Tiroid bezinin büyümesine guatr adı verilir. Normal ağırlığı 20 gram kadar olan tiroid bezi 40 gramı geçer. Guatr kadınlarda erkeklere göre 5 kat daha fazla görülür.
Guatr, daha çok hastanın kendisi veya yakınları tarafından fark edilir. Genellikle ağrısız olmakla birlikte, bazen boyun ön kısmında ağrı veya rahatsızlık hissi tarzında kendini belli eder. Yemek borusuna veya soluk borusuna baskı yaparak yutma güçlüğü, nefes darlığı gibi yakınmalara yol açabilir. Tiroid dokusu büyüdüğü halde fonksiyonu normal kalıyorsa bu durumda ötiroid guatr söz konusudur ve halk arasında buna dış guatr denilir.
Guatr oluşumunda genetik faktörlerin de rolü olduğu bilinir. Gerçekten de, annede guatr olması, çocukta da guatr gelişmesi olasılığını artırır.
Guatr diffüz (yaygın) veya nodüler şekilde görülür.
Buluğ ve hamilelik dönemlerinde diffüz guatr gelişebilir. Bir bağışıklık sistemi hastalığı olan Graves hastalığında da tiroid dokusu yaygın büyüme gösterir. Viral tiroid iltihaplarında da ağrılı diffüz tiroid büyümesi saptanır.
Nodüler tiroid büyümeleri ise soliter (tek) veya multipl nodüler olarak karşımıza çıkmaktadır. Multinodüler guatr daha çok görülür. Soluk borusuna ve yemek borusuna baskıya yol açabilir, göğüs içine doğru büyüyebilir. Soliter nodüller üzerinde özellikle durulmalıdır. Bunlarda tiroid kanseri gelişme riski vardır.
İyod eksikliği, carbimazole, propylthiouracil gibi antitiroid ilaçlar ile lahana, turp, şalgam gibi guatrojen maddeler ihtiva eden besinlerin uzun süre, fazla miktarda yenilmesi tiroid dokusunun büyümesine yol açabilir.
Guatrlı hastanın klinik durumuna göre gerekli incelemeler yapılır.
Tiroid fonksiyon testleri : TSH, T4, T3 vb. tiroid dokusunun çalışma hızı konusunda bilgi verirler.
Akciğer grafisi : Göğüs içine uzanan, soluk borusuna baskı yapan tiroid büyümelerini ortaya koyar.
Ultrasonografi : Tiroid dokusu içindeki nodül veya nodüllerin kistik veya solid (katı) yapıda olup olmadıkları konusunda bilgi verir.
Tiroid sintigrafisi : Tiroid nodüllerinin fonksiyone edip etmediği; bir başka deyişle sıcak veya soğuk olup olmadığı konusunda bilgi verir. Sıcak bir nodülde kanserleşme olasılığı çok azken; soğuk bir nodülde bu olasılık % 10 kadardır.
İnce iğne aspirasyonu : Soliter ve soğuk nodüllerde ince iğne aspirasyon yöntemiyle alınan biopsinin sitolojik incelenmesiyle, nodülün kanser olup olmadığı ortaya konabilir.
Guatr oluşumunu önlemek, guatrın tedavi edilmesinden daha kolaydır. Normal erişkin bir insanın iyod ihtiyacı ortalama 150 mikrogram civarındadır. Bu sebeble, özellikle iyod eksikliği bulunan bölgelerde (genellikle çok yağmur alan bölgeler) iyodlu tuz kullanılması guatr oluşumunu önleyebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; iyodun guatrı tedavi edici değil önleyici bir etkiye sahip olduğudur.
