Yapay zekâ, otomasyon, veri bilimi ve dijitalleşme; günümüzde sanayi, sağlık, eğitim, tarım ve savunma gibi birçok alanda köklü dönüşümler oluşturmaktadır. Bu dönüşüm, sadece yazılımcı ve mühendislerden oluşan bir ekip değil, aynı zamanda bu sistemlerin kurulumu, kullanımı, bakımı ve izlenmesinden sorumlu nitelikli teknik personele duyulan ihtiyacı da beraberinde getirmiştir. Bu ihtiyaca cevap vermek üzere geliştirilen yeni nesil bir ön lisans programı olarak Yapay Zekâ Operatörlüğü Bölümü, Türkiye’de ilk kez 2023-2024 eğitim-öğretim yılında bazı meslek yüksekokullarında açılmıştır. Yapay Zekâ Operatörlüğü bölümü, yapay zekâ sistemlerini kurabilen, çalıştırabilen, izleyebilen, veri işleyebilen ve temel düzeyde müdahalelerde bulunabilen teknikerler yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu program uygulama odaklı olup, teoriden ziyade pratik beceriler kazandırmak üzerine tasarlanmıştır. Python, SQL, veri analizi, sensör sistemleri gibi teknik yetkinliklerin yanı sıra görüntü ve ses tanıma, makine öğrenmesi temelleri, otomasyon sistemleriyle entegrasyon gibi dersler müfredatta yer almaktadır. Yapay Zekâ Operatörlüğü mezunları, çok çeşitli sektörlerde görev alabilirler. Özellikle:
- Sanayi ve üretim hatlarında otomasyon sistemleri
- Sağlık teknolojilerinde görüntü analiz sistemleri
- Akıllı şehir projelerinde veri akış sistemleri
- Savunma sanayisinde sensör destekli analiz sistemleri
- Tarım teknolojilerinde yapay zekâ destekli cihazlar
- Eğitim teknolojileri ve AR-GE firmalarında veri işleme uygulamaları
Ayrıca, kamu kurumlarının dijital dönüşüm süreçlerinde, özellikle belediyeler, teknokentler, TÜBİTAK ve kamu veri merkezlerinde istihdam edilmeleri de beklenmektedir. Mezunlar, Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile aşağıdaki lisans programlarına geçiş yaparak eğitimlerini 4 yıla tamamlayabilirler:
- Bilgisayar Mühendisliği
- Yazılım Mühendisliği
- Yapay Zekâ Mühendisliği
- Elektrik-Elektronik Mühendisliği
- Yönetim Bilişim Sistemleri
- Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği
Bu geçişler, mezunların sadece teknik destek değil aynı zamanda geliştirici ve tasarımcı rollere geçişine de imkân sağlar. Her ne kadar bölüm uygulama ağırlıklı ve mesleki odaklı olarak yapılandırılmış olsa da bazı eksiklikler mezunların sahadaki yetkinliğini sınırlamaktadır. Yapay zekânın teorik temelleri (matematik, algoritma, istatistik) yüzeysel geçilmektedir. Yazılım eğitim süresi kısa ve içerik yüzeyseldir. İngilizce yeterliliği düşüktür bu da güncel literatüre erişimi zorlaştırmaktadır. İşverenler bölümü ve mezunların yetkinliğini yeterince tanımamaktadır. Bu da istihdamda belirsizlik oluşturmaktadır. Dolayısıyla, okul eğitimi kadar bireysel çaba da bu bölümde başarı için kritik öneme sahiptir. Yapay zekâ sistemleri yazılım temelli çalıştığı için, bir operatörün değeri büyük ölçüde yazılım bilgisi ile doğru orantılıdır. Mezunun sadece sistemleri kullanabilen değil, aynı zamanda anlayan ve gerektiğinde özelleştirebilen bir birey olması gerekir. Bu bağlamda mezunlar:
- Python, SQL, C++, JavaScript gibi dillere hâkim olmalı
- Udemy, Coursera, Kaggle gibi platformlarda uygulamalı kurslar almalı
- GitHub üzerinden projelerini paylaşmalı
- OpenAI, DeepMind, Google AI gibi kuruluşların projelerini takip etmeli
- İngilizce teknik okuma becerisi geliştirmeli, her gün yeni terimler öğrenmeli
- Staj dönemlerini sadece gözlem değil, aktif katkı ile değerlendirmeli
- Bitirme projelerini sahaya dönük ve özgün projelerden seçmeli
Ayrıca küçük firmalara yapay zekâ destekli çözümler sunarak demo projelerle sahada tanınırlık kazanmak da büyük fark oluşturur.
Yazılım bilgisi güçlü bir yapay zekâ operatörü:
- Web tabanlı yapay zekâ projelerinde görev alabilir.
- Küçük işletmelere özel sistemler kurabilir.
- Girişim yapabilir, freelance çalışabilir.
- Play Store gibi platformlara uygulama geliştirip sunabilir.
Bu sayede operatörlükten geliştiriciliğe doğru bir kariyer çizgisi çizebilir.
Yapay Zekâ Operatörlüğü bölümü, klasik tekniker rollerinin ötesinde geleceğin teknik altyapısında yer alacak uygulayıcıları yetiştirmeyi hedeflemektedir. Ancak mezunların “sadece sistem kullanan değil, sistemle etkileşen ve geliştiren” bireyler haline gelmesi onların bireysel çabalarına, öğrenme isteklerine ve gelişim planlarına bağlıdır. Bu alanda başarılı olmak için gerekenler sadece diploma değil yazılım bilgisi, İngilizce yeterliliği, saha deneyimi, güncel literatüre erişim ve üretkenliktir. Kim kendini geliştirirse, rekabette öne çıkar. Kendini geliştirmeyen ise “vasıfsız tekniker” olarak kalır.
