Yýlmaz Erdoðan’ýn son filmi Neþeli Hayat, Rýza karakteri merkeze alarak etrafýndaki geliþmeleri konu ediniyor.

Her þey Rýza’nýn gözüyle bakýlýyor. Yan karakterler Rýza’nýn etrafýnda þekilleniyor. Rýza tek baþýna filmi alýp, götürüyor. Her þey Rýza olunca ikinci bir karakterden bahsedemiyoruz. Ýkinci karakterler çok zayýf kalmaktadýr. Daha önceki filmlerinde çoklu karakter üzerine kuran Erdoðan, Neþeli Hayat’ta farklý bir denem çalýþmasýn içine girmiþ.

Karakter tek olsa da olay örgüsünde çokluk hakim. Rýza olaydan olaya koþuþturmaktadýr. Baþý bir türlü beladan kurtulamamaktadýr. Olaylar deðiþken olsa da Rýza’nýn bakýþlarý yüz ifadesi, ses tonu, hal ve hareketleri hep aynýdýr. Rýza olaylara göre deðiþen bir karakter deðildir. Þaþkýnlýðý, heyecaný, stresi, baþarýsýzlýklara ve sorunlara takýldýðý tavýr aynýdýr. Rýza’nýn düz bir bakýþý ve duruþu vardýr. Rýza’nýn renkli bir kiþilik yoktur. Aksine hayatýn getirdikleri altýnda ezilmiþ bir kiþiliðe sahiptir. Çok þey görmüþ ve yaþamasýna raðmen saflýðýný korumuþtur. Hatalarýndan ders almamýþtýr. Kolaylýkla etki altýna alýnýp, yönlendirilen bir tiptir.

Rýza karakteri doðru yanlýþ þekillenmiþtir. Biraz zorlamayla içindeki ruh hali yansýtýlmasý adýna yüz hatlarýyla oynanmýþtýr. Olay örgüsü Rýza karakteri kadar baþarýlý oturtulamamýþtýr.


Rýza, iþçi sýnýfýný temsil etmektedir. Ýçinde bulunduðu semt-mahalledeki insanlarda ayný kaderi paylaþmaktadýrlar. Turan Hoca ve etrafýndakilerle Rýza’nýn içinde bulunduklarý aynýdýr. Gelir giderleri, yaþam tarzlar, beklentileri ve iliþkileri de benzerdir. Ýþ dýþýndaki zamanlarý ayný kahveye takýlarak, okey oynamaktadýrlar. Ayný semtin insanlarý olunca ve sýkýntýlarda bir olunca birbirlerini çok iyi tanýmaktadýrlar. Çünkü her þeylerini paylaþan insanlardýr. Rýza gibi saf, temiz kalmýþ ve açýk sözlü birinden kimse kurnazlýk, yalan dolan beklememektedir. Dolaysýyla içi dýþý bir olan Rýza sevilmektedir. Rýza karakteri gereði uyumlu biridir. Kimseyle kolay kolay isteyerek sorun yaþamadýðý gibi sorun da yaþatmamaktadýr.

Ta ki Neþeli Hayat’ýn büyülü çarkýna kendini kaptýrana kadar. Ýþsiz insanlarýn umutlarýný sömüren Neþeli Hayat’ýn þata fantalý toplantýsýndan etkilenerek, samimi arkadaþlarýný da yanýna alarak çalýþmaya baþlarlar. Terslik bu ya sattýklarý ürünlerde kimyasal madde tespit edilir. Ürün yasaklanýr.

Belki de elindeki son sermayeleri bu iþe yatýran Rýza’nýn arkadaþlarý zararlarýndan dolayý Rýza’yý suçlarlar. Býçak keskinliðiyle Rýza’ya düþman kesilirler. Turan Hoca ve arkadaþlarý Rýzayla konuþmadan, paramýzý nasýl vereceksin sormadan Rýza’yý mahkemeye verirler. Bu duruma Rýza bile þaþýrýr. Arkadaþlarýna neden bana gelmediniz, bunu posta yoluyla mý öðrenecektim tepkisine arkadaþlarý sanki paramýzý verebilecektin cevabýyla karþýlaþýr.

Erdoðan’ýn týkandýðý ve soldan gelmesine raðmen iþçi sýnýfýna yabancýlaþtýðýný burada görmekteyiz. Ýþçi sýnýfýnda olaylar böyle geliþmez. Normalde hukuk yoluyla alacaðýný tahsil etmek burjuva sýnýfýn tarzýdýr. Hukuk olayý iþçi sýnýfýnda en son devreye girecek bir durumdur. Ýþçi sýnýfýnda taraflar önce konuþur, anlaþma yoluna gider, orta bir yol aranýr. Tartýþmalar, hakaretler, küfürler ve kavgalar yaþanýr. Ama hukuk ilk yapýlan eylem deðildir. Zaten herkes Rýza’nýn parasýnýn olmadýðýný biliyor. Evdeki eþyalarýn borçlara karþý gelecek hacizleri de karþýlamayacaðý ortadýr. Nedense Turan Hoca ve diðerleri bir türlü konuþma ve anlaþma yoluna gitmek istemezler. Her þeyi kesip atarlar.

Hâlbuki iþçi sýnýfý halden anlayan insanlardan oluþur. Hele bunlar arkadaþ ve hangi semtin insanýyla birbirlerini anlayýþla karþýlar. Birbirlerine zaman tanýrlar. Durum deðerlendirmeleri yapýlýr. Hele Rýza olaydan kaçmayan birisiyken mahkemeye hemen gitmek bir yabancýlaþma mantýðýnýn sonucudur. Bu iþçi sýnýfýn merhamet, acýma, hoþgörü, anlayýþ, zaman tanýma ve anlama gibi özellikleri hiçe saymaktýr.

Rýza Paralarý vermeyi vaat ediyor. Kaçmýyor, kaçmamýþta. Buna raðmen yakýn arkadaþlarý acýmasýzca Rýza’nýn üzerine gitmektedirler. Bu tavýrlarý sýrf Rýza’yý köþeye sýkýþtýrmak ve olay örgüsünü ayakta tutmak adýna þiþirilmiþtir.

Erdoðan, dinle olan hesaplaþmasýný da unutmamýþ. Geleneksel din temsilcilerini acýmasýzca eleþtirmektedir. Geleneðin cumayý kýlanlar dindar, kýlmayanlar dingiz algýsýný net bir þekilde ortaya koymaktadýr. Dindar Abinin zor durumda bulunan Rýza’ya ve Lokmana yardým etmemesini, merhametsiz ve gaddar oluþunu dindarlýða dayandýrýlmaktadýr. Aslýnda Dindar Abinin duruþu burjuva sýnýfýna has bir duruþtur. Modern insanýn paraya düþkünlüðünü ve paraya baðlýlýðý ve paranýn getirdiði iliþkileri zedelemesi boyutunun dindar birinin kimliðiyle sunulmasý tuhaftýr. Abi dindar olmasaydý daha mý merhametli olacaktý? Varýný yoðunu Lokman’a verecekti. Saf bir yaklaþým mý yoksa farklý anlamlar mý aramak gerekiyor? Solun ön yargýlý mantýðýnýn deðiþmediðinden geliþen, deðiþen Türk insanýn gerçeðini göremediðinin delili olsa gerek.

Noel baba, kültürümüzün bir parçasý deðil. Yýlbaþý ise kültürümüzün bir parçasý haline getirildi. Artýk yeni yýl kavramý her kesimden kabul görüyor. Ýtiraz ve eleþtiriler giderek azalýyor.

Erdoðan, ilgi çekmek ve Türk Sinemasýnda hiç kullanýlmayan bir temaya el atmýþtýr. Filmde de görüleceði gibi elit ve burjuva aileler çocuklarýna Noel Baba gerçeðini yaþattýrmaya çalýþýyorlar. Yýlbaþý hediyelerini Noel Baba takdim etmektedir. Kim tarafýndan Noel kültürüne yabancý Rýza tarafýndan yapýlmaktadýr. Tezatta buradadýr. Noel’i bilmeyenler Noel’i yaþatmaktadýrlar. Erdoðan, Müslüman mahallesinde Noel babayý pazarlamaktadýr. Sevimli hale getirmektedir. Saf, temiz kiþiliðiyle kabul gören Rýza üzerinden sempati oluþturulmaktadýr. Mahalleli de durumu garipsememektedir. Dindar Abi bile duruma gülüp geçmektedir. Noel Babaya karþý yumuþamýþtýr. Sert, kaba, acýmaz dindar Abi nedense Noel Baba figürü karþýsýnda yumuþuyor.

Tabii bir de Rýza’nýn ilk baþlarda bizim köyde öküzlere söylenirdi diye baþlayan repliði tuhaf karþýladýðý Noel Baba olma fikri zamanla Rýza’nýn kiþiliði haline gelmektedir. Karýsýndan ve çevresinden gizlediði iþi nasýl oluyorsa kabulleniyor. Noel Baba kendisine cesaret kazandýrýyor. Noel baba, Rýza’nýn çekingenliðini ve ürkekliðini alýp, yerine güven, giriþken bir kiþilik kazandýrýyor. Ki mahallede, kahvede ve düðünde Noel Baba bütün sempatisiyle gönülleri fethetmektedir.

Mutlu son Noel Baba’nýn getirdiði bir sonuçtur. Noel baba olmak sorunlarý çözmüþtür. Aniden her þey yoluna girmektedir. Düðün sorunu, borç sorunu, cinsel sorun, zihin karýþýklýðý ortadan kalkýyor. Yýllarca çözümlemeyen sorunlar Rýza’nýn Noel Baba olmasýyla hal olunmaktadýr.

Erdoðan, Neþeli Hayat’ý son doðru hýzlandýrmasý ve mutlu sonla bitirmesi filmin akýþýna bakýldýðýnda þaþýrtýcý gelmemektedir. Sorunla baþlayan, sorunlarla devam eden bir filmin sorunla bitmesini düþünmek zorlama olur.

Erdoðan’ýn Neþeli Hayat’la kendi reklâmýný yaptýðýný söylemek zor deðildir. Kendisi dýþýnda güçlü bir oyuncunun olmamasý ve BKM oyuncularý etrafýna toplamasýyla düþüncelerimizi pekiþtiriyor.

BKM oyuncularýna rast gele daðýtýlan roller fazlasýyla yapay kalmýþtýr. Hele Lokman ve Rýza’nýn karýsýnýn rolleri çok fazlasýyla sýrýtmaktadýr. Oyunculuklarý ve rolleri hiç oturmamýþtýr. Ýkilinin yerine daha oturaklý ve tecrübeli oyuncular olabilirdi. Lokman karakterin çok itici geldiðini söylemenin mahzuru yoktur.

Skeçlerle tanýnan ve halkýn beðenisini kazanan oyuncularý farklý – baþarýsýz – rollerde görmek baþarýlarýný gölgeleyen bir durum olmuþtur. Erdoðan, zayýf oyuncularla baþarýlý bir film çýkmayacaðýný filmin gösterime girmesinden sonra anlamýþ olmalýdýr. Baþta dediðim gibi Erdoðan kendisine oynamak istemiþtir. Farklý bir film çekme derdine düþmüþtür. Filmin baþarýsýzlýðýný çok önemsediðini sanmýyorum. Erdoðan için önemli olan farklý bir þeyler denemek, gelecekte kendi tarzýný oluþturmak istemesidir.

Neþeli Hayat, Erdoðan’ýn halkýna yabancýlaþtýðýnýn resmidir. Burjuvalaþan Erdoðan insanýna yönelik yapýmlara imza atmak uzak kalmýþtýr. Dolaysýyla bunu gören seyirci ilgisizliðiyle Erdoðan’a mesaj göndermiþtir. Top artýk Erdoðan’da.