Sinema, kültürün yansýmasýdýr. Kültürün taþýyýcýsý olan sinema, kendine özgü bir dil ve kodlama geliþtirmiþtir. Bu dil bazen doðrudan bazen dolaylý olarak sembollerle dille getirilir. Toplumun aynasý görevi de gören sinema; devletler, ideologlar ve söylem geliþtiren gruplarýn gözünde önemli bir yere sahiptir. Sinemaya sahip olmak, toplumu yönlendirme, þekillendirme ve eðitme konusunda önemli bir gücü elinde bulundurmak demektir.

Peki, Müslümanlar, sinemanýn önemini farkýndalar mý? Sinemanýn toplum üzerindeki etkisini analiz edip, bu konu da çalýþmalar yapmaktadýrlar mý? Yusuf Kaplan, sinema için medeniyet meselesi demesine raðmen, sinema üzerine kalem oynatan aydýn, düþünür ve kanaat önderleri yok gibidir. Müslümanlarýn, topluma yönelik projelerinin yetersizliði ve toplumsallaþma konusunda yaþanan sýkýntýlar hesaplanýrsa, sinemanýn öneminin Müslümanlar tarafýndan bilinmediði sonucuna varabiliriz.

Müslümanlarýn, sinema üzerine hiç mi eðilimleri yok, demek haksýzlýk olur. Var olan Ama sinema üzerine çalýþan ya da sinema çekimi yapanlar hakkýnda ciddi araþtýrmalar yapmak gerekir. Biz burada sadece bir yönüne deðinmeye çalýþacaðýz.

Türk sinema tarihi, Milli Sinema akýmýndan bahseder. Ýslami filmlerin çekildiði bir dönem. Yücel Çakmaklý ve Mesut Uçakan’ýn öncülüðü yaptýðý akým. Bu akým adý altýnda 1970’lerden günümüze periyodik filmler çevrilse de filmlerin içeriðinde, filmlerin Ýslami yönlerine, filmlerin içeriðindeki mesajlara kadar analiz edildiðinde genel olarak; sinema dili zayýf; içeriði hidayet romanlarýyla paralel ilerleyen bir kurguya sahip olduðu görülecektir. Toplum gerçeðini yansýtmamasý, temanýn teblið üzerine kurulu olmasý ve slogan aðýrlý konuþmalarýn yanýn da mükemmel bir Müslüman tiplemesinin yer almasýyla filmlerin pek ilgi görmemesine neden oldu.

Hidayet kurgulu Milli Sinema, tarihe karýþtýktan sonra Ýslami filmlerin varlýðý devam etmiþtir. Biz sadece bunlardan bir tanesi: Uzak Ýhtimal filmine deðineceðiz.

Soru þu: Bir Müslüman neden bir sinema filmine imza atar? Baþka bir deyiþle neden film yapmak ister? Uzak Ýhtimal filmi için böyle bir soru sorma nedeni Ýslami camiadan Tarýk Tufan’ýn filmde imzasý olmasý nedeniyledir.

Öncelikle þu tespiti yapalým: Türkiye’de Müslümanlara yönelik film çevrilmiyor. Batý’ya yönelik filmler çevriliyor. Bunu öncelikle söylemenin nedeni Uzak Ýhtimal filmin içeriðinin dini olmasý ve filmin imzasýnda Tarýk Tufan olmasýna raðmen filmin Müslümanlara yönelik bir kurgusunun yanýnda böyle bir amaç taþýmaktan uzak oluþudur.

Milli sinema ve hidayet romanlarýný okuyanlar iyi bilir; dindar, namuslu, ahlak sahibi, bilgili ve fazla yakýþýklý olmayan Müslüman bir genç vardýr. Yine bunun karþýsýnda güzel, alýmlý, beyaz tenli, uzun boylu, kendini fark ettiren, açýk giyinen, dinle alakasý olmayan, içki içen, partilerde dans eden erkeklerle arkadaþlýk eden, rahat bir kýzýmýz vardýr. Kýzýmýz erkekten etkilenir, oðlanýmýz kýza dinden bahseder. Zamanla kýzýmýz deðiþmeye baþlar, sonrasýna namaz kýlar, baþýný örter. Kýsaca kurgu bunun üzerine kurulur.

Müslüman yazarlarýn, senaristlerin neden sürekli beyaz tenli, güzel, sarýþýn, mavi gözlü bir kýz figürü kullandýðýný anlamýþ deðilken, aradan onca zaman geçmesine raðmen Tarýk Tufan da içinde hayranlýk beslediði diðer yazarlar gibi, filminde sarýþýn, güzel bir kýz oynatmayý ihmal etmediði gibi karþýsýnda da esmer, yakýþýklý olmadýðý her halinde belli olan bir erkek oyuncu koydu. Böylece gördük ki 90’lardan bu güne Ýslamcý yazarlarýn hayalindeki kýz þekli deðiþmemiþ. Olsun be! Her yiðidin gönlünde bir aslan yatar misali, Ýslamcý yazarlarýn hayalindeki güzel kýz imajýna da sesimizi çýkarmayalým. Hayal hayaldir, yýllarca sürse de.

Sinemanýn vazgeçilmezidir aþk. Ýlgi çekmenin ve kutsallaþtýrýlan aþkýn Uzak Ýhtimal’in ana temasý olduðunu belirtelim de Tarýk Tufan’ýn bir müezzinle bir rahibeyi birbirine aþýk edip, tepki almamak, polemik çýkmamasý belki de Ýslam Hýristiyan tartýþmasýnýn önüne geçmek için filmi sessizliðe büründürdü. Film sessiz devam etse de Tarýk Tufan filminin dini yönünü bir türlü kabullenmedi. Çekindi sahiplenmekten. Çünkü Tarýk Tufan ortaya oynuyordu. Kimsenin tavuðuna kýþ demek istemediði gibi, festivallerde ödül almak, sinema dünyasýnda kabul görmek bunu gerektiriyordu. Ödül almak, nefise hoþ gelir. Takdir görmek, dýþýnda olduðu dünyanýn þatafatlý dünyasýna göz kýrmak kimin hoþuna gitmez. Taþýdýðý kimliðe ve misyona raðmen Tarýk Tufan kendi gerçeðini yansýtmaya yanaþmadý. Týpký çevirdiði filmin kimliksiz kalmasý gibi.

Müslümanlar neden kendilerini hor görürler anlamam. Baþarýlý olsa da kendilerini kabullendirme derdine düþmekten kurtulamýyorlar. Ben buyum demek neden çok zor geliyor.

Uzak Ýhtimal, sadece aþkýn büyüsüne kapýlmýþ bir müezzin ve rahibenin aþk üzerine kurulmuyordu. Ayný zaman bir dinler arasý diyalogdan, halklarýn kaynaþmasýnda, aþkýn dinler üstü misyona deðiniyor. Aþk; din tanýmaz mesajý filmin geneline iyi serpilmiþtir. Müezzinimizin Hýristiyan bir dost edinmesi, imamla sýnýrlý diyalog dýþýnda baþka Müslümanlarla görüþmemesi bunun en güzel delili olsa gerek. Aþkýn varlýðý her þeyi aþar mantýðý bütün filmlerde olduðu gibi ayaðý yere basmayan bir felsefenin ürünü olarak karþýmýza çýkar.

Baþa dönelim bu filmi neresinde Müslümanlara yönelik bir içerik ya da Müslümanlara yönelik bir damga taþýmaktadýr. Sanatla kimliðini belirsizleþtiren Müslümanlarýn, sanatý Müslümanlaþtýramamasý gibi, ortaya çýkardýklarý filmi de Müslümanlaþtýramamýþlardýr. Yukarýdaki soru yine karþýmýza çýkar, Müslümanlar için sanat neyi ifade etmektedir? Bir Müslüman neden bir film yapma gereði duyar? Bu sorularýn gerekliði zamanla daha da artacaktýr. Çünkü Müslümanlar sanatý keþif etmeye baþladýlar. Ama kimliklerini de bir o kadar belirsizleþtirmeye baþladýlar. Sinemanýn her þeyi normalleþtirmesi gibi, sanatla uðraþan Müslümanlar reel hayatta her þeyi normal karþýlamaya baþladýlar. Etrafýnýzda deðiþen Müslümanlarýn yaþantýsýnda bunun sinyalleri fazlasýyla yok mu?

Osman Tatlý
suskunsinemayazilari@hotmail.com
www.osmantatli.com.tr