Sosyal Hizmet bölümü, toplumun dezavantajlı kesimlerine yönelik koruyucu, önleyici ve iyileştirici hizmetlerin planlanıp uygulanmasını sağlayan profesyonel sosyal hizmet uzmanları yetiştirmeyi hedefler. Dört yıllık lisans programı boyunca öğrenciler, insan hakları, sosyal adalet ve eşitlik ilkeleri ekseninde bir bakış açısı geliştirirler. Amaç, bireylerin ve grupların yaşam kalitesini artırmak ve toplumsal refahı güçlendirmektir.
Sosyal hizmet uzmanları, geniş bir yelpazede görev alabilirler:
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı: Yoksulluk, yaşlılık, engellilik gibi durumlara yönelik hizmetler.
- Belediyeler: Sosyal hizmet merkezleri, engelli hizmetleri.
- Hastaneler: Medikal sosyal hizmet birimleri.
- Adliyeler: Çocuk izleme merkezleri, denetimli serbestlik birimleri.
- Okullar: Rehberlik servisleri ve sosyal destek birimleri.
- Sivil toplum kuruluşları: STK’lar ve derneklerde toplumsal projeler.
- Göç ve mülteci hizmetleri.
- Yaşlı bakım ve çocuk esirgeme kurumları.
- Rehabilitasyon merkezleri.
Bu alanlardaki çalışmaları, sosyal adaleti sağlamak, ihtiyaç sahiplerine erişmek ve bireylerin sosyal yaşama tam katılımını desteklemek yönündedir.
Avantajlar:
- Toplumun dezavantajlı kesimlerine doğrudan destek sağlar.
- Kamuda, belediyelerde, STK’larda ve hastanelerde istihdam olanağı bulunmaktadır.
- Empati, adalet ve yardımlaşma gibi değerleri mesleğe yansıtma olanağı verir.
- Sürekli değişen toplumsal ihtiyaçlara bağlı olarak meslek dinamiktir öğrenme ve gelişim fırsatları sunar.
Dezavantajlar:
- Dezavantajlı gruplarla sürekli temas, mesleki tükenmişliğe ve duygusal strese yol açabilir.
- Kamuda ve STK’larda maaşlar, meslek yoğunluğuna göre yeterli düzeyde değildir.
- Sık ve yoğun başvurular nedeniyle yüksek iş yükü yaşanabilir.
- Kamuda iş imkanları kısıtlıdır. Özelde iş bulmakta zorlanmaktadırlar.
Mezunların Karşılaştığı Eksiklikler ve Öneriler
Üniversite eğitimi ağırlıklı olarak teorik bilgiye dayanırken, uygulamalı deneyim genellikle yetersiz kalmaktadır. Bu durum mezunların gerçek vaka yönetiminde zorluk çekmesine neden olur. Ayrıca farklı yaş, kültür ve sosyoekonomik gruplarla etkili iletişim kurma, ikna ve kriz çözme gibi becerilerde eksiklikler yaşanabilmektedir.
Bu eksiklikleri aşmak için:
- Kızılay, AFAD gibi kurumlarda gönüllü çalışma: Pratik beceri kazandırır, kriz yönetimini öğretir.
- Rehabilitasyon merkezlerinde gönüllü staj: Farklı gruplarla temas deneyimini artırır.
- Blog sayfaları ve sosyal medya üzerinden içerik üretimi: Teorik bilgileri yazıp paylaşmak, hem tanınırlığı sağlar hem de mesleki bilgi derinliğini güçlendirir.
- E-kitap ve makale yazımı: ResearchGate, Academia.edu, Zenodo gibi platformlarda içerik paylaşarak sosyal hizmet alanına katkı sağlar.
- Mevzuata hâkimiyet: Sosyal yardım kanunları, çocuk koruma yasaları gibi mevzuatın sıkı takibi mesleki yeterliliği artırır.
Günümüzde sosyal hizmet süreçlerinde yazılım ve dijital araçların rolü giderek artmaktadır:
- Vaka takibi ve raporlama: Aile Bilgi Sistemi gibi yazılımlar süreçleri verimli hale getirir.
- E-devlet ve mobil uygulamalar: Sosyal yardım başvuruları ve danışmanlık hizmetleri artık dijital platformlardan yürütülmektedir.
- Pandemi sonrası online hizmetler: Video konferanslarla sosyal destek sağlanmaktadır.
Yapay zeka (YZ) ve makine öğrenmesi, sosyal hizmet uzmanlarının iş yükünü hafifletmek ve stratejik planlamalara katkıda bulunmak için güçlü bir araç haline gelmiştir. Örneğin:
Risk analizi: Aile içi şiddet, bağımlılık gibi alanlarda erken uyarı sistemleri.
Büyük veri analizleri: Sosyal sorunların yoğunlaştığı bölgeleri belirlemek.
Chatbotlar: Sık sorulan soruları yanıtlayarak uzmanların yükünü azaltır.
Veri temelli öngörü modelleri: Yardım önceliklerini ve hizmetleri planlamada yardımcı olur.
Ancak unutulmamalıdır ki, sosyal hizmetin temel unsurları olan empati, insani temas ve etkin iletişim, yapay zeka tarafından tam olarak sağlanamaz. Gelecekte YZ, sosyal hizmet uzmanlarına yalnızca yardımcı bir araç olarak kalacaktır uzmanların yerini tamamen alamayacaktır.
Mesleğin Sorumlulukları ve Uygulama Alanları
Sosyal hizmet uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına ve çevre koruma düzenlemelerine dikkat ederek şu görevleri yerine getirir:
- İş organizasyonu yapmak.
- Yaşlıları huzurevlerine yerleştirme ve bakımını sağlama.
- Kimsesiz çocukların koruyucu ailelere veya yetiştirme yurtlarına yerleştirilmesi ve takibi.
- Yoksul kişilere para, gıda, giyim yardımı sağlamak için kaynak geliştirme.
- Geri kalmış bölgelerde yaşayan insanların ihtiyaçlarını belirlemek ve karşılamak.
- Mesleki gelişim ve sürekli eğitim faaliyetlerinde bulunmak.
Sosyal hizmet uzmanları genellikle büro ortamında çalışsa da, zaman zaman zor durumdaki kişilerin ikametgahına giderek yerinde destek sunarlar. Özel kreş, gündüz bakımevi, yaşlı evi (huzurevi) açma yetkileri bulunur. Destekleyici ve kriz odaklı terapötik görüşmeler yapabilirler; ancak psikoterapi (klinik müdahaleler) yetkileri yoktur.
Sosyal Hizmet bölümü, toplumsal sorunlara doğrudan çözüm üreten, duyarlılık ve adalet duygusunu güçlendiren bir alandır. Dijital dönüşümle birlikte yazılım, büyük veri ve yapay zekâ gibi araçlar, meslek uygulamalarını desteklemekte sosyal hizmet uzmanlarına veri temelli karar desteği sunmaktadır. Ancak insani değerler, iletişim becerileri ve sahadaki deneyim, sosyal hizmetin asıl gücünü oluşturmaktadır. Bu nedenle mezunlar, hem dijital araçları hem de temel mesleki yetkinlikleri sürekli geliştirmeye odaklanarak, toplumun refahı için vazgeçilmez bir rol üstlenebilirler.
