DERÝN UYKULAR DA: AYDIN MISIN?
Liderlik, önderlik kavramýyla ilgili bir yazýyý nerede okusam, duysam Tahsin Yücel’in “Gün Ne Günü” isimli deneme kitabýnda okuduðum bir deney gelir usuma. Alman, Eric von Holst, küçük balýklar(golyan) üzerinde bir deney yapar. Balýklardan birinin, beyninin sürüde birliði saðlayan tepilerin odaðý olan ön bölümü çýkarýlýp da yeniden sürünün içine býrakýlýnca, genel olarak týpký türdeþleri gibi davranýr, yalnýz eskiden olduðu gibi sürüden ayrýlmaya özen gösterecek yerde, caný nereye isterse oraya gitmeye, bu arada, tüm sürü de onu izlemeye baþlar. Sonucu bir baþka bilim adamý Konrad Lorenz çýkarýr: beyninin bir bölümü alýnmýþ olan hayvan, sakatlýðý nedeniyle, sürünün tartýþmasýz önderi oluvemiþtir. Tahsin Yücel’in yorumu ise þöyledir: “ Bizim de bu noktaya geldiðimizi mi söylemek istiyorum? Hayýr, çünkü bizim bilir- bilmezlerimzin Eric von Holst’un çok sevimli golyanýnýn düzeyine eriþebilmeleri için daha çok ekmek yemeleri gerekir.”
Almanya deyince, Ýkinci Dünya Savaþý ve Bertolt Brecht gelir aklýma. 1978 yýlýnda Ýstanbul’da, ‘Tepebaþý Deneme Sahnesi’nde bir tiyatro oyununu izlemiþtim. Oyunun adý “Cesaret Ana ve Çocuklarý” idi. Yazarý Bertholt Brechet, yönetmeni ise Beklan Algan’dý. Çok etkilenmiþtim. Benim üzerimde tesiri hala vardýr. Oyun, kazanýyorum derken kaybedenlerin öyküsünü anlatýyordu. Brecht’in çok sevdiðim bir þiiri:

BÝR OÐUL DOÐARKEN

Akýllý olsun derler analar babalar
Oðullarý doðduðunda.
Ben ise aklýmla
Ýçine ettim tüm yaþantýmýn.
Þimdi yalnýzca
Bilgisiz ve düþüncesiz biri
Olmasýný diliyorum oðlumun.
O zaman rahat bir yaþam sürer iþte Bakan olarak kabinede.

Adnan nur Baykal, “Þeytanlaþan Ýnsanlar” isimli kitabýnýn arka kapaðýna Brecht’in bir yazýsýný almýþ:
“Kaldýrýmda ufak bir çocuk aðlýyormuþ. Yoldan geçen bir adam çocuða yaklaþmýþ, neden aðladýðýný sormuþ. Çocuk:
- Sinemaya gitmek için elimde iki tane beþ lira vardý. Büyük bir çocuk geldi, elimden zorla beþ lirayý aldý, demiþ. Eliyle de uzaklaþmakta olan çocuðu göstermiþ.
Adam çocuða þevkatle yaklaþarak konuþmaya baþlamýþ:
-Baðýrmadýn mý, yardým çaðýrmadýn mý?
- Olur mu, baðýrdým.
- Kimse duymadý mý?
- Kimseye sesimi duyuramadým.
- Neden daha yüksek sesle baðýrmadýn?
- Sesim daha yüksek çýkmýyor, demiþ ve adama umutla bakmýþ.
Adam gülümseyerek,
- O elindeki beþ lirayý da bana ver, diyerek çocuðun elinden zorla ikinci beþ lirayý alýp oradan uzaklaþmýþ. Büyük ozan bizlere sesleniyor hala:
ÞEHÝTLER
Þehitler, Kuvayý Milliye þehitleri,
mezardan çýkmanýn vaktidir!
Þehitler, Kuvayý Milliye þehitleri,
Sakarya’da, Ýnönü’de, Afyon’dakiler
Dumlupýnar’dakiler de elbet
ve de Aydýn’da,
Antep’te vurulup düþenler,
siz toprak altýnda ulu köklerimizsiniz
yatarsýnýz al kanlar içinde.
Þehitler, Kuvayý Milliye þehitleri,
siz toprak altýnda derin uykudayken
düþmaný çaðýrdýlar,
satýldýk, uyanýn!
Biz, toprak üstünde derin uykulardayýz,
kalkýp uyandýrýn bizi,
uyandýrýn bizi!
Þehitler, Kuvayý Milliye þehitleri,
mezardan çýkmanýn vaktidir!
(Nâzým Hikmet) t Ilgaz
Rýfat Ilgaz sadece Hababam Sýnýfý’ný yazýp bizleri güldürürken düþündürtmedi.
Güzel þiirler býraktý, uyarýlar yaptý:

Aydýn mýsýn
kilim gibi dokumada mutsuzluðu
Gidip gelen kara kuþlar havada
Saflar tutulmuþ top sesleri gerilerden
Tabanýnda depremi kara güllelerin
Duymuyor musun

kaldýr baþýný kan uykulardan
Böyle yürek böyle atardamar
Atmaz olsun
Ses ol ýþýk ol yumruk ol
Karayeller baþýna indirmeden çatýný
Sel sularý bastýðýn topraðý dönüm dönüm
Alýp götürmeden büyük denizlere
Çabuk ol

Tam çaðý iþe baþlamanýn doðan günle
Bul içine tükürdüðün kitaplarý yeniden
Her satýrýnda buram buram alýnteri
Her sayfasý günlük güneþlik
Utanma suçun tümü senin deðil
Yýrt otuzunda aldýðýn diplomayý
Alfabelik çocuk ol

Yollar kesilmiþ alanlar sarýlmýþ
Tel örgüler çevirmiþ yöreni
Fýrýl fýrýl alýcý kuþlar tepende
Benden geçti mi demek istiyorsun
Aç iki kolunu iki yanýna
Korkuluk ol