‘Ýnsan ol insan’ diye baðýrdý bir gözü kör olan Kaz Iras Lindovs. Boynundaki tüyler ürpertici þekilde kabarmýþtý. Kaz Iras Lindovs uzun zamandýr peþinde olduðu Kaplumbaða Reli Hermanni ‘yi bir markette alýþveriþ yaparken tesadüfen görmüþtü. Kaplumbaða Reli Hermanni ve eþi Bayan Rennis Hermanni’yi gördüðünde iþte aynen böyle baðýrmýþtý.
Bir gözü görmeyen Kaz Iras Lindovs markette onca hayvana aldýrýþ etmeden ikinci kere tekrarladý ‘Ýnsan ol insan’ Sonra bir aynin parçasý olan figürler yapmaya baþladý. Herkes þaþkýnlýkla onu izliyordu. Ardýndan kanadýndan bir tüyü yolarak yere attý ve üçüncü kere tekrarladý ‘Ýnsan ol insan’ Hemen ardýndan son derece sert bir kanat çýrpýþýyla yerdeki tüyü Reli Hermanni’ye denk gelecek þekilde fýrlattý. Iras Lindovs’un kanadýndan yolduðu tüy bir ok gibi fýrladý ve Kaplumbaða Reli Hermanni’nin karnýna saplandý. Olaya tanýklýk eden ve þaþkýnlýkla tüm bu olup bitenleri izleyen hayvanlarýn bakýþlarý arasýnda tüy yavaþ yavaþ saplandýðý yerden süzülerek ere düþtü. Tüyün ucunda hafif bir kan kalmýþtý.
Reli Hermanni bu olayý tam da iþten döndüðünde elini yüzünü yýkarken hatýrlamýþtý. Havluyla ellerini kurularken aynadan kendisine bakýyordu. Gömleðini, göbeðini görebilecek kadar açtý. Karnýnýn üzerinde hala o kaz tüyünün küçük ve önemsiz yara izi görünüyordu.
Mutfaktan nefis akþam yemeðinin kokusu geliyordu. Eþi ona yemeðe gelmesi konusunda acele etmesini söylüyordu. Ama Reli eþinin sesleniþini ikinci ve daha volümlüyken duyabildi. Doktor Raja Reprilyano’nun da týslayarak dediði gibi kulaklarý artýk daha da kötü bir durumdaydý.
‘Sana daha önce de söylediðims gibi senins yaþýnda birinins yükseks sesli ortamlardans uzaks durmasý gerekiyors, Reli. Kulaklarýný dinlendirmens lazýms. Onlara daha çoks yýllars ihtiyacýns olacaks.’
Reli Hermanni, aynada kulaklarýný kontrol ederken dilini bir þeyin rahatsýz ettiðini fark etti. Öðlen yemeðinde yediði balýðýn kýlçýðý olabileceðini düþündü ve aldýrýþ etmemeye çalýþtý.
Çocukluðunda ve gençlik yýllarýnda bir sürü göçe katýlmýþtý. Çocukken katýldýðý bir göçte duyduðu bir þeyi hatýrlamýþtý, hayvanlarýn çok eski zamanlarda lanette bulunabildiðini duymuþtu. Sonra tekrar dilini oynattý ve onu rahatsýz eden þeyi görmek için aðzýna açtý. Bir þey görünmüyordu. Saçma bir tebessümle güldü ve iþi dalgaya döktü. ‘Bir daha yapmamalýyým.’ Diye söylendi. O kadar yapmacýk bir gülümseme olmuþtu ki daha fazla uzatmadan yüzünü eski haline getirdi. Kazlarla alay etmek için henüz çok erken diye düþündü. Bu yaþýna kadar neler görmüþ, nelerle mücadele etmiþti. Her þeyin olacaðýna varmasý gibi kesin bir kanun vardý. Bunu bilecek kadar çok yaþamýþtý. Her ne olursa olsun, kazlarý düþününce ürperiyor ve ne sebeple olursa olsun bir daha herhangi bir kazla görüþmemeyi umuyordu.
‘Reliii’ Eþi yüksek sesle sesleniyordu. Yavaþ adýmlarla banyodan çýkarken ‘Geliyorummm’ diye sesini az önce eþinin tonladýðý gibi tonladý. Bu durum hoþuna gitmiþti. Þimdi kedini daha iyi hissediyordu.
Ýyi hisleri çok uzun sürmemiþti. Çok fazla pipo içiyor olduðu geldi aklýna. Tütün aðzýnda beliren þeyin sebebi olabilir miydi? Papyonunu çýkarmýþ ve gömleðinin düðmelerini açmýþ halde salýna salýna aþaðý indi. Geçen hafta 101. Yaþ gününü kutladýklarý oðlu Repi Hermanni evden çýkýyordu. Akþam yemeði için baþka planlarý vardý.
‘Görüþürüz gençler.’
‘Görüþürüz Repi.’
Aðýr adýmlarla masaya geldi ve oturdu. Uzun zamandýr bitiremediði bir kitaba uzandý ve masa hazýr olana kadar okumayý sürdürdü.
‘Hayatým’ dedi Rennis. Kitabý koymasýný istiyordu.
‘Efendim hayatým. Oh. Tamam.’ Dedi Reli ve kitabýn bir yapraðýný köþesinden katlayarak aldýðý yere koydu.
Bayan Rennis bu akþam ona enfes bir akþam yemeði ziyafeti hazýrlamýþtý. Nefis bir patates yahnisi, deniz mahsüllü içli pilav ve mevsim salatasý…
Reli, akþam yemeðini derin düþünceler içerisinde yedi. Ýþtahýnda bir eksilme yoktu. Tabaðýndaki her þeyi silip süpürdü. Bu iyi bir þey diye düþümdü. Ýçi biraz olsun ferahlamýþtý.
Reli bu güzelim akþam yemeði için eþinin elinden tuttu ve bir öpücük kondurdu. Hemen ardýndan daha önceden tütün doldurduðu, yüz yýllýk bir aðacýn kökünden yapýlmýþ piposunu çýkardý. Bu pipoyu gençliðinde bir müzayededen almýþtý. Satýcý onu kandýrmadýysa bu pipo yüz yaþýnda bir aðacýn kayalarý oymuþ olan kökünden yapýlmýþtý. Bitki özünden ve diðer zararlý maddelerden temizlenmesi için kaynatýlarak altý yýl kurumasý ve hazýr hale gelmesi için bekletilmiþti. Satýcýnýn söylediðine göre doðanýn bizlere sunabileceði en mükemmel pipolardan biriymiþ. Ancak yüzde bir ihtimalle böyle kaliteli bir pipo üretilebilirmiþ. Çünkü iyi bir pipo için aðacýn damar düzeninin simetrik olmasý ve minimal sayýda kum çukurlarý bulunmasý gerekliymiþ. Tabi Reli Hermanni bu pipoyu alýrken iþin teknik kýsmýndan anlamamýþtý ve sýrf avucuna iyi oturmuþtu diye bu pipoyu almaya karar vermiþti. Pipoda, aldýðý günden beri de herhangi bir deformasyon olmamýþtý. Bu piponun dýþýnda 5 tane daha piposu vardý. Bu beþ pipoyu ve diðer pipoyu dinlendirerek kullanýyordu.
Piposunu aðýr ve uzun uzun çekerek yaktý. Bayan Rennis ile yazýlý olmayan bir anlaþmalarý vardý; Reli onun alýþ veriþ iþlerine karýþmýyordu. Rennis ise onun piposuna karýþmýyordu. Reli’nin duymayla ilgili problemi ile ilgili ona sürekli hastaneye gitmesi konusunda söylenmeyi de býrakmýþtý. Bu basit anlaþma uzun yýllardýr evde huzursuzluðun çýkmasýný önlüyordu.
Özel hayatlarýnýn monotonluðu dýþýnda baþka þeyler de oluyordu. Mesela, Reli emeklilik süresini çoktan doldurmuþtu. Emeklilik üzerine planlar yapýyorlardý. Diðer taraftan 80. Çalýþma yýlýný doldurursa kendisine ek bir ikramiye verilmesine hak kazanacaktý.
Kendisi iyi bir hâkim olarak anýlýyordu ve öyle de kalmayý istiyordu. Meslek hayatý boyunca Kaz Ývam Lindovs davasý dýþýnda adýný lekeleyen bir olaya karýþmamýþtý. Ýþ hayatý bu küçük falso dýþýnda gayet güzel gidiyordu.
Sonra þehre þu göçebe kazlar gelmiþti. Bu defa hiç geçmedikleri göç yolunu tercih etmiþlerdi.
‘Ýnsan ol insan.’ Diye haykýrmýþtý sol gözü kör olan kaz. Belki bir sazlýkta gözünü kaybetmiþti, belki de biri ona taþ fýrlatmýþtý, kim bilir belki de gözünü bir hastalýkta kaybetmiþti. Sürekli aklýna gelen bu konu artýk onun haliyet-i ruhiyesinden hemen anlaþýlýyordu.
‘Yine aklýna geldi deðil mi? Son zamanlarda bu davayý aklýna taktýðýný iyice belli ediyorsun.’
Kaplumbaða Reli Bu sözler karþýsýnda, kendini köþeye sýkýþmýþ gibi hissetti.
Bayan Rennis ‘Sen hiç olmamasý gereken bir karar verdin.’
‘Ýnan aklýmda Ývam Lindons davasý yok.’
‘O zaman neden modun düþük?’
‘Az önceki kitapta okuduðuma göre,’ dedi. Daha adil bir yaþam olanaðý gün be gün artýyormuþ. ‘Kafam buna takýlýyor.’ Aslýnda okuduðu þeyin tesirinde deðildi, diline deðen þeyin ne olduðu konusu kafasýný kurcalýyordu. Eþine þimdilik bu konuyu açmak istemiyordu.
Sonra tekrar piposundan yavaþ yavaþ ve uzun uzun nefesler çekti.
Alnýný avucunun arasýna aldý ‘Bizim ihtiyar Karga Revi Korvus’u bilirsin. Hani geçen yýl bir pipo partisinde bayan konuklardan birinin kalçasýna iyi bir þaplak patlatmýþtý. Ýþi ve konumu gereði herkes yaþlýlýðýna ve þakacý kiþiliðine vermiþti bu durumu. Hatýrladýn mý? Hah iþte bu dava olayýný baþýma o sardý.’
Bayan Rennis ‘Nasýl yani? Davayý sana o mu verdi?’
Reli ‘Evet. Ýhtiyar Karga Revi Korvus.’
Aslýnda Bayan Rennis’te bunu tahmin edebiliyordu. Çünkü Yargýç Revi Korvus, Reli’den hoþlanmazdý. Reli’nin baþýný derde sokacak ve onun adil karar vermesine sebep olacak bu davayý pekâlâ daha önceden incelemiþ bile olabilirdi.
Aslýnda Reli de ayný þeyi düþünüyordu. Yüzü çok solgundu. Kendini iyi hissetmiyordu. Kulaðýndaki sorun gün be gün artýyordu. Þimdi bir de aðzýnda çýkan o þey musallat olmuþtu.
Reli, Normalde yaþýný pek göstermezdi. Yüzyýlý aþkýn zamandýr Bayan Rennis ile birlikte yaþýyorlardý. Bayan Rennis, Reli’yi ilk kez bu halde, çökmüþ ve yaþlanmýþ görüyordu.
‘Aman neyse ne .’ dedi piposunu derin derin solurken. Yýllar içinde sakladýðý birkaç gülüþü vardý Reli’nin, hafifçe eþine gülümsedi. ‘Neler oluyor bana?’ dedi içinden. Bugün ikinci keredir gülümsemiþti. Bayan Rennis bu gülümseme olayýný Reli’nin psikolojisine baðladý için ses çýkarmýyordu. Reli, böyle bir þeyi tekrarlarsa gerekli þeyleri yapmaktan asla çekinmeyecekti.
‘Repi nasýl?’ diye geveledi Reli.
Bayan Rennis ‘Artýk pek aldýrmýyor. Arkadaþlarý ona destek oluyor.’
Sen davayý karara baðladýktan sonra gittiði görüþmelerde bayaðý sorun yaþamýþ. Görüþmelerde istemediði tepkilerle karþýlaþmak canýný çok sýkmýþ. Yani senin verdiðin bir karar müteselsil bir baðlayýcýlýða sahip olmamalýymýþ. Repi bu duruma öfkeli ama zamanla aþacaktýr. Aþmak zorunda. Ýþ baþvurularýný yapmaya devam edecek. Onu ve beceriksizliklerini anlayacak birileri karþýsýna çýkacaktýr.
Reli Hermanni, eþiyle konuþurken oðluyla ilgili gözlemlerini de iþin içine katarak onunla bir konuþma yapmayý planladý. Sonuçta bir hata varsa bu hata kendisine aitti. Bu hatanýn oðluna yansýtýlmasýný istemiyordu.
Her ne olursa olsun iþe alýmda bir hayvanýn önce, o iþ için yetersizliðine, görgüsüzlüðüne, beceriksizliðine, kabalýðýna ve liyakatsizliðine bakýlmalýydý. Elbette üstlerine karþý takýnacaðý, sorgusuz ve sualsiz tutumu da önemliydi ama öncelikler her zaman bunlardý. Reli, oðluna yapýlan haksýzlýða gerçekten içerlemiþti. Onun þöhreti ve üst düzey nüfuzu iþe yaramýyordu.
Reli ve Repi Hermanni gece yürüyüþüne çýkmýþlardý. Repi Hermanni akþam yemeðini arkadaþlarýyla yedikten sonra fazla takýlmamýþ ve eve erken gelmiþti. Caný hala babasýnýn iþleri yüzünden kendisine yapýlan haksýzlýða sýkkýndý. Frakti Caddesi boyunca yürüyüþlerine devam ettiler. Buradaki evler çok pahalýydý ve bu pahalýlýk, caddenin yukarýsýna doðru iþ iyice çýðýrýndan çýkýyordu. Bu cadde üst sýnýf hayvanlarýn olduðu kral dairesi gibi bir yerdi.
‘Verdiðim kararýn bir hata olduðunu biliyorsun deðil mi Repi?’
Repi ona bakmadan baþýyla onayladý sadece.
‘Bazen doðru karar verebiliyorsun. Bunu neden yaptým bilmiyorum. Bu duruma bir içgüdü denebilir. Her hâkim adaletsizliklerle dolu bir çalýþma hayatý hayal eder. Benim idealim de böyleydi. Bunun için savaþtým. Adaletten kaçýndým. Ýyilik yapmadým. Liyakati aklýmýn ucundan dahi geçirmedim.
‘Bunlarý duymak istemiyorum baba.’
‘Ýnan ben de istemiyorum ama iþ baþvurularýnda bu iþin karþýna gelmesini istemiyorum. Sen bunu hak etmiyorsun.’
Reli, oðluna bakýyordu ‘Bu durum o kadar da kötü deðil.’ Dedi. Ýfadesi hiçte öyle olmadýðýný gösteriyordu. Yetkinliklerinin farkýndaydý ama bu özellikleri beþ para etmeyen þeylerdi. Hayvanlar âlemi ile ilgili sosyolojik kitaplar yazan Tytoni Chordata bile hayvan davranýþlarýndaki, gerçeðin ne olduðu görme konusunda önemli olan kýstasýn; toplumun bu davranýþtan göreceði fayda ya da zarara bakýþ açýmýzda gizli olduðu yazmýþtý. Yani, bir davranýþ, tutum, düþünce, karar vs… kiþi için iyi ise ve toplum bundan zarar görüyorsa, bu noktada toplumsal bir zarar vardýr. Yazara göre hayvanlarýn gerçekliði görme konusunda ciddi sýkýntýlarý vardý. Reli’de Tytoni Chordata gibi düþünüyordu ve gerçekliðin farkýnda olduðu için bir nebze olsun mutlu hissediyordu. Tabi bu mutluluðun ve farkýndalýðýn bedeli aðýrdý. Reli’ye toplumda yer bulamamasýna sebep olan bu farkýndalýk, kafasýný iki boyutlu dünyadan dýþarý çýkarýp üç boyutlu dünyayý gören bir atari karakteri gibi hissetmesini saðlýyordu.
Repi, babasýnýn Ývam Lindons davasý ile ilgili verdiði karardan dolayý çok utanýyordu. ‘Durumu kabullenmen senin iþine gelir, diðer türlü senin üzerine gelirler.’ Baba diye konuþtu.
Reli oðluyla farklý iki dünyada yaþadýðýný hissettiði için ‘Aynen evlat.’ Diyerek konuyu bitirmek istedi.
Repi Hermanni de iki boyutlu dünyaya sýkýþmýþ kalmýþtý. Sað sol, ileri geri. Bunun dýþýnda bir boyutu görmüyordu. Oysa Reli gerçeklik denizine kafasýný sokmuþtu. Bu denizde yukarý ve aþaðý da vardý. Oðlunun bir gün hayvanlarýn, davranýþlarýndaki tuhaflýðý sezmesini ve gerçeklik denizine bir an kafasýný daldýrmasýný diledi.
‘Sen yaptýðýn hatayý düzelteceksin babacýðým.’ Dedi Repi.
Reli Hermanni yine gülümsedi. Bu defa aldýrýþ etmemiþti. Gülümsediði için ilk defa piþman olmadýðýný hissetmemiþti.
Dönüþ yolunda aðýr adýmlarla yürüyorlardý. Baba oðul konuþmadan öylece etrafa bakýnýyordu. Derken hýzla yanlarýnda bir araba geçti. Serseri tipli birkaç hayvan gecenin karanlýðýný yýrtan müzik sesi ile dolaþýyorlardý. Reli bu arabayý anýmsamýþtý. Bu araba, Kaz Iras Lindovs’un eþi Ývam Lindovs’a çarpýp öldüren arabanýn aynýsýndandý.
Reli Hermanni’nin zihni, az önce yanlarýndan geçen arba yüzünden Ývam Lindovs davasýna gitmiþti. Oðluyla çýktýðý yürüyüþün sonlarýna doðru dava dosyasýna eklenen güvenlik kamera görüntülerini düþünüyordu.
Sonra kafasýna yýldýrým gibi çakýlan çarpma sesi gelmiþti. Uzun boynu çarpmanýn da etkisiyle son derece sert bir þekilde sað ön çamurluða vurmuþtu. Kafasý oracýkta patlamýþtý. Sonra araç saða yönelmiþti ve ön lastikler Ývam Lindovs’un bedenini ezmiþ ve araç bir aðaca çarparak durabilmiþti. Ýþte az önce yanlarýnda geçen araç Bayan Ývam Lindovs’a çarpan araçla ayný marka ve ayný renkteydi.
Baba oðul evlerine vardýklarýnda Bayan Rennis onlara beyaz çay demlemiþti. Beyaz çay en az iþlenen ve sadece bir adýmdan oluþan basit bir üretim sürecinden geçtiði için saðlýklýydý. Bayan Rennis doðal güneþ ýþýðýnda ve açýk havada kurutulan bu çayý özellikle tüketiyordu. Yaþlarý ilerlemiþti ve siyah çay onlarda çarpýntý yapabiliyordu.
‘Ben hemen size çaylarýnýzý getireyim.’ Dedi Rennis.
‘Çok iyi olur.’ Diye karþýlýk verdi Reli. Kafasýndaki görüntüleri daðýtmaya ihtiyacý vardý.
‘Anne siz geçin isterseniz ben çaylarý getiririm.’ Dedi Repi.
Bay ve Bayan Hermanni oturma odasýna geçtiler. Repi piposuna yöneldi ve içini temizlemeye baþladý. Çay gelene kadar piposunu hazýrlamak istiyordu. Çayla birlikte pipo içmeyi seviyordu.
Bayan Rennis ‘Umarým ikiniz de daha iyisinizdir.’
‘Efendim, anlayamadým.’ Dedi Reli ve elini kulaðýna götürdü.
Bayan Rennis bu defa yüksek sesle sordu.
‘Daha iyim. Repi de öyle. Ýkimiz için de ilginç bir yürüyüþ oldu.’ Dedi Reli Hermanni.
Pipo temizlemeye yýllar içerisinde alýþtýðý için piposunu hemen hazýrlamýþ ve içmeye hazýr hale getirmiþti. Sonra hazýrladýðý piposunu aðýr aðýr yaktý ve dumanýný yavaþ yavaþ üflemeye koyuldu. Pipo içmekten gerçekten zevk alýyordu. Hayatta yegâne keyif aldýðý þeylerden biriydi. Bu alýþkanlýðýný asla býrakamayacaðýný düþündü.
Repi elinde tepsiyle göründü. Annesinin daha önceden hazýrladýðý kurabiyeleri ve tepsiye koyduðu fincanlarý doldurmuþ ve gelmiþti. Çaylarý verdikten sonra oturdu.
Bütün aile bireyleri çayla birlikte kurabiye yemeyi çok severdi. Reli piposunu bir kenara koyup soðumasýný beklerken kurabiyelerden birkaç tane aldý.
Herkes keyifle çayýný yudumlayýp kurabiyelerini yiyordu. Televizyonda ihaleyi kendi aile þirketine vermiþ bir bürokratýn konuþmasý veriliyordu. Bu ihaleyi alan aile þirketine teþekkür ediyordu.
Tam bu esnada Reli ‘Ahh.’ Diye inledi. Sesinden canýnýn yanmasýndan ziyade bir þeye þaþýrdýðý belli oluyordu. Televizyon izleyip sakin sakin çaylarýný yudumlayan Repi ve Bayan Rennis bir anda Reli’ye döndüler.
‘Reli hayatým neyin var?’ dedi Rennis Hermanni. Oðlu Repi de irkilmiþti.
Reli ‘Çay bardaðýný alýrken üzerime biraz çay döküldü .’ Diye yalan söyledi. Aslýnda sabah dilini rahatsýz eden þeyin ne olduðunu anladýðý için þaþýrmýþtý. Aðzýnda beliren þeyi görmek için deliriyordu. Diliyle oynamaya devam etti. Ýçine büyük bir korku dolmuþtu. Doktor Raja Reprilyano’dan acil bir randevu almalýydý.
Dikkat çekmemek için çayýný bitirene kadar bekledi. Sakince yerinden kalktý ve ‘Ben bir dava dosyasý için çantama bakýp gelmeliyim.’ Diyerek odadan çýktý.
Üst kata belki de o güne kadar çýkmadýðý bir hýzda çýktý. Nefes nefeseydi. Aðzýný açýp açmamak arasýnda kararsýz kalmýþtý. Çok heyecanlýydý. Diliyle tekrar aðzýný yokladý. Diline resmen bir diþ geliyordu. Ýçini büyük bir korku kaplamýþtý. Aynadan aðzýna bakmaya çekiniyordu. Sonra aklýna Kaz Iras Lindovs geldi. ‘Ýnsan ol insan’ diye baðýrmýþtý. Aklýna o lanet olasý Iras geldiði için midesi buladýðýný hissetti. Onun kaz tüyünü karnýna fýrlatýþý geldi bir an gözüne ve öðürmeye baþladý. ‘Nefesini tut. Nefesini tut.’ Diye kendisine telkinde bulundu. Sonra derin nefesler alarak kendisini toparladý. Aðzýna bakýp bakmama konusunda ki kararsýzlýk ve korku devam ediyordu. Göreceði þeyin kusmasýna sebep olacaðýndan emindi.
Derin derin nefesler alarak kendisini toparlamaya çalýþtý. Artýk midesi bulanmýyordu. Sonra gözlerini kapadý ve aðzýný açtý. Gözünü hafifçe açtý.
Gördüðü þey karþýsýnda þaþýrýp kalmýþtý. Öylece boþ gözlerle aynaya bakmaya devam etti. Göz kapaklarýný oynatmýyordu. Sonra elini istemsizce aðzýna götürdü. ‘Diþ bu.’ Diye sessizce söylendi. ‘Ýyi de kaplumbaðalarýn diþleri olmaz ki!’ diye içinden geçirdi. Ýçinde hala bir umutla hasta olabileceðini umuyordu. ‘Bu lanet olasýca tütün beni kanser mi etti yoksa?’ diye düþünüyordu. Gerçeði kabullenmek istemiyordu Reli. Aslýnda Iras Lindovs’un kendisini lanetlediðini çok iyi biliyordu. Reli’nin asýl merak ettiði þey bu lanetin ne olduðu ve lanetin nereye varacaðýydý.