1) Tercih sürecinde ücretsiz danışmanlarla iletişime geçmeniz iyi olur. Ücretli olanların pek deneyimi yoktur. Çünkü halk ücretsiz olanlar dururken ücretlilere gitmek istemez. Ücretlilere az sayıda kişi gider. Ücretsiz olanlar Kızılay bünyesinde, belediye bünyesinde ve okullar da vardır.
2) Mesleğinizin kişisel ilgi alanlarınız ve yaşam hedeflerinizle uyumlu olması, uzun vadeli başarı ve tatmin için kritik önem taşır. İlgi duyduğunuz bir alanda çalışmak, motivasyonunuzu yüksek tutar ve sürekli öğrenme isteğinizi destekler.
3) Mesleğin gerektirdiği beceriler ile sahip olduğunuz yetenekler arasında dengeli bir uyum olmalıdır. Bu uyum hem mesleki performansınızı artırır hem de iş tatmininizi yükseltir. Eksik beceriler geliştirilebilir olmalı ve bu gelişim sürecine açık olmalısınız.
4) - Akademik Gereksinimler: Hangi seviyede eğitim gerekiyor? Lisans, yüksek lisans, doktora?
- Özel Eğitimler: Sertifika programları, kurslar, stajlar gerekli mi?
- Sürekli Eğitim: Meslek sürekli güncel kalma gerektiriyor mu?
- Fiziksel/Zihinsel Gereksinimler: Özel fiziksel veya zihinsel koşullar var mı?
5) Mesleğin icra edildiği çalışma ortamı, yaşam kalitenizi doğrudan etkiler:
- Fiziksel Ortam: Ofis, hastane, şantiye, ev, saha çalışması
- Çalışma Saatleri: Esnek, vardiyalı, uzun süreli, hafta sonu çalışması
- İş Güvenliği: Risk faktörleri, güvenlik önlemleri
- Sosyal Ortam: Ekip çalışması, bireysel çalışma, müşteri ilişkileri
- Stres Düzeyi: Yoğun, orta, düşük stres seviyesi
6) Mesleğin iş piyasasındaki durumu ve gelecek perspektifi analiz edilmelidir:
- İstihdam Oranları: Yeni mezunların işe yerleşme oranı
- Sektörel Büyüme: Sektörün büyüme hızı ve potansiyeli
- Teknolojik Etkiler: Otomasyon ve dijitalleşmenin etkisi
- Demografik Değişimler: Nüfus yapısındaki değişikliklerin etkisi
- Küresel Trendler: Uluslararası gelişmelerin sektöre etkisi
7) - En fazla 24 tercih yapma hakkınız bulunmaktadır
- Tercih listesinin tamamını doldurma zorunluluğunuz yoktur
- Sadece 1 tercih bile yapabilirsiniz, ancak bu durumda sadece o tercihinize yerleşebilirsiniz
- Eğer tek tercihinizde başarılı olamazsanız, üniversiteye giremezsiniz
Yerleştirme Sistemi
Yerleştirme işlemi tamamen sıralama üstünlüğü esasına dayanır. Ancak süreç şöyle işler:
- İlk tercih döneminde henüz yeni yılın puanları belli olmadığından, önceki yılın başarı sıralamalarına dayalı kılavuz kullanılır
- Yerleştirme, tercih sırasına değil, adayın sıralamasına göre yapılır.
8) - En çok istediğiniz bölümü ilk sıraya yazın
- Tercih listesinde yukarıdan aşağıya doğru azalan bir istek sıralaması oluşturun
- İlk tercihinize yerleşebilirseniz, diğer tercihlerinize bakılmaz
- İlk tercihinize yerleşemezseniz, ikinci tercihinize bakılır ve bu böyle devam eder
9) - Hem istediğiniz hem de başarı sıranıza uygun bölümleri seçin
- Tercih aralığınızı belirlerken esnek olun
- Mutlaka yerleşebileceğiniz "güvenli" tercihleri listenin sonuna ekleyin.
10) Yeni açılan veya kontenjanı dolmayan bölümleri değerlendirirken şu kriterleri kullanın:
Tercih Edilme Sıklığı Analizi
- Sosyal medya ve çevrenizdeki gözlemlerinizi değerlendirin
- Çok fazla tercih edilirse puanı yüksek, az tercih edilirse düşük olabilir
- Diğer tercihlerinizle karşılaştırarak sıralama yapın.
- Unutmayın 2025 yılında yeni açıldı denilen bölümlerin bir kısmı örneğin Adnan Menderes Üniversitesi ilahiyat fakültesi yeni açılan bir bölüm olmayıp sadece kod değişikliğinden yeni açılan bölüm denilmektedir.
11) - Aynı veya benzer bölümlerin geçmiş 5-6 yıllık verilerini inceleyin
- Bu verileri kendi tercih listenizle karşılaştırın
- Bölümün potansiyel sıralamasını tahmin etmeye çalışın.
12) TYT'den tercih verirken bölümlerin geçen yıl ki sıralamasını 0,872 ile çarpın.
13) Açıköğretim okumak isteyenler örgün tercih edip ikinci üniversite kapsamında sınavsız açıköğretim okumaya çalışmalıdır. Çünkü açıköğretimden bazı programlar kapatıldı. Ve bazılarının da kontenjan sayıları çok yükseldi. Bu durum açıköğretimde ciddi bir yükselmeye sebebiyet verebilir.
14) - TYT, AYT, YDT gibi farklı puan türlerinizi değerlendirin
- En yüksek puanınız olan türdeki bölümleri öne çıkarın
- Farklı puan türlerinden dengeli bir dağılım oluşturun
15) Günümüzde yapay zeka araçları tercih listeleri hazırlayabilmekte, ancak bu araçların körü körüne kullanılması büyük riskler taşımaktadır. Yapay zeka araçları, uzun vadeli veri analizi yapmadan tahmini sıralamaları nicel veri analiziyle bulmadan, güven aralığını yazmadan sadece geçen yılın verilerine dayanarak önerilerde bulunmaktadırlar. Bu durum, öğrencilerin hiçbir yere yerleşememesine yol açabilmektedir.
16) Mezuniyet sonrası istihdam olanaklarının doğru değerlendirilebilmesi için güncel iş piyasası analizleri yapılmalıdır. Bu konuda İŞKUR meslek danışmanları yerel düzeyde en güvenilir kaynaklarken, ulusal ölçekte Cumhurbaşkanlığı Üni-Veri ve yapay zeka araçları faydalı olabilmektedir.
17) Vakıf üniversitelerinin öğrenim ücretleri ve burs koşulları büyük farklılıklar göstermektedir. Mali durumun gerçekçi değerlendirilmesi yapılmadan tercih edilen bu programlar, öğrenim sürecinde büyük finansal zorluklara yol açabilmektedir. Burslu programların devam koşulları da detaylı şekilde incelenmelidir. Çift diploma programları da ek maliyetler gerektirmektedir. Devlet üniversitesi bünyesinde olsalar bile, hem yerli hem de yabancı üniversiteye ücret ödenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
18) Bazı bölümler sağlık raporu, fiziksel yeterlilik veya diğer özel koşullar talep etmektedir. Bu şartları taşımadan yapılan tercihler, kayıt hakkının kaybedilmesine ve boşa tercih yapılmasına neden olmaktadır. Her bölümün özel şartları mutlaka önceden araştırılmalı ve gerekli hazırlıklar yapılmalıdır.
19) Bölümlerin popülerliği veya sadece isimlerine bakılarak yapılan tercihler, gerçekçi olmayan beklentilere yol açmaktadır. Kendi başarı sırası ve puanının hangi bölümlere yeteceğinin doğru analiz edilmesi, hem boş tercih yapılmasını önlemekte hem de yerleşme şansını artırmaktadır. Burada kritik olan nokta, sadece geçen yılın verilerine bakmanın büyük bir hata olmasıdır. Doğru bir tercih stratejisi için en az beş-altı yıllık veri analizi yapılması ve nicel yöntemlerle bölümün kapatacağı tahmini sıralamanın güven aralığıyla birlikte hesaplanması gerekmektedir.
20) Akraba veya arkadaş çevresinin bulunması, şehir veya üniversite seçiminde tek başına yeterli bir kriter değildir. Bu sosyal destek sistemi önemli olmakla birlikte, eğitim kalitesi, yaşam maliyeti, ulaşım imkanları, iklim koşulları ve barınma olanakları gibi faktörler de kapsamlı şekilde değerlendirilmelidir.
21) "Nasıl olsa sıralamama gelmez" düşüncesiyle tercih listesine dahil edilen her bölüm, aslında öğrencinin öğrenim görmeyi kabul ettiği bir program anlamına gelmektedir. Bu yanlış yaklaşım, öğrencileri hiç istemediği bölümlere yerleştirme riski taşımaktadır. Tercih listesinde yer alan her seçenek, gerçekten eğitim alınmak istenen programlar arasından seçilmelidir.
22) Çoğu öğrenci, tercih ettiği bölümün kendisine hangi mesleki kapıları açacağını yeterince araştırmamaktadır. Bir bölümün sunduğu kariyer fırsatları, çalışma koşulları, gelir düzeyleri, sektörel gelişim beklentileri ve toplumsal statü gibi faktörler detaylı şekilde incelenmeden yapılan tercihler, mezuniyet sonrası büyük şoklara yol açabilmektedir. Bu konuda en doğru bilgiyi, mesleği aktif olarak icra eden kişilerden almak mümkündür. Onların deneyimleri, tavsiyeleri ve uyarıları, akademik kaynaklardan elde edilebilecek bilgilerin çok ötesinde pratik değer taşımaktadır.
23) Kendinize uygun bölümleri seçerken şu faktörleri göz önünde bulundurun:
- İlgi alanlarınız ve yetenekleriniz
- Gelecekteki meslek hedefleriniz
- Bölümün bulunduğu şehir
- Üniversitenin prestiji ve imkanları
- Eğitim süresi
- Yabancı dil şartları
24) En kritik kural: Sadece bir önceki yılın verilerine bakmak, en büyük tercih hatasıdır. Sağlıklı bir analiz için:
- En az 5-6 yıllık sıralama verileri incelenmeli
- 2018'den itibaren trend analizi yapılmalı
- Tek yıllık veriye dayalı önerilerde bulunan kişilerden uzak durulmalı
Neden bu kadar önemli? Çünkü öğrencilerin "kazanma kafasında" olmaları nedeniyle, bir yıl düşük sıralamada kapanan bölümler, ertesi yıl popüler hale gelebilir ve sıralamaları önemli ölçüde yükselebilir.
25) Profesyonel tercih analizi için kullanılması gereken yöntemler:
Tanımlayıcı Analiz Türleri
- Ağırlıklı Ortalama: Son yıllara daha fazla ağırlık verme
- Standart Sapma: Verinin oynaklığını ölçme
- Medyan Analizi: Aykırı değerlerden etkilenmeyen merkezi eğilim
Trend Analizleri
- Doğrusal Regresyon: Sıralamanın gelecekteki tahmini değeri
- Hareketli Ortalama: Dalgalanmaları yumuşatma
- Üstel Düzeltme: Yakın yıllara ağırlık verme
Risk ve Volatilite Analizi
- Güven Aralığı: %90-95 olasılıkla bölümün kapanma aralığı
- Volatilite Skoru: Sıralamanın yıllar arası değişkenliği
- Kontenjan Etkisi: Kontenjan değişiminin sıralamaya etkisi
26) Kontenjan sayıları tercih analizinde kritik rol oynar:
- Kontenjan artışı → Sıralama düşüşü (daha kolay yerleşme)
- Kontenjan azalışı → Sıralama yükselişi (daha zor yerleşme)
- Kontenjan doluluk oranları analiz edilmeli
- 2024 yılında ikinci öğretim kapanmaları ve öğretmen akademisi gibi yapısal değişiklikler dikkate alınmalı
27) Bölümlerin iş imkanları konusunda şu web sitelerini kullanabilirsiniz:
- İŞKUR Portal: Meslek tanıtımları ve iş fırsatları
- https://esube.iskur.gov.tr/Meslek/MeslekleriTaniyalim.aspx - Cumhurbaşkanlığı İKO: Bölüm bazlı iş imkanları
- https://www.cbiko.gov.tr/projeler/uni-veri - TÜİK Verileri: İstatistiksel veriler (sınırlı doğrulukla)
- Tercih sürecinde şu kişilerden uzak durmanız gerekir:
- Global Enstitü gibi kalitesiz sertifika veren kurumların danışmanları
- Sosyal medyada kişisel bilgi isteyen hesaplar
- Sadece tek yıllık sıralamalara bakan kişiler
- Yapay zeka ile tercih listesi hazırladığını iddia edenler
