaası, 1972
7.Türklerin Tarihi, Doğan Avcıoğlu, Tekin Yayınevi, 1985