Kant aklý ilahlaþtýrýrken, Hegel insaný itibarsýzlaþtýrdý. Nietzsche anlamý hiçliðe çevirdi. Bunlar bize reform, aydýnlanma olarak geri döndü. Ve insaný tanýmlamadan, insanýn varoluþun temeli sorgulanmadan insana tanrýlaþma misyonu verildi. Böylece makineyle güçlenen insan aklýnýn bencil tutumuyla birleþince tanrýya meydan okumasýyla tanrýyý hayatýn dýþýna ittiler.


Böylece din düþman ilan edildi. Ýnsanýn hayatýndan sökülmesi gereken bir hastalýk olarak görüldü. Dinin deðeri yerine aklýn deðerleri yer deðiþtirmeye baþladý. Akýlýn kutsallaþtýrdýðý, her þey hayatýn merkezine konuldu. Belki ondandýr insan bir nesneleþti bir öznelleþti. Ýnsaný bir yere konulamadý. Ýnsan kendi eliyle kendine ihanet etmesi yabancýlaþmayý getirdi. Ne kadar insaný siyasi, mali ve dinin yabancýlaþtýrdýðý üzerinde kafa yorulurken, kimsenin insanýn özünü sorgulamadý. Zaten yabancýlaþma tartýþmalarý birazda insan özünün üzerine durmamanýn bir yolu olarak seçildi. Ýnsaný kendinek ve hayata yabancýlaþmasý üzerine felsefeciler öyle kafa yordular ki kimse insan neden var oldu, diye çýkýp sormadý. Soranlarýn sesini de duyan olmadý.

Aklýn ilahlaþmasýyla, bilgi saltanatýný ilan etmiþ oldu. Bilgi demek güç olduðuna göre ne kadar çok þey biliyorsanýz o kadar akýllý ve güçlüsün demek anlamýna geldi. Bilginin insaný ukallaþtýrdýðý, aksine insaný yabancýlaþmaya sürüklediði görmezlikten gelindi. Bilginin insaný insanlýktan çýkardýðý söylenseydi aklýn ilahlýðýna sorgu kapýsýný açacaktýr.

Evet, bir zamanlar insanlar nesneyi putlaþtýrdý. Bu ilk çaðlarýn bir ilkeliði olarak lanse edildi. Dalga geçildi. Hafife alýndý. Ama modern insan belki taþý, aðacý ilah edinmeyi býraktý ama bunlarýn yerine akýllý ve bilimi ilah ederek, tapmaya baþladý. Hangi ilkelliktir, hangisi modernliktir tartýþmasý bir yana modern insan kendini beðenmiþliði, kendine olan güveni, gerçeði görmesi gereken gözler köreldi.

Aklýn ilahlaþmasý, vicdanýn körelmesine de yol açtý. Salt akýlla hareket eden insan bencilleþti ve acýmasýzlaþtý. Böylece vahþet dizi boyu arttýrdý. Ýnsanoðlunun belki hiçbir dönemde göremeyeceði zalimliklere imza atmaya baþladý. Bu savaþlarda yaþananlarla sýnýrlý deðildir, insan aklý günlük hayatta bile kendi dýþýndaki her þeye zalimce kýrbaç sallýyor. Ýlginç her inan kýrbaç, bazýlarýnda inlemeye yol açarken, kýrbacý elinde tutan ise zevkten dört köþe olmaktadýr.


Biz her ne kadar, akýllý ilahlaþtýran potadan gelmesek de o potaya karþý dursakta aslýnda farkýnda olmadan aklýn bir esiri olduðumuzu görmemiz gerekiyor. Modern aklýn virüs gibi yaygýnlaþtýðý bir dönemde akýlýn etkisinin dýþýnda kalmak ya da etkisini kýrmak zordur. Hangi misyon ve kimlik taþýnýrsa taþýnsýn akýlýn egemen olduðu bedenlerde, insanýn hareket mekanizmasý da aklýn kontrolünde olacaktýr.

Aklýn bedene olan egemenliðinden olsa, bugün insan mutsuzdur. Bir türlü aradýðý huzuru bulamýyor. Çünkü aklý ilahlaþtýran ve dine savaþ ilan eden batý, insanýn kurtuluþu için bir çözüm bulamamýþtýr. Týkanmýþtýr. Her þeyi yok edenler, bunun yerine insana bir þey vaat edememiþlerdir.
Doðu ise, aklýn sisi altýnda, dinle mücadele vererek kurtuluþ çaresi arasa da maalesef farkýnda olmadan aklýn etkisindeler ve bir türlü bunu göremiyorlar. Akýllýn ilahlýðýyla, dinin egemenliðini beraber götürme gayretleri boþa çýkmaktadýr. Aklýn ve dinin arasýndaki fark ya da ortak nokta bulunmadýðý sürece Müslümanlarýn huzuru bulmalarý ve yaþadýklarý acýlardan kurtulmasý ve çeliþkilerden kurtuluþu zor gibidir.
Osman Tatlý
osmantatli@gmail.com
www.osmantatli.com.tr