Konfuciuz (Konfiçyus), hayatın anlamını şu iki kavram ile özetler: “Kendine hakim olmak ve nezaketli olmak.” Sonra açıklar, “kendine hakim olmak, insaniyetli olmak demektir.”

İnsaniyet kelimesinin içini dolduran anlamlar iyilik, hoşgörü, yardımseverlik, acıma duygusu, dürüstlük, haktanırlık vs. ile açılabilir. Yani bizim şimdi erdem dediğimiz şeydir insaniyet ve başkalarına öğüt olarak verdiğimiz, büyüklerimizden birer terbiye düsturu olarak aldığımız kavramlar. Hayli zamandır unuttuğumuz, gittikçe daha fazla ihtiyaç duyduğumuz kavramlar… Sihirli bir dünyanın, üstün insan olmanın reçetesi…

İnsaniyet, toplumsal bir tavırdır; nezaketse bireysel. Bütün kutsal kelamlar insaniyeti ve nezaketi telkin eder kullara; ve bütün toplum mühendisleri insaniyet ile nezaketin altını çizerler öncelikle. İnsaniyetsizlik toplumu; nezaketsizlik ise bireyi mahveder çünki. Bunun için, insaniyetli olmanın ilk şartı nezaketli olmaktır.

Çocuklarımızı nezaket kurallarına sadık insanlar olarak yetiştirdiğimizi düşünelim ve her annenin kendi çocuğunu nezaket sütüyle emzirdiğini var sayalım. Çeyrek yahut yarım yüzyıl sonra nazik beyefendiler ve nazenin hanımefendiler yönetmeye ve yönlendirmeye başlayacaktır toplumu. İşte bu kuşaklardır insanlığı eleğimsağmaların altından geçirtecek kuşaklar ve elbette onların çağında çeteler kendiliğinden tarihe gömülecek; terör ebedî uykusuna çekilecek, yolsuzluklar kaçmaya delik arayacak, kötülükler köşe bucak saklanacaktır. Nazik insan, komşusunun açlığından, başkalarına yapılan haksızlıktan, adaletsiz gelir dağılımından, tutarsız politikalardan, siyasî çıkar hesaplarından rahatsız olan insandır çünki. Kişi, kendisindeki küçük bir nezaket noksanından dolayı başkalarının incinebileceğini düşünmedikçe olgun insan olamaz. İnsaniyetsizlikten doğan tehlikelerin ise toplumları buhranlara sürüklediğini görmekten bıkıp usandı tarih. İnsaniyetsizlik toplumların düzenli hayatını ifsad ederek başkalarının yoluna engeller, mayınlar, dikenli teller serpiştirir.

İnsaniyeti besleyen nezaket sahiplenme duygusunu; fıtratı bozan nezaketsizlik ise kişilerdeki sahip olma içgüdüsünü kamçılar. Bunlardan birincisi diğergamlığın (özveri), ikincisi hodbinliğin (egoizm) göstergesidir. İnsaniyet ve nezaketle terbiye edilmemiş insan canavarlaşır gitgide.

İnsaniyet, hatayı kendinde aramayı söyler bize. Toplumsal hatalar, aynaya bakınca görmek istemediğimiz yanlışlarımızın; yahut onları küçümsememizin sonucudur biraz da. Daha da kötüsü, kendi hatalarımızı örtmek için başkalarının hatalarına mercek tutmaklığımızdır belki. Başkalarında daha büyük hatalar görmenin bizdeki küçük hatalara cevaz verdiğini hangi kitap yazar?!.. Dürüstlük, iyilik, güzellik vs. insanın fıtrî özellikleridir ve insandan önce insaniyet aranır.

İnsaniyetin zaferi, nezaketle kazanılabilir. O hâlde nezaket yoksa görme yok, nezaket yoksa konuşma yok, nezaket yoksa işitme yok ve nezaket yoksa kımıldama yok. Nezaketsiz bakışlardan, nezaket yoksunu konuşmalardan, nezaketi bozan dinlemelerden, nezaket kurallarına uymayan davranışlardan bıktık. Artık televizyon ekranlarında nazik beyefendileri ve nazenin hanımefendileri görmek istiyoruz. Meclis’te, sosyal medyada ve tüm mecralarda tartışanların nezaket kurallarını çiğnememelerini, çocuklarımızın nezaket dışılıklara muhatap olmamasını istiyoruz. Çünkü insanın gen haritasını okuyacak ilim adamları onun yalnızca nezaket şifreleriyle yazılmış olduğunu görecekler.

Nezaket, insanlık için dünyanın bütün demokrasilerinden daha güzel ve insan yaratılışına en uygun rejim biçimidir. İş işten geçmeden…

Kaynak:
İskender Pala